Por Shlom Ben-Amí
Project Syndicate - 28/7/2014
A operación "Marxe Protectora" de Israel contra Hamás en Gaza é unha típica guerra asimétrica como as que caracterizaron case todos os conflitos de Medio Oriente nestes últimos anos. Nesta clase de guerras, a vitoria sempre é escurridiza. Sen importar o éxito da superioridade militar de Israel e dos seus sistemas antimisiles, e por máis contundente que sexa a devastación de Gaza, Hamás sobrevivirá, sen ir máis lonxe, porque Israel quere que sobreviva. A alternativa (unha anarquía yihadista que converta Gaza nunha Somalía palestina) é sinxelamente impensable.
A arrogante retórica do líder de Hamás, Jaled Meshal, non pode ocultar o feito de que o poder militar do seu movemento recibiu un brutal golpe devastador. Pero a menos que Israel estea disposto a pagar un alto prezo en termos de imaxe internacional para ocupar Gaza e destruír totalmente a xerarquía militar e os arsenais de Hamás, este aínda pode proclamar como vitoria o feito de sobrevivir a outro enérxico ataque da colosal maquinaria militar israelí.
Nos conflitos asimétricos, a potencia superior sempre ten problemas coa definición dos seus obxectivos. Neste caso, Israel aspira a restaurar a "calma" coa menor cantidade de baixas civís palestinas, para minimizar as críticas internacionais. Pero é precisamente na imposibilidade de lograr ese obxectivo onde radica a derrota da potencia superior nos conflitos asimétricos. Ademais, "calma" non é un obxectivo estratéxico, e o método de Israel para conseguila (unha guerra cada dous ou tres anos) tampouco é particularmente convincente.
O que realmente debemos preguntarnos é: supondo que Israel consiga a calma que busca, que pretende facer con Gaza no futuro? E que pretende facer co problema palestino do que Gaza é parte indisoluble?
A cuestión de Palestina está na raíz das guerras asimétricas ás que se enfrontou Israel estes últimos anos, non só contra Hamás, protexido de Qatar en Palestina, senón tamén contra Hezbolláh, representante de Irán na rexión. Estas guerras están a crear unha nova clase de ameaza para Israel, porque á dimensión estritamente militar dos conflitos engádenlle cuestións diplomáticas, de política rexional, de lexitimidade e de dereito internacional nas que Israel non leva as de gañar.
Por iso a superioridade militar de Israel perde efectividade nestes conflitos asimétricos, que son batallas políticas que non se poden gañar por medios militares. A asimetría entre a natureza das ameazas e a resposta de Israel acaba colocando á potencia militar superior en posición de inferioridade estratéxica. A extensión da violencia a Cisxordania (á que se suma o apoio do presidente palestino Mahmoud Abbas aos obxectivos de Hamás) implica que Israel non pode evitar as consecuencias políticas do conflito. Hamás, adversario esquecido da estratexia diplomática de Abbas, está a converterse gradualmente na avanzada da loita pola liberación de Palestina.
Contra o que cre o primeiro ministro Benjamín Netanyahu, a principal ameaza existencial para Israel non é un Irán provisto de armas nucleares. O verdadeiro perigo está en casa, no efecto corrosivo do problema palestino sobre a posición internacional de Israel. A devastación causada polos periódicos enfrontamentos asimétricos de Israel, a ocupación permanente de terras palestinas e o crecemento continuo dos asentamentos deron impulso a unha campaña cada vez máis intensa por debilitar a lexitimidade de Israel.
Isto vese, por exemplo, no avance do aparentemente benigno movemento Boicot, Desinversión e Sancións, ao que moitos dos seus partidarios ven como unha forma lexítima de resistencia non violenta, mentres que os seus opositores (entre os que me inclúo) considérano unha maña política para obter a implosión do Estado xudeu.
A corrente dominante en Palestina, representada por Abbas, tomou a decisión estratéxica de optar por un Estado palestino segundo as fronteiras de 1967. A resposta estratéxica de Israel sería normalmente que aspira a ser un "Estado democrático xudeu", o que presupón unha maioría xudía. Pero mentres o interminable proceso de paz non logre concretar unha solución de dous estados, Israel non poderá eludir a realidade dun único estado sumido nunha guerra civil permanente.
Hai unha soa saída da traxedia de Gaza que pode ofrecer xustiza ás súas moitas vítimas: que as partes do conflito e os actores rexionais que agora compiten por ser os seus mediadores usen o desastre actual como punto de partida para impulsar un amplo programa de paz.
Isto implica o inicio dun Plan Marshall para modernizar a infraestrutura de Gaza e mellorar as súas condicións sociais. Tamén supón o levantamento do bloqueo e a apertura de Gaza ao mundo. A cambio, Hamás deberá completar o desarmamento e a desmilitarización de Gaza baixo supervisión internacional, en tanto que a Autoridade Palestina de Abbas controlará as cruces de fronteira cara a Israel e Exipto. Paralelamente, é necesario renovar as negociacións para unha solución de dous estados, cun compromiso inequívoco por parte de Estados Unidos e os outros membros do denominado Cuarteto para Medio Oriente (Nacións Unidas, a Unión Europea e Rusia) de usar toda a influencia posible sobre as partes para impedir outro fracaso.
Israel carece dunha estratexia convincente; o que ten é unha serie de improvisacións que apuntan a garantir a supervivencia física da nación sobre un territorio tan amplo como a comunidade internacional estea disposta a permitir. Pero a improvisación non se pode soster a longo prazo. Un exemplo é o intento de achegamento de Israel aos países árabes que están dispostos a subordinar o problema palestino ao mantemento dunhas relacións bilaterais prudentes, sobre todo en cuestións de seguridade. Pero ningunha destas "alianzas" que Israel poida forxar (por exemplo, con Arabia Saudita e Exipto) pasará de ser circunstancial e efémera. O desafío para Israel é vencellar a súa táctica militar e a súa diplomacia cunha meta política claramente definida. Ningunha estratexia nacional será crible mentres non recoñeza que a continuidade do conflito palestino debilita perigosamente as bases morais de Israel e a súa posición internacional
Comentarios