Por Abraham B. Yehoshua
Haaretz - 09/10/2011
Patria non é só territorio, senón un compoñente primordial na identidade persoal e nacional. A partición da Terra de Israel en dous Estados non é só a única solución política, senón tamén un imperativo moral. Quen, como os xudeus, sábeno mellor que ninguén?
Non existe un concepto máis problemático na identidade xudía que o termo Patria. O primeiro e natural nexo coa patria é a pedra fundamental sobre a cal florece e constitúese toda identidade nacional. A relación coa terra antecede pola súa importancia tamén ao idioma nacional compartido, á relixión común, e por suposto ao vencello histórico mutuo. Sen esa relación principal coa patria, que moitos a comparan ao primeiro contacto do home coa súa nai, a identidade nacional é feble e oca.
Pero a identidade nacional xudía asombrou e tamén preocupou ao mundo pola súa suspervivencia durante anos a pesar da debilidade básica e esencial do concepto patria no seu haber; aínda máis cando a relación xudía vencellada co devandito concepto, aínda sustenta dalgun xeito ao antagonismo antisemita.
"Vaiche da túa terra e da túa patria e do fogar dos teus pais cara á terra que che mostrarei" (Xénese; 12-1), é a primeira frase dita ao primeiro xudeu, que foi adoptada por numerosos xudeus no transcurso da historia xudía, ás veces como imperativo teolóxico e outras como posibilidade existencial e ideolóxica. Pero Abraham non só abandonou a súa patria e a casa dos seus pais, senón tamén a nova terra que lle fora destinada, e descendeu a Exipto, aínda que finalmente regresou á Terra de Israel. Tamén o seu neto, Yaakov, e todos os seus descendentes fóronse a Exipto e non regresaron á súa patria até o fin das súas vidas.
Diso despréndese que o pobo de Israel non se creou na súa patria; tampouco a Toráh recibiuna alí, senón no deserto; unha zona intermedia entre a diáspora e a Terra Prometida. Son contados os pobos cuxas identidades físicas e espirituais non se formaron nas súas patrias.
Logo da destrución do Primeiro Templo os exilados de Babilonia cantaban con profunda emoción: "Xunto aos ríos de Babilonia, alí sentabámonos e aínda chorabamos lembrándonos de Sión" (Salmos; 137). Pero cando só corenta anos despois, o rei de Persia convocounos a regresar á súa patria e reedificar o Templo destruído, só parte deles aceptaron volver á Terra de Israel, e antes de facelo expresáronse duramente contra os seus irmáns que elixiron permanecer na diáspora. Durante os seicientos anos da época do Segundo Templo case a metade do pobo de Israel comezou a deambular polo antigo mundo, debilitando o vínculo físico coa Terra de Israel. A identidade nacional e relixiosa xudía non renunciou interiormente ao motivo patria, pero soubo convertelo de substancial a virtual. Por iso, os xudeus tamén minimizaron o valor e a importancia do concepto patria no seo doutros pobos, cuxos territorios eran concibidos como unha mera cadea de hostais e hoteis, que os xudeus, hóspedes correctos, percorrían dun ao outro, xa fose por gusto ou obriga. Os romanos expulsaron aos xudeus da Terra de Israel despois da destrución do Segundo Templo. E é así que uns dous millóns de xudeus (segundo avaliacións fundamentadas) que vivían nese entón na Terra de Israel abandonaron a súa patria -especialmente despois do brutal fracaso da rebelión de Bar Kojba- e incorporáronse á gran diáspora xudía nos confíns do mundo antigo. Por medio das leccións de Yavne e os seus eruditos desenvolveuse e fundamentou a identidade xudía na patria virtual. A Halajá (doutrina) que se conformou con dez xudeus para o Minyán (quórum) posibilitou a dispersión nacional máis asombrosa na historia da humanidade. Non só unha dispersión histórica, senón unha dispersión activa e dinámica que chega até os nosos días.
Desde Afganistán, Irán, Bukhara e Usbequistán, pasando por Ucraína, Rumania, Turquía e Iraq, até Iemen e o norte de África; toda a conca do Mediterráneo, Rusia coas súas poboacións satélites, Europa oriental e occidental. E por suposto que co descubrimento de América, os xudeus apresuráronse tamén a cruzar o Océano Atlántico e dispersáronse por todo o Novo Mundo de norte a sur, até Terra do Fogo. Tamén as afastadas Sudáfrica, Australia e Nova Zelandia non foron excluídas polos xudeus. Desde o inicio do século 19 -no cal habitaban na Terra de Israel apenas 10.000 xudeus dun total de 2 millóns e medio no mundo (segundo a Enciclopedia Hebrea)- e até a actualidade, un 80% do pobo xudeu cambiaron a terra que os acollía.
Horrorosa e espantosamente, tamén grande parte das vítimas do Holocausto non foron exterminadas nas terras onde habitaban, senón que foron transportadas pola forza ao exterminio cara á non-patria, os campos da morte carentes de filiación nacional. "A patria virtual", desenvolvida polos expertos xudeus no transcurso da historia, non foi vista con bos ollos polo resto dos pobos. Pode entenderse que ao home non lle agrade que o seu fogar sexa considerado un hotel permanente para o estranxeiro, aínda cando este sexa un pacifista correcto, eficiente e produtivo acorde ás súas posibilidades, como o foron xeralmente as comunidades xudías en todos os países da diáspora no pasado e no presente.
Por iso, co potenciamiento da identidade nacional secular neses pobos, cuxo sentimento patriótico converteuse no elemento esencial neles, a desaprobación teolóxica do pasado transformouse en moitos lugares nun verdadeiro odio. "Os fieis da patria virtual" deberon tentar converter as terras nas cales habitaban en patrias verdadeiras na súa identidade, xa sexa a través da asimilación, ou por falta de alternativa. A patria virtual transformouse en patria substancial. En novelas e cancións, en filosofías gordonistas sobre o renovado vínculo do traballo coa terra, en ideoloxías breneristas morais acerca da responsabilidade plena da realidade, en utopías racionais e en ameazas ao estilo Jabotinsky: "Se non destrúen a diáspora, esta destruiraos a vós", os diferentes pais do sionismo tentaron seducir aos xudeus a comezos do século 20 a tratar de recompor o concepto patria tan debilitado a través de xeracións.
Pero existía un territorio desocupado para establecer unha patria? Os rusos non renunciaron á soberanía en Birobidzhán; e o mesmo é válido para a soberanía arxentina nas propiedades que propuxo o Barón Hirsch. Uganda foi produto da fantasía dun empregado británico do Ministerio das Colonias que nunca preguntou aos habitantes africanos se estaban dispostos a cambiar a súa patria por un Estado xudeu; se é que algún xudeu quixera chegar até alí. Só na Terra de Israel era posíbel convencer aos xudeus, e con dificultade, de converter unha patria virtual nunha patria substancial.
Só que a Terra Israel xa era naquel entón a morada dos habitantes árabes, e non importa se ao comezo do sionismo os palestinos se autodefinieron como un pobo separado ou como parte da gran nación árabe. Os pantanos de Palestina e os seus desertos formaron parte da identidade dos seus habitantes, así como o Neguev é parte da identidade dos israelís, que non renunciarán a ningunha das súas montañas rochosas.
Poderían os xudeus manter por control remoto o dereito histórico á Terra de Israel polos centos de anos que estiveron ausentes? Seica é posible? O único dereito moral de converter a patria virtual xudía nunha patria substancial na Terra de Israel orixinouse só polas desgrazas dun pobo que foi condenado á morte. E así foi como esta patria ancestral-nova é a que salvou realmente dos campos de exterminio por centos de miles de xudeus europeos que chegaron a ela despois da Declaración Balfour, en momentos en que as portas de América e do resto dos países pecháronse radicalmente ante eles.
E dado que patria non é só territorio, senón un compoñente primordial na identidade persoal e nacional, a partición da Terra de Israel en dous Estados non é só a única solución política, senón tamén un imperativo moral.
Quen incursiona nos territorios palestinos, como Israel faino diariamente, debe saber que pretende desposuír a medula da identidade dos seus habitantes e a deteriora. E quen, coma nós, sabe pola historia xudía cuán importante foi a identidade nacional e relixiosa para os xudeus e en que medida estaban dispostos a sacrificarse por ela.
Con todo, a identidade patriótica dos palestinos é case oposta á nosa e, en certa forma, esta tamén require unha análise. Fronte a un pobo que cambiou patrias como un viaxeiro frecuente, aos ollos de numerosos palestinos a patria redúcese en ocasións a unha aldea ou unha casa, e por iso calquera erradicación dela determina unha traxedia e posibilita un rompimiento. Os palestinos nos campamentos de refuxiados en Gaza e Cisxordania viven a escasos quilómetros das casas e aldeas das cales fuxiron ou foron expulsados na guerra de independencia de 1948, aínda que eles aínda habiten na patria palestina.
Na súa percepción, eles non foron exilados só da súa aldea ou das súas casas, senón da patria mesma, e é por iso que durante 64 anos continúan vivindo en condicións paralizantes en campos de refuxiados sen vontade de rehabilitarse. O dereito ao retorno á súa patria, que é lexítimo, converteuse no dereito a retornar a Israel, que é imposible e innecesario.
Nestes longos días de desesperanza política, ante un novo ano, non sería conveniente tentar, aclarando vellos conceptos, buscar unha nova saída?
Non existe un concepto máis problemático na identidade xudía que o termo Patria. O primeiro e natural nexo coa patria é a pedra fundamental sobre a cal florece e constitúese toda identidade nacional. A relación coa terra antecede pola súa importancia tamén ao idioma nacional compartido, á relixión común, e por suposto ao vencello histórico mutuo. Sen esa relación principal coa patria, que moitos a comparan ao primeiro contacto do home coa súa nai, a identidade nacional é feble e oca.
Pero a identidade nacional xudía asombrou e tamén preocupou ao mundo pola súa suspervivencia durante anos a pesar da debilidade básica e esencial do concepto patria no seu haber; aínda máis cando a relación xudía vencellada co devandito concepto, aínda sustenta dalgun xeito ao antagonismo antisemita.
"Vaiche da túa terra e da túa patria e do fogar dos teus pais cara á terra que che mostrarei" (Xénese; 12-1), é a primeira frase dita ao primeiro xudeu, que foi adoptada por numerosos xudeus no transcurso da historia xudía, ás veces como imperativo teolóxico e outras como posibilidade existencial e ideolóxica. Pero Abraham non só abandonou a súa patria e a casa dos seus pais, senón tamén a nova terra que lle fora destinada, e descendeu a Exipto, aínda que finalmente regresou á Terra de Israel. Tamén o seu neto, Yaakov, e todos os seus descendentes fóronse a Exipto e non regresaron á súa patria até o fin das súas vidas.
Diso despréndese que o pobo de Israel non se creou na súa patria; tampouco a Toráh recibiuna alí, senón no deserto; unha zona intermedia entre a diáspora e a Terra Prometida. Son contados os pobos cuxas identidades físicas e espirituais non se formaron nas súas patrias.
Logo da destrución do Primeiro Templo os exilados de Babilonia cantaban con profunda emoción: "Xunto aos ríos de Babilonia, alí sentabámonos e aínda chorabamos lembrándonos de Sión" (Salmos; 137). Pero cando só corenta anos despois, o rei de Persia convocounos a regresar á súa patria e reedificar o Templo destruído, só parte deles aceptaron volver á Terra de Israel, e antes de facelo expresáronse duramente contra os seus irmáns que elixiron permanecer na diáspora. Durante os seicientos anos da época do Segundo Templo case a metade do pobo de Israel comezou a deambular polo antigo mundo, debilitando o vínculo físico coa Terra de Israel. A identidade nacional e relixiosa xudía non renunciou interiormente ao motivo patria, pero soubo convertelo de substancial a virtual. Por iso, os xudeus tamén minimizaron o valor e a importancia do concepto patria no seo doutros pobos, cuxos territorios eran concibidos como unha mera cadea de hostais e hoteis, que os xudeus, hóspedes correctos, percorrían dun ao outro, xa fose por gusto ou obriga. Os romanos expulsaron aos xudeus da Terra de Israel despois da destrución do Segundo Templo. E é así que uns dous millóns de xudeus (segundo avaliacións fundamentadas) que vivían nese entón na Terra de Israel abandonaron a súa patria -especialmente despois do brutal fracaso da rebelión de Bar Kojba- e incorporáronse á gran diáspora xudía nos confíns do mundo antigo. Por medio das leccións de Yavne e os seus eruditos desenvolveuse e fundamentou a identidade xudía na patria virtual. A Halajá (doutrina) que se conformou con dez xudeus para o Minyán (quórum) posibilitou a dispersión nacional máis asombrosa na historia da humanidade. Non só unha dispersión histórica, senón unha dispersión activa e dinámica que chega até os nosos días.
Desde Afganistán, Irán, Bukhara e Usbequistán, pasando por Ucraína, Rumania, Turquía e Iraq, até Iemen e o norte de África; toda a conca do Mediterráneo, Rusia coas súas poboacións satélites, Europa oriental e occidental. E por suposto que co descubrimento de América, os xudeus apresuráronse tamén a cruzar o Océano Atlántico e dispersáronse por todo o Novo Mundo de norte a sur, até Terra do Fogo. Tamén as afastadas Sudáfrica, Australia e Nova Zelandia non foron excluídas polos xudeus. Desde o inicio do século 19 -no cal habitaban na Terra de Israel apenas 10.000 xudeus dun total de 2 millóns e medio no mundo (segundo a Enciclopedia Hebrea)- e até a actualidade, un 80% do pobo xudeu cambiaron a terra que os acollía.
Horrorosa e espantosamente, tamén grande parte das vítimas do Holocausto non foron exterminadas nas terras onde habitaban, senón que foron transportadas pola forza ao exterminio cara á non-patria, os campos da morte carentes de filiación nacional. "A patria virtual", desenvolvida polos expertos xudeus no transcurso da historia, non foi vista con bos ollos polo resto dos pobos. Pode entenderse que ao home non lle agrade que o seu fogar sexa considerado un hotel permanente para o estranxeiro, aínda cando este sexa un pacifista correcto, eficiente e produtivo acorde ás súas posibilidades, como o foron xeralmente as comunidades xudías en todos os países da diáspora no pasado e no presente.
Por iso, co potenciamiento da identidade nacional secular neses pobos, cuxo sentimento patriótico converteuse no elemento esencial neles, a desaprobación teolóxica do pasado transformouse en moitos lugares nun verdadeiro odio. "Os fieis da patria virtual" deberon tentar converter as terras nas cales habitaban en patrias verdadeiras na súa identidade, xa sexa a través da asimilación, ou por falta de alternativa. A patria virtual transformouse en patria substancial. En novelas e cancións, en filosofías gordonistas sobre o renovado vínculo do traballo coa terra, en ideoloxías breneristas morais acerca da responsabilidade plena da realidade, en utopías racionais e en ameazas ao estilo Jabotinsky: "Se non destrúen a diáspora, esta destruiraos a vós", os diferentes pais do sionismo tentaron seducir aos xudeus a comezos do século 20 a tratar de recompor o concepto patria tan debilitado a través de xeracións.
Pero existía un territorio desocupado para establecer unha patria? Os rusos non renunciaron á soberanía en Birobidzhán; e o mesmo é válido para a soberanía arxentina nas propiedades que propuxo o Barón Hirsch. Uganda foi produto da fantasía dun empregado británico do Ministerio das Colonias que nunca preguntou aos habitantes africanos se estaban dispostos a cambiar a súa patria por un Estado xudeu; se é que algún xudeu quixera chegar até alí. Só na Terra de Israel era posíbel convencer aos xudeus, e con dificultade, de converter unha patria virtual nunha patria substancial.
Só que a Terra Israel xa era naquel entón a morada dos habitantes árabes, e non importa se ao comezo do sionismo os palestinos se autodefinieron como un pobo separado ou como parte da gran nación árabe. Os pantanos de Palestina e os seus desertos formaron parte da identidade dos seus habitantes, así como o Neguev é parte da identidade dos israelís, que non renunciarán a ningunha das súas montañas rochosas.
Poderían os xudeus manter por control remoto o dereito histórico á Terra de Israel polos centos de anos que estiveron ausentes? Seica é posible? O único dereito moral de converter a patria virtual xudía nunha patria substancial na Terra de Israel orixinouse só polas desgrazas dun pobo que foi condenado á morte. E así foi como esta patria ancestral-nova é a que salvou realmente dos campos de exterminio por centos de miles de xudeus europeos que chegaron a ela despois da Declaración Balfour, en momentos en que as portas de América e do resto dos países pecháronse radicalmente ante eles.
E dado que patria non é só territorio, senón un compoñente primordial na identidade persoal e nacional, a partición da Terra de Israel en dous Estados non é só a única solución política, senón tamén un imperativo moral.
Quen incursiona nos territorios palestinos, como Israel faino diariamente, debe saber que pretende desposuír a medula da identidade dos seus habitantes e a deteriora. E quen, coma nós, sabe pola historia xudía cuán importante foi a identidade nacional e relixiosa para os xudeus e en que medida estaban dispostos a sacrificarse por ela.
Con todo, a identidade patriótica dos palestinos é case oposta á nosa e, en certa forma, esta tamén require unha análise. Fronte a un pobo que cambiou patrias como un viaxeiro frecuente, aos ollos de numerosos palestinos a patria redúcese en ocasións a unha aldea ou unha casa, e por iso calquera erradicación dela determina unha traxedia e posibilita un rompimiento. Os palestinos nos campamentos de refuxiados en Gaza e Cisxordania viven a escasos quilómetros das casas e aldeas das cales fuxiron ou foron expulsados na guerra de independencia de 1948, aínda que eles aínda habiten na patria palestina.
Na súa percepción, eles non foron exilados só da súa aldea ou das súas casas, senón da patria mesma, e é por iso que durante 64 anos continúan vivindo en condicións paralizantes en campos de refuxiados sen vontade de rehabilitarse. O dereito ao retorno á súa patria, que é lexítimo, converteuse no dereito a retornar a Israel, que é imposible e innecesario.
Nestes longos días de desesperanza política, ante un novo ano, non sería conveniente tentar, aclarando vellos conceptos, buscar unha nova saída?
Comentarios