Por Mónica Molanes Rial el Lun*
Setenta anos despois do comezo definitivo do
exterminio xudeu por parte da Alemaña nazi, a Shoa segue a ser un tema
de actualidade na literatura europea actual. David Albahari expón en
Götz e Meyer a súa particular visión do conflito, centrada nun dos
episodios máis cruentos do proceso aniquilador da comunidade xudía que
se levou a cabo nos anos da Segunda Guerra Mundial: unha vez que os
soldados nazis fusilaron á meirande parte dos presos xudeus do campo de
concentración da Feira Internacional de Belgrado, asasinaron as
mulleres, anciáns en nenos con emisións de monóxido de carbono do tubo
de escape dos camións que usaban para trasladalos a Jajinci, onde se
desfacían dos corpos.
A novela de Albahari, un desacougante punto e seguido que chega a
saturar, é a historia dun profesor serbio que, tentando reconstruír a
súa árbore xenealóxica descobre a Götz e Meyer, os suboficiais nazis encargados de conducir o Saurer
no que se transportaban os corpos e que, probablemente, colaboraron no
asasinato dalgúns dos seus familiares que morreron nese campo de
concentración. A teima do profesor por comprender o terrible episodio da
súa historia familiar, converte a Götz e a Meyer nunha fixación que o
obsesiona na súa vida cotiá, ata o punto de trasladar a súa cisma ao
alumnado: leva aos rapaces e ás rapazas a percorrer en autobús os
antigos terreos do campos de concentración de Belgrado mentres lles
relata a historia de Adam, un neno que conseguiu sobrevivir ás emisións
de monóxido de carbono do camión grazas a unha 
máscara
antigás pero que foi asasinado por un militar nazi cando o descubriu. O
angustioso relato desacouga aos rapaces que se converten en
depositarios da memoria dun episodio da historia recente que debe ser
recordado sempre porque, como se di na novela, “A memoria, dixen, é o
único xeito de vence-la morte”.
máscara
antigás pero que foi asasinado por un militar nazi cando o descubriu. O
angustioso relato desacouga aos rapaces que se converten en
depositarios da memoria dun episodio da historia recente que debe ser
recordado sempre porque, como se di na novela, “A memoria, dixen, é o
único xeito de vence-la morte”.
Xunto á cuestión da memoria dos vencidos e dos ausentes planea na
novela a reflexión sobre os colaboradores do xenocidio, representados
nas figuras de Götz e Meyer, os executantes últimos das atrocidades do
réxime nazi. Homes con familia, con fillos no caso de Götz, coma os que
asasinan, que aceptan exercer de verdugos das vítimas da tolemia
hitleriana. Son quen de agasallar aos nenos con bombóns no campo de
concentración e asfixialos pouco despois no Saurer que conducen.
A novela non aporta demasiadas novidades respecto a estes dous temas
principais salvo, quizais, a particularidade de situar a acción na
desaparecida Iugoslavia na que o tema da memoria adquire unha sobre
significación. A descrición das atrocidades da guerra e a recorrencia á
polémica pregunta de onde estaba Deus en Auschwitz súmanse á lista de
lugares comúns cos que Albahari traballa no texto. Aínda así, a lectura
da novela resulta proveitosa tanto pola intelixente escritura de moitas
das súas páxinas, cargadas de sutil ironía e certo lirismo, como pola
pertinencia da denuncia dun dos episodios máis vergoñentos da historia
europea recente pois, como se di na novela, “Non hai nada mais terrible
có baleiro, nada máis presente co ausente”
* http://www.xeadodetoxo.com/cultura/g%C3%B6tz-e-meyer-de-david-albahari
Comentarios