Por Michel Warschawski
Viento Sur
A iniciativa do meu xoven amigo, o documentalista Eran Torbiner, fomos hai unhas semanas a recollernos ante as tumbas de Leopold Trepper e da súa compañeira e cómplice Luba Brojde. Foi precisa toda a habilidade de Eran para atopar o emprazamento das súas tumbas no inmenso cemiterio xudeu de Xerusalén.
O mesmo día, aínda conmovido, contei á miña filla Talila, unha nova cultivada e erudita, o que acababa de facer. Talila non escoitara nunca falar nin de Leopold (Leib) Trapper nin da Orquestra Vermella. Inmediatamente descubrín que para a mocidade israelí da súa xeración o nome do xefe da Orquestra Vermella non significaba absolutamente nada. Asumo a enteira responsabilidade da falta de transmisión aos meus fillos, pero a ignorancia xeneralizada da súa xeración -así como, por outra banda, da que a precede- é un problema de sociedade e un fracaso do sistema educativo israelí. Fracaso? Máis ben unha opción: un xudeu comunista que ademais foi un espía soviético, non é un exemplo para a mocidade israelí de Bibi.
A Orquestra Vermella foi unha rede de espionaxe soviética activa durante a Segunda Guerra Mundial en Francia, Bélxica, Países Baixos e Dinamarca baixo a ocupación nazi, pero tamén en Berlín, no corazón do réxime. Está admitido que poucas redes de espionaxe foron tan eficaces como a Orquestra Vermella, cuxos axentes lograran infiltrarse na máquina de guerra alemá e recoller así informacións de primeira man. O Almirante Canaris, xefe do contraespionaxe nazi, fixo o balance dos danos provocados pola Orquestra Vermella, declarando que "cando menos 200 000 soldados sucumbiron como consecuencia da actividade da Orquestra Vermella".
Se Stalin e os burócratas dos seus servizos de espionaxe tivesen máis confianza nesta rede composta esencialmente de xudeus internacionalistas, non terían que pagar o prezo colosal da invasión alemá en 1941: Trepper e os seus axentes transmitiran aos seus xefes a data exacta da Operación Barbarroxa, pero en Moscova creron que era unha operación de intoxicación británica.
A realidade da Orquestra Vermella supera todas as ficcións, incluíndo a evasión de Trepper das oficinas da Gestapo, cando a súa rede foi descuberta. Pero non se trataba de espías clásicos: Trepper e os seus camaradas eran en primeiro lugar militantes comunistas para quen o antifascismo era visceral, e o feito de que a maioría de entre eles fosen xudeus, facía do seu combate unha loita persoal contra o nazismo. Isto explica, en parte, a desconfianza que reinaba entre os membros da rede e os servizos de espionaxe de Moscova e os arranxos de contas tras a guerra.
En 1945 Trepper foi chamado a Moscova onde acudiu con outros heraldos da loita antinazi no avión persoal de Stalin. Pero non foi a medalla da Unión Soviética a que lle esperou, senón os calabozos da Lubianka, onde pasou dez anos. Comparado aos demais que foron case todos asasinados, pódese dicir que non lle saíu do todo mal.
Como consecuencia da onda de antisemitismo en Polonia en 1968, Trepper abandonou o seu país para ir a Francia, e logo a Israel, onde viviu con Luba nun modesto piso de protección oficial do barrio Kiryat Hayovel de Xerusalén, onde me reunín con el dúas veces. No seu enterro en 1982 non había máis que unha ducia de persoas -veciños esencialmente- e, evidentemente, ningún representante oficial do Estado de Israel. Eran consultou o Waze: non hai ningunha rúa co nome de Trepper ou da Orquestra Vermella. Nas aforas de Xerusalén, plantouse un bosque co nome "A Orquestra Vermella", con ronseis cos nomes dalgúns dos seus membros.
Trepper, Hillel Katz, Zocha [Yehudith Kafri] e os seus camaradas son os verdadeiros heraldos do pobo xudeu no século XX, non Joseph Trumpeldor ou Meir Hartzion. Pero, quen lles menciona nos medios ou nos programas escolares?
A última publicación en castelán da apaixonante novela de Gilles Perrault A Orquestra Vermella é da editorial Txalaparta. ISBN: 978-84-8136-197-1 A referencia pódese atopar en http://www.txalaparta.eus/libro/3752/la-orquestra-vermella/ ndt
Comentarios