Por Jose Alberto Itzigsohn
Nueva Sión - Maio 2012
O conflito israelo-palestino desenvólvese en varios planos. Un deles, é negar as necesidades do outro, rexeitando ou restrinxindo o feito da súa existencia presente e pasada, na medida en que a historia poida ser parte dun debate actual, como un elemento movilizador da conduta colectiva.
Para algúns dirixentes palestinos, en especial líderes relixiosos, a negación da existencia dun pobo xudeu cuxos antepasados, moraron algunha vez en Palestina, chega a extremos tales como negar que algunha vez existise un templo xudeu en Xerusalén, en contradición con testemuños de contemporáneos como Flavio Josefo, ou que o pobo xudeu sexa algo máis que unha comunidade relixiosa, con compoñentes culturais laicos ou con existencia política máis aló da fe. En resumo, un conxunto de polacos, húngaros, etc., cuxa presenza en Palestina é ilexitima e cuxo destino sería volver aos seus países de orixe para render homenaxe aos seus avós asasinados. Os únicos xudeus cuxa presencia sería lexítima, serían orixinarios de países árabes que, para esa interpretación, serian simplemente árabes de relixión xudía.
Cabe sinalar que ao longo da historia, as comunidades xudías de distintos países, tanto cristiáns como islámicos. comunicábanse entre si por motivos relixiosos e económicos, e iso contribuíu á formación dunha conciencia nacional, sustentada pola crenza nunha orixe común, relatos e mitos compartidos e o anhelo de símbolos dunha grandeza perdida como, por exemplo, o chamado Muro dos Lamentos en Xerusalén e o recordo ritualizado da devandita cidade.
Por certo, o que ocorre nunha comunidade xudía afecta inmediatamente ás outras e pon en marcha mecanismos de solidariedade. No pasado, as diferentes comunidades rescataban con diñeiro a cativos xudeus doutras comunidades que caesen prisioneiros. Iso era considerado unha obriga relixiosa (mitzvah). Por outra banda, as diferentes comunidades tiñan que enfrontar calamidades, como as cruzadas e unha coexistencia permanente con grupos que os desprezaban, un antisemitismo crónico con brotes agudos, e para poder sobrevivir -non só a nivel material, senón tamén a nivel psicolóxico- tiñan que acudir a un ensalzamiento da sua auto imaxe, a nivel colectivo, o cal contribuíu tamén a mantelos como pobo.
Que é iso de ser xudeu?
O conflito israelo-palestino desenvólvese en varios planos. Un deles, é negar as necesidades do outro, rexeitando ou restrinxindo o feito da súa existencia presente e pasada, na medida en que a historia poida ser parte dun debate actual, como un elemento movilizador da conduta colectiva.
Para algúns dirixentes palestinos, en especial líderes relixiosos, a negación da existencia dun pobo xudeu cuxos antepasados, moraron algunha vez en Palestina, chega a extremos tales como negar que algunha vez existise un templo xudeu en Xerusalén, en contradición con testemuños de contemporáneos como Flavio Josefo, ou que o pobo xudeu sexa algo máis que unha comunidade relixiosa, con compoñentes culturais laicos ou con existencia política máis aló da fe. En resumo, un conxunto de polacos, húngaros, etc., cuxa presenza en Palestina é ilexitima e cuxo destino sería volver aos seus países de orixe para render homenaxe aos seus avós asasinados. Os únicos xudeus cuxa presencia sería lexítima, serían orixinarios de países árabes que, para esa interpretación, serian simplemente árabes de relixión xudía.
Cabe sinalar que ao longo da historia, as comunidades xudías de distintos países, tanto cristiáns como islámicos. comunicábanse entre si por motivos relixiosos e económicos, e iso contribuíu á formación dunha conciencia nacional, sustentada pola crenza nunha orixe común, relatos e mitos compartidos e o anhelo de símbolos dunha grandeza perdida como, por exemplo, o chamado Muro dos Lamentos en Xerusalén e o recordo ritualizado da devandita cidade.
Por certo, o que ocorre nunha comunidade xudía afecta inmediatamente ás outras e pon en marcha mecanismos de solidariedade. No pasado, as diferentes comunidades rescataban con diñeiro a cativos xudeus doutras comunidades que caesen prisioneiros. Iso era considerado unha obriga relixiosa (mitzvah). Por outra banda, as diferentes comunidades tiñan que enfrontar calamidades, como as cruzadas e unha coexistencia permanente con grupos que os desprezaban, un antisemitismo crónico con brotes agudos, e para poder sobrevivir -non só a nivel material, senón tamén a nivel psicolóxico- tiñan que acudir a un ensalzamiento da sua auto imaxe, a nivel colectivo, o cal contribuíu tamén a mantelos como pobo.
Que é iso de ser xudeu?
É moi complexa a definición de quen é xudeu máis aló da definición relixiosa: fillo de nai xudía ou conversa ao xudaísmo ou a definición política israelí: alguén que ten polo menos un avó xudeu ou que se converte ao xudaísmo.
A realidade xudía de hoxe non encaixa en ningunha destas definicións. Hai xudeus relixiosos que rexeitan a idea dun xudaísmo laico ou dunha entidade nacional xudía. Hai xudeus laicos que se definen como tales pola súa cultura en lingua idish ou xudeo-española ou outras ou como parte de movementos nacionais locais ou de movementos globalistas. Hai xudeus que se definen como tales por experiencias vividas na súa interrelación con outros pobos. Un conxunto plural que pode entenderse mellor partindo de que os xudeus non existen só para si, nin tampouco só pola visión dos demais, senón en interacción continua con outras poboacións.
Ao longo da historia houbo xudeus que se aferraron á súa identidade relixiosa até o punto de preferir morrer antes que abxurar, así como outros que buscaron novas formas de identidade nun mundo cambiante, e tamén moitos que trataron de desprenderse da súa condición, algúns con éxito e outros enfrontados con reaccións dos pobos circundantes que os rexeitaron ou mesmo inventaron teorías para excluílos ou destruílos. Lembremos aquí a "pureza de sangue" inventada polos "cristiáns vellos" de Sefarad no século XV ou, máis preto noso, as leis racistas dos nazis e a súa política exterminatoria que se baseaba na existencia dunha suposta raza xudía, condenada ao exterminio pola degradación irreparábel da súa condición humana. Houbo momentos moi próximos na historia europea, nos que ser clasificado por outros como xudeu ou non xudeu, significaba, nin máis nin menos, a diferenza entre a vida e a morte.
O xudeu é, pois, o produto dunha interacción co medio, unha realidade existencial que en certos momentos é optativa, posto que se pode tentar saír ou entrar nela a vontade e noutros, é unha realidade imposta sen escapatoria ou aceptada como en estado natural ou mesmo, preferente. Atreveríame a propor como definición que xudeu é aquel cuxa vida foi ou é profundamente influenciada por esa condición, o que nos permitiría entender a unidade entre un xudeu etíope -que por ser tal era desprezado e padecía de limitacións na súa vida económica e social- e un xudeu doutros países, que nalgún momento da súa vida tivo que atravesar experiencias traumáticas pola súa condición de tal, sendo ambos percibidos como distintos polos grupos sociais continentes, o cal contribúe a crear unha forma de conciencia nacional colectiva.
Non cabe dúbida que as formas de encarar esas situacións son moi distintas, pero o que non se pode negar é que hai unha masa de varios millóns de seres humanos para os cales o seren xudeu implica vivencias diferentes ás dos demais. Valga como exemplo o millón de xudeus que emigraron de Rusia, Ucraína e Rusia Branca a Israel, porque a súa vida foi profundamente afectada polo antisemitismo. Esa masa de millóns de persoas forma a poboación xudía que buscou transformarse nun pobo autodeterminado e dono do seu propio destino por diversos camiños. Pódese debater a xustiza ou inxustiza deses camiños, pero non a existencia desa poboación, a metade da cal reuniuse en Israel, onde construíu as institucións que definen a unha nación e está no proceso de integrar a grupos humanos de distinta orixe, pero unidos pola súa experiencia histórica.
A creación dun estado nacional en Israel é unha nova experiencia vital, con grandes inconvenientes -como a falta dunha solución adecuada da convivencia cos árabes palestinos e a ocupación prolongada de terras, que deberán pertencer ao Estado Palestino a crearse á beira de Israel-, pero tamén con transformacións fundamentais, como o renacemento dun idioma propio que os unifica, o hebreo, o desenvolvemento dunha gran capacidade creadora en amplos e diversos campos, e a capacidade de defenderse . En definitiva, unha parte esencial da vida do pobo xudeu de hoxe. Como corolario, direi que unha visión da realidade baseada na negación parcial ou total do outro -xa sexa que se trate do pobo palestino ou do pobo xudeu, sobre bases teolóxicas ou políticas- afasta a paz, tan necesaria e desexada.
A realidade xudía de hoxe non encaixa en ningunha destas definicións. Hai xudeus relixiosos que rexeitan a idea dun xudaísmo laico ou dunha entidade nacional xudía. Hai xudeus laicos que se definen como tales pola súa cultura en lingua idish ou xudeo-española ou outras ou como parte de movementos nacionais locais ou de movementos globalistas. Hai xudeus que se definen como tales por experiencias vividas na súa interrelación con outros pobos. Un conxunto plural que pode entenderse mellor partindo de que os xudeus non existen só para si, nin tampouco só pola visión dos demais, senón en interacción continua con outras poboacións.
Ao longo da historia houbo xudeus que se aferraron á súa identidade relixiosa até o punto de preferir morrer antes que abxurar, así como outros que buscaron novas formas de identidade nun mundo cambiante, e tamén moitos que trataron de desprenderse da súa condición, algúns con éxito e outros enfrontados con reaccións dos pobos circundantes que os rexeitaron ou mesmo inventaron teorías para excluílos ou destruílos. Lembremos aquí a "pureza de sangue" inventada polos "cristiáns vellos" de Sefarad no século XV ou, máis preto noso, as leis racistas dos nazis e a súa política exterminatoria que se baseaba na existencia dunha suposta raza xudía, condenada ao exterminio pola degradación irreparábel da súa condición humana. Houbo momentos moi próximos na historia europea, nos que ser clasificado por outros como xudeu ou non xudeu, significaba, nin máis nin menos, a diferenza entre a vida e a morte.
O xudeu é, pois, o produto dunha interacción co medio, unha realidade existencial que en certos momentos é optativa, posto que se pode tentar saír ou entrar nela a vontade e noutros, é unha realidade imposta sen escapatoria ou aceptada como en estado natural ou mesmo, preferente. Atreveríame a propor como definición que xudeu é aquel cuxa vida foi ou é profundamente influenciada por esa condición, o que nos permitiría entender a unidade entre un xudeu etíope -que por ser tal era desprezado e padecía de limitacións na súa vida económica e social- e un xudeu doutros países, que nalgún momento da súa vida tivo que atravesar experiencias traumáticas pola súa condición de tal, sendo ambos percibidos como distintos polos grupos sociais continentes, o cal contribúe a crear unha forma de conciencia nacional colectiva.
Non cabe dúbida que as formas de encarar esas situacións son moi distintas, pero o que non se pode negar é que hai unha masa de varios millóns de seres humanos para os cales o seren xudeu implica vivencias diferentes ás dos demais. Valga como exemplo o millón de xudeus que emigraron de Rusia, Ucraína e Rusia Branca a Israel, porque a súa vida foi profundamente afectada polo antisemitismo. Esa masa de millóns de persoas forma a poboación xudía que buscou transformarse nun pobo autodeterminado e dono do seu propio destino por diversos camiños. Pódese debater a xustiza ou inxustiza deses camiños, pero non a existencia desa poboación, a metade da cal reuniuse en Israel, onde construíu as institucións que definen a unha nación e está no proceso de integrar a grupos humanos de distinta orixe, pero unidos pola súa experiencia histórica.
A creación dun estado nacional en Israel é unha nova experiencia vital, con grandes inconvenientes -como a falta dunha solución adecuada da convivencia cos árabes palestinos e a ocupación prolongada de terras, que deberán pertencer ao Estado Palestino a crearse á beira de Israel-, pero tamén con transformacións fundamentais, como o renacemento dun idioma propio que os unifica, o hebreo, o desenvolvemento dunha gran capacidade creadora en amplos e diversos campos, e a capacidade de defenderse . En definitiva, unha parte esencial da vida do pobo xudeu de hoxe. Como corolario, direi que unha visión da realidade baseada na negación parcial ou total do outro -xa sexa que se trate do pobo palestino ou do pobo xudeu, sobre bases teolóxicas ou políticas- afasta a paz, tan necesaria e desexada.
Comentarios