Ofer Aderet
A relación entre Fidel Castro cos xudeus e Israel non tivo un
único matiz. O líder cubano Fidel Castro mesmo logrou sorprender ao primeiro
ministro Benxamín Netanyahu, nunha entrevista realizada en 2010. O ancián e
enfermo cubano, que deixara de ser líder do estado caribeño catro anos antes e
morreu o venres pasado aos 90, declarou que recoñecía a existencia de Israel.
Ao mesmo tempo, tamén criticou a negación do Holocausto e dixo que a relixión e
a cultura xudías sosteran aos xudeus coma unha nación a pesar de 2.000 anos de
persecución e pogromos.
Netanyahu apresurouse a parabenizar a Castro, dicindo que os
seus comentarios mostraron un profundo entendemento da historia do pobo xudeu e
do Estado de Israel. Pola súa banda, o entón presidente Shimon Peres escribiu a
Castro, cualificando os seus comentarios como inesperados e que proporcionaron
unha ponte entre "unha realidade difícil e un novo horizonte". Con
todo, as relacións diplomáticas entre os dous países -que Cuba cortou
unilateralmente en 1973-, non foron restauradas.
Esta mellora das complexas relacións entre os países foi
temporal. Catro anos máis tarde, Castro volveu ao seu enfoque anterior,
acusando a Israel de involucrarse nunha conspiración estadounidense para crear
o ISIS. Netanyahu e Peres decidiron non responder esta vez. As cousas empezaron ben con Castro. Pouco despois de tomar o
poder en febreiro de 1959, Israel abriu unha oficina diplomática na Habana, que
foi encabezada polo diplomático Joel Barromi.
"O ambiente na Habana foi entón de grande alegría entre a
xente. A xente vivía cunha sensación de liberación e bo humor", dixo
Barromi a Adi Schwartz nunha entrevista co xornal Haaretz hai unha década.
"Os primeiros días foron unha tolemia. Nada era normal entón. Tiven a
sensación de que fun parte dun importante acontecemento histórico que me
lembrou a Guerra de Independencia de Israel", agregou o diplomático,
falecido en 2012. Nun artigo de Haaretz de 2014, a especialista latinoamericana
Margalit Bejarano escribiu sobre as relacións amigables que o goberno cubano
revolucionario e o goberno israelí forxaron nese momento. Ela explicou que,
inicialmente, os líderes cubanos mostraron gran admiración polo espírito
pioneiro de Israel e viron oos kibbutz como un modelo digno de emular. Varios
destes líderes recibiran mesmo as súas primeiras leccións de marxismo dos
xudeus.En 1960, un alemán xudeu chamado Richard Wolf (castellanizó o seu nome
como Ricardo Subirana y Lobo), que axudara a Castro a derrocar ao anterior
ditador cubano Fulgencio Batista, foi nomeado enviado de Cuba a Israel.
No período durante o cal Wolf serviu en Israel, expertos
agrícolas do Movemento Kibbutziano foron enviados a Cuba coa participación do
Ministerio de Relacións Exteriores de Israel e baixo a cobertura dunha
asociación de relacións entre Israel e Cuba. Wolf permaneceu na súa posición
ate que as relacións diplomáticas foron cortadas en 1973, e logo permaneceu en
Israel. Wolf e a súa esposa fundaron a Fundación Wolf, que até o día de hoxe
outorga anualmente os Premios Wolf nas artes e nas ciencias.
O feito de que Cuba e Israel estivesen en bandos opostos na
Guerra Fría contribuíu ao deterioro dos lazos entre os dous países. A actitude
de Cuba cara a Israel tamén declinou ao longo dos anos, ao desenvolver
vencellos máis fortes con países como Exipto, Libia e Alxeria, seguidos pola
relación que desenvolveu co movemento de liberación palestino baixo o mestre de
terroristas Yasser Arafat.
Os resultados tamén foron visibles de maneira máis práctica.
Entre 1967 e 1973, Cuba votou en contra de Israel en diversos foros
internacionais. En setembro de 1973, Castro anunciou de súpeto que estaba a
cortar as relacións con Israel nun momento en que buscaba ser elixido
presidente do Movemento do Non Aliñados, que era hostil cara a Israel. En 1975,
Cuba apoiou a Resolución das Nacións Unidas 3379, que cualificou ao
nacionalismo sionista como unha forma de racismo. Ao mesmo tempo que os lazos
entre os dous países se erosionaron, o goberno cubano mantivo unha actitude
respectuosa cara á súa propia comunidade xudía e traballou para combater as
manifestacións de antisemitismo. Isto a pesar de que a grande maioría dos
15.000 xudeus de Cuba abandonaron o país cando Castro tomou o poder, e a pesar
da ideoloxía comunista atea de Cuba.
Tras a caída do comunismo e a desintegración da Unión Soviética,
a situación obrigou a Cuba a demostrar unha maior flexibilidade e apertura para
poder sobrevivir economicamente. A luz disto, desenvolvéronse vencellos
informais entre Israel e Cuba -incluíndo o turismo, os vínculos comerciais (nos
campos de bens raíces, agricultura e industria, en parte debido á participación
de Rafi Eitan, ex oficial de intelixencia do Mossad e ministro do gabinete).
En 1994, o rabino Yisrael Meir
Lau, rabino xefe ashkenazi da época, visitou Cuba onde reuniuse con Castro para
discutir a situación da comunidade xudía cubana. O rabino Lau pediu a Castro
que autorizase a importación de carne kosher, pero o líder cubano rexeitou a
súa petición, alegando que se a comunidade xudía consomia carne mentres que a
cubana media recibe só pan racionado do goberno, xeraría unha diferenza social
que creará antisemitismo.
Comentarios