"Primavera árabe", outono occidental



Por Shlomo Ben-Ami
13/07/2011

A antiga vocación do que Rudyard Kipling chamou "A carga do home branco" -a idea motriz detrás da procura por parte de Occidente da hexemonía global desde os tempos da expansión imperial no século XIX até a actual intervención patéticamente inconclusa en Libia- quedou sen alento. Política e economicamente exhaustos, e atentos a electorados que claman por un xiro das prioridades cara ás preocupacións internas urxentes, Europa e Estados Unidos xa non son quen de impor os seus valores e intereses a través de intervencións militares custosas en terras afastadas. O secretario de Defensa de Estados Unidos, Robert Gates, dixo algo obvio cando recentemente fustigou aos membros europeos da OTAN pola súa morna resposta ás misións da alianza, e polas súas deficientes capacidades militares. (A 10 semanas de iniciarse os combates en Libia, os europeos xa se estaban quedando sen municións). Gates advertiu que se a actitude de Europa cara á OTAN non mudaba, a Alianza dexeneraría até converterse nunha "irrelevancia militar colectiva".
A negativa de Europa a participar en misións militares non debería tomarse como unha revelación. O Vello Continente estivo inmerso desde a II Guerra Mundial nun discurso "poshistórico" que desbota o uso da forza coma unha maneira de resolver conflitos, moito menos de provocar un cambio de réxime. E agora está involucrado nunha loita fatídica para asegurar a propia existencia e a viabilidade da Unión Europea. En consecuencia, Europa estase replegando nunha perspectiva rexional estreita, supondo que Estados Unidos soportará a carga das principais cuestións globais.

Pero Estados Unidos está a reconsiderar as súas prioridades. Estes son tempos económicos difíciles para Estados Unidos, principalmente debido a unha expansión imperial excesiva financiada por crédito chinés. O almirante Mike Abrandan, presidente do Estado Maior Conxunto de Estados Unidos, non hai moito definiu os colosais déficits fiscais de Estados Unidos como a maior ameaza para a súa seguridade nacional. De feito, nun momento de recortes orzamentarios dolorosos -Estados Unidos enfronta un défice de 52 billóns de dólares na área das pensións públicas e a atención médica nas próximas décadas-, xa non se pode esperar que Estados Unidos manteña o seu nivel actual de compromiso militar global.
Con todo, a crise fiscal non é toda a historia. As leccións extremas das guerras en Iraq e Afganistán forxarán o debate futuro sobre o papel internacional de Estados Unidos no século XXI. Nun discurso en febreiro ante cadetes da Academia Militar de Estados Unidos en West Point, Robert Gates dixo que "debería examinárselle a cabeza a calquera secretario de Defensa futuro que aconselle ao presidente enviar un gran exército terrestre estadounidense a Asia, a Oriente Próximo ou a África".
Os comentarios recentes de Gates non son en absoluto os dun aillacionista solitario nuns Estados Unidos, polo demais, intervencionista. Expresou o que moitos perciben como a necesidade de levar a cabo unha reevaluación estratéxica. En 1947, nun artigo histórico, As orixes do comportamento soviético, que asinou como "X", George Kennan definiu a estratexia de política exterior de Estados Unidos para a guerra fría como unha política de contención e disuasión. É difícil imaxinar un afastamento máis marcado dos conceptos de Kennan que un informe recentemente difundido polo Pentágono -Unha narración estratéxica nacional- cuxos autores son dous oficiais do Exército en activo que asinaron como "E".
O informe pódese desestimar simplemente como as reflexións de dous altos membros do Estado Maior Conxunto que escriben "a título persoal". Pero o seu poder real xorde de até que punto reflicte o estado de ánimo de Estados Unidos nunha época de influenza global en decadencia e de expectativas cada vez máis baixas con respecto á relevancia do poder militar para sustentar a hexemonía global de Estados Unidos.
Do mesmo xeito que o artigo "X" de Kennan reflectía plenamente o estado de ánimo en Estados Unidos naquel intre, Unha narración expresa o zeitgeist estadounidense actual. En consecuencia, a idea de que "E" poida resultar un "X" dos novos tempos -ao definir a natureza do papel internacional de Estados Unidos no século XXI- talvez non sexa tan desatinada.
Visiblemente, hai moito nunha narración que coincide coa énfase de Europa no poder brando. Os autores esixen un cambio das estratexias anticuadas de "poder e control" da guerra fría cara a unha estratexia de compromiso cívico e prosperidade sustentable. A seguridade, sosteñen, vai moito máis alá da defensa. Implica un compromiso polo cal Estados Unidos non debería tentar "amedrentar, intimidar, enganar ou persuadir a outros para que acepten os nosos valores únicos ou compartan os nosos obxectivos nacionais".
Estados Unidos, sostén "E", primeiro debe pór a súa propia casa en orde se quere recuperar unha influencia global crible como un faro de prosperidade e xustiza. Isto esixiría mellorar as capacidades diplomáticas de Estados Unidos, así como recuperar a competitividade internacional a través dun maior investimento en educación e infraestrutura fronteiras dentro.
A mensaxe que emana hoxe de Estados Unidos non é unha mensaxe de non-intervencionismo, senón o dunha estratexia de restrición que supón que o poder estadounidense ten límites e que tenta minimizar o risco que implica involucrarse en conflitos externos. Como sostivo Robert Gates no seu discurso en West Point, o Exército de Estados Unidos xa non sería "un policía victoriano dedicado a construír a nación, coa misión de combater guerrillas, construír escolas ou tomar té".
A mala noticia é que a febleza de Europa e a fatiga de Estados Unidos tamén poderían sinalar os límites das ideas nobres como a obriga de interferir para protexer a aquelas poboacións que son tratadas brutalmente polos seus propios gobernantes. A negativa de Estados Unidos a verse involucrado na lameira libia, e o fracaso de Occidente á hora de intervir para impedir que o Exército sirio masacre a civís, hoxe parecen unha guía triste, e bastante precisa, do que sucederá no futuro.

Comentarios