Con motivo do ataque do Tsahal contra Hamás en Gaza tense desbocado desde unha parte das esquerdas catalás as reaccións de condena contra o Estado de Israel e contra o movemento sionista que o fixo posíbel. Convén facer un breve repaso histórico desde o final da Segunda Guerra Mundial para comprender os posicionamentos actuais dos partidos que se reclaman progresistas. ERC, o principal partido da esquerda catalá até o 1939, atópase en xuño do 1945 cun congreso que confirma a Josep Tarradellas como secretario xeral fronte ás teses dos que propugnaban aproveitar a conxuntura mundial por reformular a cuestión nacional catalá ante os organismos internacionais nacentes. ERC entra nun lento declive promovido desde a súa mesma dirección á vez que o republicanismo cede terreo como ideoloxia ante o socialismo soviético triunfante.
No seo de Esquerra hai posicions diverxentes ante o nacemento do Estado de Israel: uns saúdano como un éxito da liberdade, outros como Heribert Barrera mesmo discrepan da forma como o movemento sionista ven de acadar o seu obxectivo e considera un mal precedente o desprazamento forzoso da poboación árabe-palestina autóctona que este feito comporta. ERC irase diluindo como forza política operativa durante o franquismo e tamén o seu comportamento sobre esta cuestión. Entre os separatistas cataláns enrolados no exército británico e destacados en Palestina no momento da partición danse actitudes diferentes: Carles Nogueres e Bernat Cervera ficarán en Israel e desde este novo estado enviarán unha comunicación á Conferencia Nacional Catalá, celebrada no exilio o 1953, Jordi Vilanova volverase a Inglaterra para incorporarse ás tarefas do Consell Nacional Catalán. No campo ideolóxico do socialismo non comunista xorde no ano 1945 o Moviment Socialista de Catalunya formado basicamente por antigos membros do Partit Obrer d´Unificació Marxista. No número 38 de Endavant!, o voceiro central do partido, correspondente a maio do 1949 aparece publicado este artigo que define por se adoita o posicionamento do MSC ante o nacemento do Estado de Israel:
No seo de Esquerra hai posicions diverxentes ante o nacemento do Estado de Israel: uns saúdano como un éxito da liberdade, outros como Heribert Barrera mesmo discrepan da forma como o movemento sionista ven de acadar o seu obxectivo e considera un mal precedente o desprazamento forzoso da poboación árabe-palestina autóctona que este feito comporta. ERC irase diluindo como forza política operativa durante o franquismo e tamén o seu comportamento sobre esta cuestión. Entre os separatistas cataláns enrolados no exército británico e destacados en Palestina no momento da partición danse actitudes diferentes: Carles Nogueres e Bernat Cervera ficarán en Israel e desde este novo estado enviarán unha comunicación á Conferencia Nacional Catalá, celebrada no exilio o 1953, Jordi Vilanova volverase a Inglaterra para incorporarse ás tarefas do Consell Nacional Catalán. No campo ideolóxico do socialismo non comunista xorde no ano 1945 o Moviment Socialista de Catalunya formado basicamente por antigos membros do Partit Obrer d´Unificació Marxista. No número 38 de Endavant!, o voceiro central do partido, correspondente a maio do 1949 aparece publicado este artigo que define por se adoita o posicionamento do MSC ante o nacemento do Estado de Israel:
"O Estado de Israel é un neno que acaba de cumprir o seu primeiro ano de existencia, un ano de angustias, de guerras e dores, pero tamén de vitorias e afirmacións. O último nato, o último que pediu a entrada ás Nacións Unidas, pasou ante os once solicitantes que hai meses e anos que fan cola, e foi admitido por 37 votos contra 12 e 9 abstencións. O seu primeiro acto oficial nas Nacións Unidas foi o de votar contra Franco. Saúde, Estado de Israel !.
O Estado de Israel é unha lección para os cataláns, e, sobre todo, para os socialistas cataláns, desde os puntos de vista, político, económico e social. Non é casual que haxa unha estreita analoxía entre Israel e Catalunya pero o exemplo de perseverancia, de tenacidade, de solidariedade nacional e de afirmación colectiva que os xudeus deron a través do seu calvario durante séculos e particularmente nos últimos anos, resulta un caso digno de estudo e unha guia moral por todos os pobos oprimidos. Algún día falaremos con máis extensión. Hoxe voltamos remarcar só a clarividencia -que para algúns é como unha visión profética- dos dirixentes do movemento sionista na concepción da patria ideal. Theodor Herzl, o definidor visionario, tiña do futuro Estado un concepto de familia solidaria, de verdadeira nación, de patria acolledora e igualitaria. É o que temos nós da futura Catalunya libre. Herzl foi escoitado por moi poucos, os suficientes, pero, para fundar "hehaloutz" ou escola de grupos de vangarda que debían constituír as comunidades profesionais, base e mecanismo do futuro fogar nacional.
Durante o mandato británico en Palestina, coa inmigración xudía restrinxida, facía falta facer a selección das sementes e a Axencia Xudía controlaba escrupulosamente os inmigrantes, e era só tras uns anos de proba que constituían un "garin" ou colectividade para pór en valor un anaco de terra do deserto e convertelo en explotación agrícola, a miúdo complementada coa industrialización dos produtos. Á cabeza duns cantos anos a colectividade se transfromaba en "kibbutz", devolvía o préstamo que se lle fixo para explotar a terra ocupada ao Keren Hayesdot, organismo nacional que administraba os fondos recollidos entre os xudeus de todo o mundo por Keren Kayemeth e quedaba constituída unha sociedade financeira, política, industrial e, cando convenia, guerreira, que garantitzaba a existencia e o futuro de Israel na terra de promisión. O esforzo brioso daqueles "pioneers" chegados dos catro puntos cardinais da terra vai xerminar até o punto de crear un novo tipo de home, louro, fornido, capaz de enfrontarse coas adeversidades e dos perigos. ao carón do Estado de Israel, os Estados da liga Árabe, malmenats e famélicos (os novos amigos de Franco), iniciaron unha clase de guerra santa para tratar de afogar ao novo-nato.
A sorpresa do mundo foi de ver como os israelis, infinitamente inferiores en número, batían un día os exipcios, outro dia os sirios, outro día os libaneses e outro día os transxordanos e a famosa Lexión de Gubb Paixa. En poucos meses os derrotaros a todos os árabes, e un detrás doutro asinaron armisticios con aquel Estado de Israel que non querían recoñecer. A vitoria de Israel foi decisiva. Era unha nación minúscula, apenas nada para o mundo, pero coas entrañas e o organismo dun neno robusto, san, prometedor. O sangue e os ombreiros da comunidade serían aquelas colectividades, instaladas en pleno deserto, facendo nacer do seu esforzo, da súa disciplina, da súa austeridade e do seu sentimento de solidariedade, a patria nova. Nova en todos os sentidos, no de constituír o novo fogar xudío, e no de constituír un modelo de colectivismo e de xustiza social. O Estado de Israel é, nas súas esencias, un Estado socialista. Hoxe, esgotado polas perdas ocasionadas pola guerra, sinto a crise propia deste esforzo xigantesco. Pero, coa paz, volverá o traballo produtivo, a fecundación do deserto, a xusta distribución de sacrificios e beneficios, a conquista do ideal socialista e da afirmación de que unha vontade nacional ben dirixida e iluminada pola fe é unha garantía de paz e de xustiza por toda a humanidade".
A sorpresa do mundo foi de ver como os israelis, infinitamente inferiores en número, batían un día os exipcios, outro dia os sirios, outro día os libaneses e outro día os transxordanos e a famosa Lexión de Gubb Paixa. En poucos meses os derrotaros a todos os árabes, e un detrás doutro asinaron armisticios con aquel Estado de Israel que non querían recoñecer. A vitoria de Israel foi decisiva. Era unha nación minúscula, apenas nada para o mundo, pero coas entrañas e o organismo dun neno robusto, san, prometedor. O sangue e os ombreiros da comunidade serían aquelas colectividades, instaladas en pleno deserto, facendo nacer do seu esforzo, da súa disciplina, da súa austeridade e do seu sentimento de solidariedade, a patria nova. Nova en todos os sentidos, no de constituír o novo fogar xudío, e no de constituír un modelo de colectivismo e de xustiza social. O Estado de Israel é, nas súas esencias, un Estado socialista. Hoxe, esgotado polas perdas ocasionadas pola guerra, sinto a crise propia deste esforzo xigantesco. Pero, coa paz, volverá o traballo produtivo, a fecundación do deserto, a xusta distribución de sacrificios e beneficios, a conquista do ideal socialista e da afirmación de que unha vontade nacional ben dirixida e iluminada pola fe é unha garantía de paz e de xustiza por toda a humanidade".
Este apoio ao Estado de Israel por parte do MSC mantense ao longo de toda a súa traxectoria. Así o ano 1967 con motivo da guerra contra Israel por parte dos estados árabes veciños, o Comité Executiu do partido, desde Barcelona estando, hai pública esta declaración reproducida no número 154, de Endavant!, correspondente a xuño daquel mesmo ano:
"Perante a agresión contra o pobo de Israel, o Moviment Socialista de Catalunya expresou aos partidos socialistas deste pobo, MAPAI e MAPAM, a total solidariedade dos socialistas cataláns. Igualmente enviou unha mensaxe de adhesión á gran Central Sindical de Israel, a Histadruth. O Moviment Socialista de Catalunya condena a agresión contra un pobo que é un auténtico exemplo de democracia e de socialismo, e denuncia a política internacional dos denominados comunistas que alentaron a agresión. A paz dos pobos e a liberdade dos homes esixen unha política clara de afirmacións democráticas e unha conduta internacional que se ateña a estas afirmacións: as alianzas con réximes totalitarios traen finalmente á guerra. Munich e o pacto xermano-soviético demostran esta gran verdade. O Moviment Socialista de Catalunya xunto aos partidos socialistas de Europa e da Internacional Socialista defende unha política de paz, de defensa do dereito de Israel a vivir e a progresar, en irmandade cos pobos árabes, liberados do feudalismo e das ditaduras que os explotan. Os socialistas e demócratas de Catalunya están, hoxe coma sempre, xunto ao Pobo de Israel".
"Perante a agresión contra o pobo de Israel, o Moviment Socialista de Catalunya expresou aos partidos socialistas deste pobo, MAPAI e MAPAM, a total solidariedade dos socialistas cataláns. Igualmente enviou unha mensaxe de adhesión á gran Central Sindical de Israel, a Histadruth. O Moviment Socialista de Catalunya condena a agresión contra un pobo que é un auténtico exemplo de democracia e de socialismo, e denuncia a política internacional dos denominados comunistas que alentaron a agresión. A paz dos pobos e a liberdade dos homes esixen unha política clara de afirmacións democráticas e unha conduta internacional que se ateña a estas afirmacións: as alianzas con réximes totalitarios traen finalmente á guerra. Munich e o pacto xermano-soviético demostran esta gran verdade. O Moviment Socialista de Catalunya xunto aos partidos socialistas de Europa e da Internacional Socialista defende unha política de paz, de defensa do dereito de Israel a vivir e a progresar, en irmandade cos pobos árabes, liberados do feudalismo e das ditaduras que os explotan. Os socialistas e demócratas de Catalunya están, hoxe coma sempre, xunto ao Pobo de Israel".
Poucas testemuñas restan no actual PSC (PSC-PSOE) do catalanismo, a radicalidade democrática e o comportamento orixinario do MSC cara a Israel: Josep Anton Burgasé, Ignasi Carnicer, Gabriel Mas e Ramon Marrugat, militantes históricos do socialismo catalán no Campo de Tarragona e poucos máis. O PSUC vai seguindo as oscilacións do PCUS en relación en Israel: o ano 1947 a URSS e os estados da órbita soviética son determinantes á hora de decantar a decisión das Nacións Unidas a favor da creación de dous estados, (e tamén para fornecer do armamento necesario ao estado hebreo para gañar a guerra do 1948). Poucos anos máis tarde, Stalin pon en marcha a campaña para liquidar a elite intelectual xudía dentro do Partido no seu afán por decapitar a calquera grupo organizado que potencialmente puidese ameazar o seu poder absoluto. A obra de Jonathan Brent e Vladimir Naumov, "Le dernier crime de Staline" (Calmann-Levy, 2003, París) describe detalladamente "o complot das camisas brancas" lanzado contra os mellores médicos xudeus como primeiro paso do progom estalinista. Morto Stalin, a URSS opta por motivos xeoestratéxicos por apoiar aos países árabes en Occidente e, consecuentemente, deixa de apoiar ao Estado de Israel. A partir deste momento o comunismo mundial combaterá o sionismo a base de equiparalo a unha ideoloxía colonialista e racista, aliada do imperialismo occidental. Farao, ademais, porque a experiencia exemplar de Israel construindo un socialismo orixinal de base nacional deixa a corpo descuberto o fracaso do proxecto abstracto do comunismo transnacional.
Os partidos marxistas-leninistas vinculados a Moscova e aos dogmas que se derivan do modelo soviético serán incapaces de xerar un proxecto socialista adecuado ás respectivas realidades nacionais. De aquí a animadversión ao sionismo e aos movementos independentistas alleos a "o internacionalisme proletario". Esta inadecuación de base explica tamén a hostilidade profunda do PSUC e dos seus sucedaneos e herdeiros de hoxe en día cara á eventualidade dun estado catalán derivado do exercicio do dereito de autodeterminación que, formalmente, figura no ideario comunista. O PSUC vai logrando a hexemonía ideolóxica e organizativa no seo do antifranquismo a partir de finais dos anos sesenta grazas á conivencia dunha parte do catolicismo non franquista (outra tendencia confluirá coas formulacións liberais do pujolismo). Só excepcionalmente (caso de Xirinacs) haberá confluencia entre catolicismo progresista e o independentismo laico e de esquerdas. Os grupos socialistas de liberación nacional (PSAN, PSAN-Provisional e IPC) xurdirán coma expresión de formulacións rupturistas autóctonas contrapostas á estratexia española do PSUC, sen un posicionamento definido ao respecto do Estado de Israel. Entrados xa os anos oitenta, progresivamente, as formulacións internacionalistas e antisionistas da esquerda europea irán impregnando o discurso da esquerda independentista catalá. Tamén será o caso de ERC un partido que, todo e refundado a mediados dos anos oitenta, non consolidou un pensamento republicano diferenciado do tardo-comunismo e do socialismo español, como faise evidente cando, a partir do 2003, asume responsabilidades de goberno. Non hai proxecto político nacional real, por tanto non hai posibilidade dunha análise concreta do sionismo e da praxe do Estado de Israel e se acaba asumindo como propios os parámetros da esquerda anacional catalá hexemónica. A virulencia das descualificacións contra Israel destes sectores contrastan coa pasividade claudicante ao respecto das reivindicacións nacionais catalás. Fred Halliday publicou un artigo, "A esquerda e a yihad" que serve por explicar o cambio da perspectiva con que unha parte da esquerda europea, e por tanto tamén a catalá, observa e xulga o Estado de Israel. Recomendo a lectura dunha conferencia de Pilar Rahola, que leva por título "A esquerda lunática" ( http://pilarrahola.com), paréceme digna de ser divulgada polas reflexións que conteñén sobre o carácter arbitrario das posicións hexemónicas nas esquerdas catalás ao respecto do Estado de Israel. Pola miña banda publiquei o artigo "Anticatalanisme e antisionisme", na Revista de Catalunya, número 231, correspondente a setembro do 2007 onde expoño de maneira máis detallada os argumentos deste apuntamento. En resumo, observo o Estado de Israel como un proxecto posíbel e realista de independencia nacional, sen perder o sentido crítico cara ás súas actuacións se cadra, pero defendendo o dereito do pobo xudeu a ter un estado propio, xunto a un estado palestino tal e como acordou a ONU o 1947. Creo tamén que dentro dunha eventual reformulación da ideoloxía e da estratexia para unha renovada esquerda catalá que sexa quen de impulsar un proceso de construción nacional fará falta revisar os referentes internacionais, entre os cales, a posición a adoptar ao respecto do Estado de Israel e a paz ao Oriente Próximo.
Os partidos marxistas-leninistas vinculados a Moscova e aos dogmas que se derivan do modelo soviético serán incapaces de xerar un proxecto socialista adecuado ás respectivas realidades nacionais. De aquí a animadversión ao sionismo e aos movementos independentistas alleos a "o internacionalisme proletario". Esta inadecuación de base explica tamén a hostilidade profunda do PSUC e dos seus sucedaneos e herdeiros de hoxe en día cara á eventualidade dun estado catalán derivado do exercicio do dereito de autodeterminación que, formalmente, figura no ideario comunista. O PSUC vai logrando a hexemonía ideolóxica e organizativa no seo do antifranquismo a partir de finais dos anos sesenta grazas á conivencia dunha parte do catolicismo non franquista (outra tendencia confluirá coas formulacións liberais do pujolismo). Só excepcionalmente (caso de Xirinacs) haberá confluencia entre catolicismo progresista e o independentismo laico e de esquerdas. Os grupos socialistas de liberación nacional (PSAN, PSAN-Provisional e IPC) xurdirán coma expresión de formulacións rupturistas autóctonas contrapostas á estratexia española do PSUC, sen un posicionamento definido ao respecto do Estado de Israel. Entrados xa os anos oitenta, progresivamente, as formulacións internacionalistas e antisionistas da esquerda europea irán impregnando o discurso da esquerda independentista catalá. Tamén será o caso de ERC un partido que, todo e refundado a mediados dos anos oitenta, non consolidou un pensamento republicano diferenciado do tardo-comunismo e do socialismo español, como faise evidente cando, a partir do 2003, asume responsabilidades de goberno. Non hai proxecto político nacional real, por tanto non hai posibilidade dunha análise concreta do sionismo e da praxe do Estado de Israel e se acaba asumindo como propios os parámetros da esquerda anacional catalá hexemónica. A virulencia das descualificacións contra Israel destes sectores contrastan coa pasividade claudicante ao respecto das reivindicacións nacionais catalás. Fred Halliday publicou un artigo, "A esquerda e a yihad" que serve por explicar o cambio da perspectiva con que unha parte da esquerda europea, e por tanto tamén a catalá, observa e xulga o Estado de Israel. Recomendo a lectura dunha conferencia de Pilar Rahola, que leva por título "A esquerda lunática" ( http://pilarrahola.com), paréceme digna de ser divulgada polas reflexións que conteñén sobre o carácter arbitrario das posicións hexemónicas nas esquerdas catalás ao respecto do Estado de Israel. Pola miña banda publiquei o artigo "Anticatalanisme e antisionisme", na Revista de Catalunya, número 231, correspondente a setembro do 2007 onde expoño de maneira máis detallada os argumentos deste apuntamento. En resumo, observo o Estado de Israel como un proxecto posíbel e realista de independencia nacional, sen perder o sentido crítico cara ás súas actuacións se cadra, pero defendendo o dereito do pobo xudeu a ter un estado propio, xunto a un estado palestino tal e como acordou a ONU o 1947. Creo tamén que dentro dunha eventual reformulación da ideoloxía e da estratexia para unha renovada esquerda catalá que sexa quen de impulsar un proceso de construción nacional fará falta revisar os referentes internacionais, entre os cales, a posición a adoptar ao respecto do Estado de Israel e a paz ao Oriente Próximo.
Comentarios