Por Tamara Rajczyk
Dúas novas traducións de autores israelís foron publicadas recentemente por Edicións Siruela, en Madrid: "Un hombre sin cabeza", de Etgar Keret e "La colina del mal consejo", de Amos Oz. A primeira, publicada en hebreo en 2002, é unha antoloxía de trinta e catro contos fieis ao estilo Keret: relatos curtos, en primeira persoa, que tratan cuestións cotiás, en aparencia sinxelas pero que encerran unha mirada profunda. Na edición de "Horizonte" do 24 de agosto de 2004 xa se fixo referencia a este autor, que nútrese de cuestións simples para falar da realidade e imprímelles unha mirada irónica e sarcástica. No conto "Yosoyel" descríbese unha situación cotiá na que o autor incorpora un elemento tráxico-irónico: No patio do edificio de Yosoyel atopábanse Nissim Roman e a súa cativa mirando medio hipnotizados a un home que levaba posta unha camiseta na que estaba gravado "O Eichmann das cascudas", e debaixo a silueta dunha enorme cascuda aleteando. O fumigador intentaba levantar a tapa do sumidoiro e namentres contáballes aos Roman que nunha ocasión o entomólogo xefe do Ministerio de Sanidade contoulle que non existe casa que non teña cascudas. Sempre hai algunha, pero, como saen de noite, un non as ve. E se as ve, aínda que non sexan máis que unha ou dúas, iso vén significar que hai unha chea. E a verdade é que cando destapou o sumidoiro viron corretear no seu interior un millón de cascudas. En moitos dos seus relatos este autor incorpora elementos fantásticos para resolver diferentes situacións. En "Unha segunda oportunidade" todo o que pasa resulta fantástico: Tratábase, a final de contas, dun servizo máis: innovador, revolucionario, monstroso; chamádeo como queirades, pero na práctica "Segunda oportunidade" era o maior éxito económico do século vinte e un. "Segunda oportunidade" permitíalle a todo o que a adquirise chegar a calquera encrucillada da súa vida e en lugar de ter que elixir un dos camiños, continuar cos dous. (...) E como funciona o asunto? Pois así: que chegas a esa importante encrucillada na túa vida e non es capaz de tomar unha decisión? Entras na sucursal de "Segunda oportunidade" máis próxima ao teu domicilio e proporciónaslles a información sobre o dilema. Despois escolles unha das posibilidades, ao teu xuízo, e segues vivindo a túa vida. Pero non che preocupes, porque a outra posibilidade, a que non elixiches, non desaparece. Segue activada nun dos computadores de "Ai, se eu fixese iso outro" cunha detallada valoración de todos os datos. Logo de vivir por completo a vida da túa primeira elección, o teu cadáver é transportado a unha das salas e alí emítese toda a información cara ao teu cerebro, que permanece vivo grazas a un proceso exclusivo especialmente desenvolvido con este fin. Etgar Keret mestura realidade e fantasía, enlaza situacións da vida cotiá nun mundo imaxinario e dese modo anímanos a esbozar un sorriso ante situacións dramáticas, a atopar algún tipo de equilibrio nunha realidade caótica.
O libro de Amos Oz, publicado en hebreo en 1976, contén tres nouvelles que comparten espazo e tempo: as tres transcorren en Xerusalén durante os últimos meses do Mandato Británico. En "La colina del Mal Consejo", un veterinario, a súa muller e o seu fillo, viven nun dos novos barrios das aforas de Xerusalén. A súa vida tranquila verase alterada cando o matrimonio sexa invitado a asistir a unha festa organizada polo Alto Comisionado británico. En "O señor Levi" un neno narra a especial relación que mantén con Efraim, fillo dun vello poeta e de quen se sospeita que é un membro destacado da resistencia contra os británicos. "Nostalxia" describe como nun barrio de Xerusalén todos os habitantes prepáranse para unha guerra que parece inminente. Entre eles un médico enfermo que escribe cartas ao seu antigo amor, nas que alterna a súa nostalxia de tempos pasados con descricións da vida cotiá durante eses momentos críticos. Amos Oz xa abordou esta época en diferentes libros: A bicileta de Sumji, Unha pantera no soto, Unha historia de amor e escuridade. Neles mestúranse os seus propios recordos de neno, nacido en Xerusalén en 1939, con historias de ficción. Así comeza o relato "O outeiro do mal consello": Estaba escuro. Na escuridade dixo unha muller: non teño medo. Un home respondeulle: tes moito medo. E outro home dixo: silencio. Despois acendéronse unhas tenues luces aos lados do escenario, alzouse o pano, e fíxose o silencio. No mes de maio do ano 1946, ao cumprirse un ano da vitoria dos aliados, o Consello Nacional organizou unha gran festa no cine Edison. As paredes estaban adornadas con bandeiras de Inglaterra e do movemento sionista. No bordo do escenario había floreiros con gladíolos. E colgaran un versículo da Biblia: "Haxa calma entre os teus muros, paz nos teus palacios". O gobernador de Xerusalén subiu ao escenario con paso marcial e pronunciou un breve discurso. No discurso intercaló algunha broma e tamén leu uns versos de Byron. Tras el levantouse Moshé Shertok para expresar en inglés e en hebreo as tribulaciones da poboación xudía. Nas esquinas da sala, e xunto ás saídas e o escenario, había soldados ingleses con gorras vermellas que empuñaban metralladoras por medo á resistencia. A tradución ao español destes libros ábrenos novas portas para coñecer máis sobre literatura israelí, achega estas producións literarias a quen non poden lelas no idioma orixinal. Practicamente todos os libros destes dous escritores xa foron traducidos ao español. Sería aínda máis enriquecedor se se traducisen obras doutros autores e non só dos xa consagrados.
Comentarios