Russia Beyond the Headlines - 2.4.2018
Os veteranos de guerra xudeus de orixe rusa afincados en Israel desempoaron os seus uniformes de gala do Exército Vermello coa súa chea de medallas e reuníronse en Moscova o día de 9 de maio para lembrar aos seus camaradas caídos, durante a celebración do Día da Vitoria, en conmemoración da derrota nazi a mans das forzas aliadas hai 72 anos.
Aproximadamente medio millón de xudeus serviron no Exército Vermello durante a Segunda Guerra Mundial e a maioría dos que aínda viven, uns 7.000, residen en Israel. Un deles é Gesel Kats, de 93 anos, quen camiñaba hoxe acompañado pola súa filla Tanya no desfile organizado pola Asociación de Veteranos rusos para homenaxear aos combatentes aliados. "O meu pai foi soldado de infantaría e tamén se ocupou das comunicacións durante as batallas. Estivo nas loitas máis duras, como na batalla de Kursk (1943), por exemplo", contou Tania. O seu pai asente e a Tanya trémelle a voz ao relatar que Gesel alistouse no Exército con só 18 anos e caeu ferido moi grave en tres ocasións.
Con todo, os excombatentes soviéticos, que na súa maioría chegaron a Israel hai algo máis de dúas décadas coa desintegración da URSS en 1991, son case invisibles aos ollos da sociedade o maior tempo do ano. Só cada 9 de maio, día no que saen ás rúas de Xerusalén, vestidos cos seus uniformes e acompañados dos seus familiares, amigos e admiradores e marchan ao ritmo dunha banda musical, ondeando bandeiras vermellas da antiga Unión Soviética e de Israel, mentres reciben caraveis vermellos e fan tintinear as súas medallas.
O paso do tempo fai diminuir a este colectivo e en cada edición a presenza destes invitados de honra redúcese, aínda que os familiares e amigos portan con orgullo os retratos e condecoracións dos falecidos ou a quen a idade obrigalles a faltar a esta cita anual. Aron Pavlov, de 20 anos, lembra á súa bisavoa mentres loce unha gorra militar soviética e conta que acudiu ao centro da cidade para celebrar "aquela gran vitoria do Exército Vermello sobre os nazis".
"Eles liberaron aos prisioneiros dos campos de concentración, abríronlles as portas e grazas a eles nós estamos aquí hoxe. A miña bisavoa loitou tamén na guerra e exerceu alí de doutora", declara con emoción o mozo. Este recordatorio do fin da II Guerra Mundial concluíu nunha pequena praza do centro de Xerusalén, onde recitaronse os nomes dos caídos e cantaron o Hatikva, o himno de Israel. Estes excombatentes crearon unha asociación de veteranos na que a maioría da integrantes rolda os 90 anos, o que non lles impide reunirse en diferentes puntos de Israel para participar en actividades culturais que teñen cada ano como colofón este simbólico desfile.
Mentres que a traxedia vivida polos xudeus de Europa entre 1993 e 1945 foi obxecto de extensos e numerosos estudos, o patriotismo e o sacrificio dos xudeus soviéticos contra a Alemaña nazi foi practicamente ignorado. O industrial e filántropo Leonard Blavatnik, fundador de Access Industries, quixo recoñecer e lembrar este capítulo da historia xudía. Para iso lanzou un ambicioso proxecto que recolle os testemuños orais dos soldados xudeus que loitaron no Exército Vermello durante a II Guerra Mundial.
Ao redor de medio millón de xudeus soviéticos loitaron no Exército Vermello ou como partisanos. Máis de 200.000 morreron no campo de batalla. Os xudeus soviéticos mortos no Holocausto foron entre dous e dous millóns e medio, o que supuxo a metade da poboación xudía que había antes da guerra na URSS. O obxectivo do arquivo Blavatnik é preservar as historias dos xudeus que loitaron na guerra a través dos seus propios recordos. Desde o 2006 o arquivo realizou entrevistas con máis de 1.100 veteranos en 11 países do mundo que foron gravadas en vídeo. Mesmo dixitalizáronse fotografías de arquivo, documentos e cartas.
Nas gravacións de vídeo os veteranos comparten a súa historia persoal: a súa mocidade, o desastre humanitario que seguiu á invasión nazi en Alemaña, as feridas da guerra e a morte, pero tamén a amizade que se creou na fronte e ante a adversidade. "Estou segura de que o material preservado no arquivo pode axudar a iluminar un capítulo pouco coñecido en xeral da historia de xudeus de Rusia", di Blavatnik. "Decenas de miles de xudeus que loitaron no Exército Vermello recibiron ordes e medallas da URSS. Sempre deberiamos lembrar o heroísmo dos que loitaron na guerra e expresar a nosa inmensa gratitude a esta xeración, que cunha coraxe e auto sacrificio sen precedentes, levantáronse para defender o futuro da humanidade". O arquivo participa en multitude de proxectos con museos e institucións educativas en Rusia, Estados Unidos, Canadá e Israel.
Oleg Budnitski, director do Centro Internacional de Historia e Socioloxía da Segunda Guerra Mundial na Alta Escola de Economía de Moscova foi membro do consello académico do arquivo durante varios anos. "Os xudeus, que sobre todo en Occidente, percíbense case exclusivamente como vítimas do Holocausto, preséntanse no arquivo como soldados que loitaron coas armas contra os nazis, que se defenderon e vingaron aos seus familiares asasinados", declara. Budnitskii sinalou que as forzas armadas soviéticas eran o único lugar no que os xudeus podían demostrar unha resistencia activa e masiva ao nazismo. Ademais considera de importancia engadida a súa divulgación en Rusia xa que na Unión Soviética non tivo todo o recoñecemento xa que na URSS todas as nacionalidades eran consideradas iguais no Estado Soviético, e xa que logo non se consideraba correcto salientar o sufrimento dos xudeus durante a guerra. "En lugares nos que houbo asasinatos en masa de xudeus, había monumentos que conmemoraban a morte de cidadáns soviéticos asasinados polos nazis", declara Budnitskii. Julia Chervinski, directora do arquivo, explicou que o obxectivo do proxecto é "preservar unha imaxe da vida diaria na fronte e contribuír a unha mellor compresión da II Guerra Mundial. Á fin e ao cabo, non houbo ningunha familia en todo o territorio da URSS que non se vise afectada polos tráxicos sucesos entre 1941 e 1945".
Parte do material do arquivo, incluídas algunhas entrevistas con veteranos, pódese atopar online. Ademais, acábase de publicar o primeiro volume, en ruso, inglés e hebreo dunha serie sobre os xudeus soviéticos na guerra. O arquivo realiza exposicións e ten dispoñible o material para os investigadores.
O arquivo Blavatnik mostra a entrevista feita Domán Davidovich Yageen Tel Avivi, Israel, 2008. Nela conta que salvou a súa vida porque confesou ao seu comandante que era xudeu . "A nosa misión era cruzar a liña de fronte e destruír o cuartel xeral da división inimiga. O comandante do rexemento e o seu axudante estaban a buscar novos voluntarios. Ninguén levantaba a man. Eu levanteina, e despois outros comezaron a facer o mesmo. Entón reuníronse unhas 70 ou 80 persoas. O segundo día o comandante do rexemento chamoume e díxome: "Ti non vas ir. Es un espía". Díxenlle: "Por que son un espía?" E respondeume: "porque fuches moi rápido en erguer a man". Díxenlle que si, pero que o fixera porque ninguén a levantaba. "Fun o primeiro, pero son un espía por iso?" ?Si, capturáronche e estiveches preso e probablemente váiasllo a contar aos alemáns?.
Case non sobrevivín e era a segunda vez que me dicía que era un espía. Non sabía que facer. Pódoche dicir que estaba listo para fusilarme alí mesmo. Foi entón cando decidín dicirlle quen era. Dixen: "son xudeu. Como podo ser espía un xudeu informando os alemáns?" Entón miroume e dixo: "Sabes rezar?" Dixen que si. Entón recei o Shema Israel, Adonai Aloheinu, Adonay Ejad e o comandante díxome "Amén camarada" e empezamos a chorar. El tamén era xudeu. Díxome entón "Todo está xa correcto".
Imaxes da marcha deste ano na capital israelí
Comentarios