Por Michel Rocard
O acordo polo que Corea do Norte aceptou abandonar o seu programa nuclear foi un gran éxito para a comunidade internacional. Desde logo, as espantosas condicións económicas do país e a súa urxente necesidade de enerxía fixeron que se trate dun acordo, en certo xeito, venal, pero non por iso deixou a decisión de Corea do Norte de demostrar as virtudes e a eficacia da diplomacia, o que nos fai volver unha vez máis a abordar o caso de Irán.
O presidente francés, Jacques Chirac, deu a entender recentemente que non debemos sobreestimar a gravidade da posesión de armas nucleares por parte de Irán. Non estou en absoluto de acordo. É certo que posuír non significa usar, que durante quince anos o mundo tivo oito potencias nucleares e que desde 1945 non se recorreu á forza nuclear, pero tamén o é que o xurdimento de Irán como novena potencia nuclear representaría un cataclismo rexional e mundial, agravaría perigosamente os medos e sospeitas e colocaría á comunidade internacional ante unha crise profunda en relación coas súas concepcións e as súas políticas.
Así, pois, Que podemos facer? En primeiro lugar, recorrer á forza non é, sinxelamente, realista. Un ataque nuclear tería consecuencias incalculables e o mundo musulmán se mantería unido nese caso. Como tampouco é posible un ataque tradicional, pois Israel non ten unha fronteira común con Irán e a maior parte do exército americano está ocupado en Afganistán e Iraq. Así, pois, resulta absolutamente necesario explorar as vías diplomáticas. Se a comunidade internacional (e, en particular, os Estados Unidos) entende claramente e recoñece a súa necesidade e as apoia firme e completamente, o éxito estaría garantido. Por exemplo, poderíanse endurecer as sancións económicas, ás que Irán é moi sensible, co compromiso de non recorrer á forza militar, que facilitaría a aprobación de Rusia e China.
O único marco posible para as negociacións é o Tratado sobre a non proliferación das armas nucleares (TNP), concluído en 1968. Irán foi un dos primeiros países en asinalo e cooperou co Organismo Internacional de Enerxía Atómica (OIEA) durante máis de trinta anos, relación que só se deteriorou nos tres últimos anos, pero o clima actual de cautela entre Irán e a autoproclamada tríada de Alemaña, Gran Bretaña e Francia (con apoio esporádico dos Estados Unidos) non é propicio para a celebración de negociacións eficaces.
O obxectivo de Occidente, anunciado polos EE.UU. e seguido pola tríada, é o de obrigar a Irán abandonar o enriquecemento de uranio. Con todo, o NPT é claro: calquera país signatario que renuncie ás armas nucleares e acepte o control absoluto e incondicional do OIEA ten dereito a producir enerxía eléctrica procedente de fontes nucleares civís e a recibir, en caso necesario, apoio técnico e financeiro da comunidade internacional.
Non vexo como podería dar resultado unha negociación encamiñada a lograr que Irán renunciase unilateralmente a un dereito recoñecido por todos os signatarios do NPT simplemente para infundir confianza a Occidente. O enriquecemento de uranio é, desde logo, a primeira condición para fabricar bombas, pero o nivel de enriquecimiento debe alcanzar o 95 por cento, en comparación co 3,5 por cento que require a produción de enerxía.
De verdade non pode a comunidade científica internacional e o OIEA facilitar indicadores e criterios que permitirían á comunidade internacional diferenciar os dous tipos de operacións industriais? Por exemplo, hai corenta anos, cando o medo á proliferación nuclear era algo novo, o meu mestre e amigo Vasili Leontief, que inventou o cadro macroeconómico das correntes interindustriais, sostivo que o mellor indicador dun programa de armas ilegal é un consumo de electricidade en moi gran escala. Tampouco o Goberno de Irán expresou publicamente o desexo de posuír armas nucleares. De feito, varias veces se ofreceu a aceptar a supervisión do OIEA e propuxo a execución do seu programa nuclear con cooperación internacional.
Ate agora, Occidente rexeitouno todo, co pretexto de que calquera enriquecimiento de uranio indicaría un programa militar. Aínda que esa posición é tecnicamente errónea, é estratexicamente racional, en vista da cautela de Occidente en relación coas verdadeiras intencións de Irán. Recentemente reuninme en Paris co embaixador de Irán en Francia e abordeino bruscamente: «Entón, ¿de verdade queren vostedes esa bomba, embaixador?» A súa resposta é digna de consideración. «Abofé que non», respondeu. «Sabe vostede perfectamente que a verdadeira ambición do meu país é a de lograr a preeminencia rexional. Se tivésemos a bomba, as relacións cos nosos veciños deterioraríanse inmediatamente».
Como todo o mundo sabe, os embaixadores cobran por mentir. A cautela de Occidente está totalmente fundamentada e non temos razóns para renunciar á nosa profunda desconfianza, pero non por iso debemos deixar de explorar outras posibilidades. Se interpretamos correctamente o NPT, podemos lanzar negociacións con Irán grazas ás cales sondar a posible sinceridade ou non da súa posición oficial.
Comentarios