Por Joao Koatz Miragaya
Nueva Sión
Un novo perfil de idealismo xorde en
Israel. O kibbutz tradicional agrícola, unha propiedade colectiva e asemblear en
todos os seus aspectos, está en retroceso. Comprendendo que esta fascinante
experiencia socialista cumpriu coa súa función pero que ao mesmo tempo aínda
hai moitísimo que facer, un grupo de persoas -cada vez moito máis numeroso-
translada a idea de kibbutz rural ás cidades, convertendo a agricultura en
acción social, e dándolle un novo pulo ao sionismo socialista no século XXI.
Por Joao Koatz Miragaya
Non existe nada máis sionista que o kibbutz.
Parte fundamental da historia do movemento sionista e do Estado de Israel, os
kibbutzim foron a experiencia máis romántica e exitosa no país. Durante anos,
mozos idealistas facían Aliá (ir vivir a Israel) e ían vivir nun kibbutz. Voluntarios
anotábanse para participar dalgunha maneira nesta experiencia. Os membros dos
kibbutzim eran vistos de forma case mística pola sociedade, como os máis
idealistas, os mellores soldados, os máis sionistas e os que non se preocupan
coas banalidades da vida. Nunca foron máis que 8% da poboación israelí, pero
parecían ser máis que a metade. Abba Eban, ex chanceler israelí, referíase aos
membros dos kibbutzim como a "reserva moral" da sociedade israelí.
Por algúns eran chamados "o sal da sociedade", en referencia ao
condimento: simple, económico, pouco sofisticado, pero esencial para a comida.
Até o inicio dos anos 1980, este era o perfil do kibbutznik. Hoxe as cousas son
un pouco distintas.
Os kibbutzim teñen unha importancia
singular na historia do sionismo: serviron para colonizar o territorio, para
recibir inmigrantes e para producir alimentos en difíciles épocas de boicot e
racionamento. Serviron para demostrar a todos que hai algo máis importante que
as aspiracións individuais do suxeito: o colectivo. Seguindo á lóxica marxista
de extremo colectivismo e desprezo ás institucións burguesas, os kibbutzim
tiñan como obxectivo extinguir as fronteiras entre cidade e campo, e
transformar Israel nun país socialista.
A lema era “dar o que se pode, recibir o
necesario”, demasiado idealista para os días de hoxe. Con todo funcionou moi
ben. Entre os anos 1910-1980, a idea do kibbutz tivo grande éxito. Se non
transformou Israel en socialista, si deu sentido ao sionismo para moitísima
xente. Os kibbutzim desenvolveron unha maneira de practicar o xudaísmo, con
conmemoracións especiais dos jaguim (festas xudías), prácticas seculares de
eventos en principio relixiosos, como o bar-mitzva, e unha celebración propia
de Shabat. Deron valor ao sionismo, cando puxeron o Estado por enriba de todo.
Todo empezou a mudar nos anos 1970.
A crise económica sumada ao corte de
investimentos públicos do goberno de Menajem Beguin (Likud) prexudicou á
economía dos kibbutzim. O fin do boicot árabe e a paz con Exipto posibilitaron
a entrada de alimentos en Israel a un prezo máis barato que o producido polos
kibbutzim. A opción para moitos dos fillos do kibbutz de dirixirse ás cidades,
sumado aos cambios nas súas regras, configuran outra crise, de carácter
ideolóxico. A partir de fins dos anos 70, moitos kibbutzim comezaron a
tercerizar servizos, privatizar o seu campo e as súas fábricas, e a eliminar a
parte das súas normas marxistas, como a casa dos nenos e o comedor comunitario
obrigatorio. Chegaba a fin dunha era.
Estas crises de carácter económico e
moral destruíron aos kibbutzim financeira e culturalmente, a súa idea, con
todo, non morreu. Hoxe en día so 70 dos 274 kibbutzim israelís manteñen a
división igualitaria da renda. Todos os outros se transformaron en propiedades
privadas, que manteñen fortes trazos de vida comunitaria, pero sen compartir o
capital producido. Sen a opción de “vivir de maneira socialista”, e percibindo
tamén que aos que aínda se definen como tales o seu illamento das cidades
dificúltalles a acción social para crear un país socialista, membros de
movementos xuvenís sionistas socialistas desenvolveron proxectos de comunas e
kibbutzim urbanos. O novo kibbutz non é como antes, pero é tan bo como aquel.
Da comuna ao kibutz urbano. Ideais socialistas que se
rexeneran
A idea funciona desta maneira: mozos despois
de servir nas Forzas de Defensa pasan a vivir unha vida comunal en pisos ou
casas. Hai comunas nas que os seus membros se dedican so á educación. Outras en
que a ocupación é libre. O que todas teñen en común é o traballo social en
conxunto: todas as comunas realizan traballo social con comunidades carentes,
moitas veces facendo desta a súa única ocupación. Moitos viven en condicións de
pobreza, sobrevivindo cos baixos subsidios que reciben dos seus propios
movementos para estas accións, lembrándonos así a idea do kibbutz tradicional:
un dá o que pode e recibe o que precisa, e conténtase co que hai porque a
actividade colectiva e a construción dunha sociedade máis xusta é máis
relevante que as súas aspiracións individuais.
Cando estes mozos casan, teñen fillos, e
deciden seguir con esta vida, forman un kibbutz urbano. Moitas veces estes kibbutzim
urbanos non posúen unha estrutura fixa, como é o caso do Kibbutz Mishol nos
seus principios: os seus membros vivían no mesmo barrio, en departamentos
separados, e alugaban a un salón para as actividades e asembleas que se
realizaban en conxunto. A pesar de que vivían separadamente, dividían a renda
de modo igualitario, como nun kibutz tradicional. O Kibbutz Tamuz, doutra banda,
sempre tivo o seu propio edificio, na cidade de Beit Shemesh. Alí abriron unha
ONG que presta axuda a familias que se atopan por baixo da liña da pobreza.
Actualmente viven nos kibbutzim urbanos
de Israel máis de dúas mil persoas. É pouco, comparado cos 140 mil que viven
nos kibbutzim tradicionais. Pero o seu futuro é moi prometedor, considerando as
decenas de comunas en proceso de transformarse en kibbutzim urbanos, formadas
por mozos socialistas, cuxo obxectivo é entregarse á sociedade onde sexa
necesario. O sionismo socialista vive e se reinventa. O seu pasado é glorioso e
o seu futuro é prometedor.
Comentarios