Por Marta Salazar
"Con risco considerable e en oposición á política nazi, Ernst Leitz adoptou valentes medidas para trasladar aos seus empregados xudeus e a outras persoas fóra de Alemaña". Son palabras de Abraham Foxman, da Liga Antidifamación, ao entregar á neta de Leitz a distinción Courage to Care Award a comezos de mes. Entre 1933 e 1943, Ernst Leitz fillo envío a aproximadamente 41 xudeus alemáns (coas súas familias, chegan a máis de cen persoas) a “traballar” as dependencias da súa empresa Leica en Francia, Gran Bretaña, Hong Kong e os Estados Unidos. Deica agora, nada se coñecía públicamente acerca da actuación de Ernst Leitz, durante o período nacional-socialista. De acordo ao lema da familia Leitz, “fai o ben, pero non contes nada”, nin Ernst, nin os seus fillos, quixeron falar, actitude moi de acordo coa mentalidade alemá da época. Grazas á tenacidade, fundamentalmente de Frank Abraham Smith, rabino norteamericano en Inglaterra, e á información que recolleu o xornalista e fotógrafo Norman Lipton, hoxe coñecemos algo da valente actuación deste empresario alemán, propietario dunha das firmas máis prestixiosas do mundo no campo da óptica. Fillo de Ernst Leitz pai, fundador da Leica na cidade alemá de Wetzlar en 1869. A preocupación polos seus traballadores foi unha constante durante a administración Leitz pai, quen era un brillante empresario cun gran sentido social. En 1885, estableceu na empresa un seguro médico. En 1899, unha xubilación para os seus traballadores e un fondo que permitía aos seus empregados, construír vivendas.
Xa naquel entón, a Leica introducira a xornada de oito horas. Leitz fillo asumiu a dirección da empresa en 1920. Membro do Deutsche Demokratische Partei, partido de orientación liberal, bastante importante durante a República de Weimar. Se hai unha colectividade alemana que se enfrontou ao nazismo, foi esta. No directorio do partido, coñeceu ao comerciante Nathan Rosenthal. Poucos días despois da chamada Machtergreifung (1933), Rosenthal relatou a Leitz as penurias do seu fillo Paul na escola, como branco da persecución antisemita... Sen pensalo dúas veces, Ernst Leitz contratouno como aprendiz na súa empresa.
En 1936, posibilitou que emigrase aos Estados Unidos, como empregado da dependencia de Leica en Nova York. Así mesmo, as autoridades nazis prohibiron a Nathan Rosenthal exercer a súa profesión. Leitz arrendou as dependencias da empresa de Rosenthal, para que el e a súa familia tivesen algúns ingresos, e máis tarde, axudounos a emigrar. Dieter Türk, un dos directores da Leica, escribiu unha carta de recomendación en beneficio dun comerciante xudeu a piques de abandonar o país. Esta caeu en mans da Gestapo e as autoridades tiraronlle a Türk o seu permiso de traballo, o que significaría a pobreza para el e a súa familia. Leitz, sen embargo, dispuxo que se continuase pagando o seu soldo, o que ocorreu durante o resto do período nazi. Naquel entón, a Leica, como outras empresas alemás, recibiu traballadores forzados, que procedían xeralmente de países eslavos, a quen os nazis consideraban como infrahumanos. Os Leitz recibiron ucranianos. A filla de Ernst, Elsie preocupouse deles e de que non lles faltase nada material, na medida do posíbel nun país en guerra.
Esta circunstancia, unida aos seus intentos (sen éxito) de axudar a unha amiga de xudeu a emigrar a Suíza, custoulle catro meses de cárcere e probablemente, seguiría en prisión durante o resto da guerra, se non fose porque Ernst fixo o imposible para conseguir a súa liberdade. Após a II Guerra Mundial, Ernst Leitz soubo que os nazis non se atreveran a nacionalizar a súa empresa, debido a que as súas exportacións significaban un moi importante ingreso de divisas para o país e tamén a que temían que os traballadores da empresa defenderían a Leitz por todos os medios. Non obstante, planearan a súa expropiación logo da “vitoria final”. Curiosamente, o acta das autoridades da postguerra, en que se comproba que Leitz non fora nazi (no ano 42 tivo que ingresar ao Partido obreiro nacional socialista), perdeuse. Nela, documentábanse algunhas das súas actuacións que cualificaría de heroicas. Sen embargo, suponse fundadamente que moitos de quen o coñeceron estaban ao tanto de todo o ocorrido, como insinúa outro liberal, o entón presidente federal Theodor Heuss, en 1951, no discurso que pronunciou con motivo do aniversario número 80 de Ernst Leitz. Heuss fai ver que Leitz “tomara sobre si as cargas que se colocaron sobre outros”. A súa vida demóstranos que, dentro da sociedade máis inxusta e nas condicións máis adversas, próbanse os homes e mulleres libres.
Comentarios