Por Jan Surmann
A esquerda parece ter que estar libre de sospeitas se falamos de reproducir actuacións antisemitas, do mesmo xeito que sempre pensou estar libre de sospeitas se era relacionada con outras estruturas represivas. Con todo xa co tema do racismo e do sexismo resultou ser necesario asumir que a propia esquerda non está libre destas estruturas represivas só polo feito de loitar por unha sociedade de iguais e sen clases.
Antisemitismo como fío vermello histórico
O antisemitismo dentro da esquerda non comezou coas campañas antisemitas de Stalin nin con aqueles discursos anticapitalistas que dividiron o capitalismo en dúas esferas: a esfera positiva da produción e a suposta negativa da circulación. O universalismo da esquerda historicamente encadrou o problema do antisemitismo nunha solución máis global, entendendo o antisemitismo só como un reflexo dos problemas sociais. O antisemitismo despois de Auschwitz mudou a súa forma de presentación e transformouse nunha constante crítica ao Estado xudeu, a Israel, que representa como nación ao xudeu "abstracto" entre os Estados. Así como antes os xudeus convertéronse nos culpables dos problemas sociais para o antisemita, é agora o Estado de Israel unha metáfora do Mal para o antisionista. Ironicamente, até o ano 1967 mesmo podíase falar dun consenso prosionista dentro da esquerda. Con todo, a guerra de 1967, o auxe da nova esquerda e o seu antiimperialismo enfocado cara ás loitas de descolonización causaron o xiro político. O discurso pasaba a ser antisionista, contrastando coa postura que tomaba a dereita defendendo a Israel e o seu vencello con Occidente no contexto da Guerra Fría.
Así pasou a ser parte integral da ideoloxía da esquerda o antisionismo, o cal estaba estreitamente vencellado ao conflito en Oriente Medio. Este conflito leva certo elemento tráxico, xa que a propia historia do sionismo podería estar predestinada a ser obxecto dunha solidariedade esquerdista que con todo non chegou a ser. Israel e a historia sionista pódense entender como o intento de autodeterminación xudía despois da negación de plenos dereitos civís para os xudeus dentro do xurdimento dos Estados Nación e como unha compensación malograda por parte da comunidade internacional ante o Holocausto. O sionismo é a resposta ao antisemitismo occidental. Pero ante isto, grande parte da esquerda non só rexeitou o particularismo do sionismo ao encaixalo no seu esquema universalista revolucionario, senón que tamén vinculouse á ideoloxía antiimperialista, dentro da cal o sionismo converteuse nun sinónimo para o racismo e o colonialismo, mentres o movemento nacional dos palestinos foi entendido como o suxeito anticolonial.
A crítica ao sionismo e a Israel non acaba en Israel. Aplícase por todo o mundo onde haxa xudeus e implica por iso antisemitismo. Calquera comunidade xudía foi tomada como delegación de Israel, fosen israelís ou non, reproducindo así unha vez máis a exclusión nacional que os xudeus sofren na sociedade burguesa. Outra característica máis do antisionismo da nova esquerda foi o comparar constantemente a política de Israel cos crimes nazis. Para deslegitimar a Israel, a nova esquerda encargouse de levar a cabo este tipo de revisionismo histórico, contribuíndo así substancialmente a que os crimes nazis convertésense nun código cultural aplicable hoxe en día a calquera mal.
"Pobo" versus "clase"
Pero o retroceso desta esquerda non só foi un antisemitismo en potencia, senón que ademais a teoría principal na que se baseaba, o antiimperialismo, representou unha laxa para o desenvolvemento emancipatorio. Mentres que Marx tras o fracaso da revolución de 1848 había xa substituído a categoría "pobo" pola de proletariado, este termo (pobo), volveu ser ferramenta no instrumental da nova esquerda no tempo de auxe dos movementos de liberación nacional e a descolonización. A concepción de "pobo" simulaba unha homoxeneidade de intereses no colectivo nacional. Esta concepción antiimperialista "vulgar", e con ela a dos suxeitos de liberación, acabou fixándose máis en nacións e en pobos dentro das loitas anticoloniales que no uso do instrumentario materialista de clase e unha crítica á Estado Nación. No canto de falar de explotación e relacións de capital, este antiimperialismo "vulgar" fixouse na dominación de Estados sobre pobos oprimidos. Baixo os conceptos de pobo e nación -e con eles a intrínseca ignorancia das contradicións internas que estes conceptos necesariamente implican- a visión emancipatoria do antiimperialismo cada vez afastouse máis do ideal dunha sociedade libre e sen clases.
Non é de estrañar que un replanteamiento por parte da esquerda desta concepción política, cos ramallazos antisemitas que leva, comezase a darse xunto coa crise que a formulación antiimperialista sufriu tras as transformacións paradigmáticas que se deron coa desintegración dos réximes do Leste e co fin da Guerra Fría. Gran parte do macrocontexto da nova esquerda e das súas formulacións teóricas desapareceu nos anos posteriores a 1989.
De todo isto saen tres problemas fundamentais que esta orientación ideolóxica provocou na elaboración dunha política emancipatoria por parte da esquerda.
Primeiro: ignorouse ás vítimas xudías do fascismo, e ignorouse o peso que o antisemitismo ten como tendencia reaccionaria existente nas sociedades occidentais.
Segundo: a teoría que guiaba este antisionismo era un antiimperialismo "vulgar" que no seu parte emancipatoria caeu atrás da elaboración de Marx e a súa análise social.
Terceiro: unha parte importante da esquerda actual aínda segue esta ideoloxía, caendo así cada vez máis en tendencias reaccionarias (como demostran as alianzas pragmáticas con forzas como Hamás ou Hezbolá).
Por tanto, un replanteamiento das actitudes antisemitas e antisionistas dentro da esquerda é necesario para incluír a noción do antisemitismo na crítica á sociedade burguesa e aos seus conceptos de exclusión. Tamén é necesario para poder conseguir acabar con calquera colaboración e complicidade por parte da esquerda coa marxinación e a exclusión social e á vez é parte integral de todo un replanteamiento teórico-político de como crear unha política emancipatoria nesta nova época histórica.
Comentarios