Por Gabriel Bacalor*
.
Mentres a sociedade palestina debátese entre declarar a súa soberanía de xeito unilateral ou continuar apostando por unha solución coordinada con Israel, o goberno liderado polo Premier Netanyahu parecese non perder oportunidade de erosionar a posición negociadora do seu par árabe. O presente artigo analiza os trazos particulares da cultura de negociación palestina e sostén que no 2011, de non corrixirse o rumbo adoptado, o Estado xudeu podería atoparse sen socio para a paz. Segundo recentes sondaxes de opinión realizados polo Centro Palestino de Política e Investigación de Enquisas (PCPSR), o 71% da poboación árabe de Cisxordania e Gaza desexa resolver a súa problemática nacional mediante unha solución negociada con Israel. Con todo, a ampla maioría palestina (69%), sostén que no caso de fracasar as actuais negociacións, a mellor alternativa será declarar a soberanía sen o beneplácito do Estado hebreo; aínda que si coa venia do Consello de Seguridade das Nacións Unidas. A enquisa tamén pon de manifesto o amplo apoio popular con que contan os líderes moderados fronte a quen defenden a loita armada. Neste sentido, se hoxe se realizasen eleccións presidenciais na Autoridade Palestina, o 58,8% dos habitantes de Gaza e o 55% dos habitantes de Cisxordania apoiarían ao Presidente Abbas e, o dirixente de Hamas, Ismail Haniyeh, contaría co 36,5% e 35,2% de respaldo electoral nos respectivos territorios.
Aínda que os resultados destas enquisas non son concluíntes per se, poderían ser considerados como un sinal inequívoco da fiestra de oportunidades con que conta actualmente o Estado xudeu nos seus anhelos de paz. Con todo, os erros estratéxicos da actual administración israelí en materia de negociación, entre os que se destacan o desenvolvemento de obras de edificación no leste de Xerusalén e Cisxordania, así como a condición de suspender estas obras ao recoñecemento previo do carácter xudeu do Estado de Israel por parte dos líderes palestinos, fan dubidar que o goberno hebreo estea valorando adecuadamente os trazos fundamentais da cultura palestina de negociación e consecuentemente, as súas posibilidades reais de execución política.
Cultura palestina de negociación
A idiosincrasia palestina en materia de negociación podería sintetizarse en catro patróns reitores: fortes feridas da autoestima nacional, desconfianza nas alianzas e acordos definitivos, inestabilidade do poder representativo dos negociadores e tendencia a negociar en base a principios en lugar de propostas. Analicemos sucintamente estes patróns na orde que foron expostos: Quizais o elemento histórico máis importante na conformación da identidade palestina foi a que denominan Nakba ou "catástrofe" que, desde o punto de vista existencial, significou a creación do Estado xudeu en 1948. A declaración de independencia do Estado de Israel no 78% do territorio liberado polo Mandato Británico en Palestina, deu lugar ao desprazamento de 725.000 árabes palestinos e a consecuente crise humanitaria, manifesta no actual problema dos refuxiados. Xunto a Nakba, a ocupación militar israelí contribuíu definidamente ao deterioro da autoestima palestina. A lonxitude temporal desta ocupación ten modelado a identidade nacional, cuxa expresión traumática cotiá ten lugar nos checkpoints ou postos de control de seguridade fronteirizos, onde as filiaciones son comprobadas e avaliadas, autorizadas ou rexeitadas.
A diáspora forzada do pobo palestino, principalmente aos países árabes limítrofes con Israel, contribuíu a forxar a desconfianza do liderado palestino respecto ao valor das alianzas e á perdurabilidade dos acordos no longo prazo. A relación esquizoide de amor e odio entre os palestinos e os seus irmáns árabes, posta de manifesto na dualidade do respaldo incondicional á causa palestina e o trato hostil que os refuxiados recibiron neses países, acentuou a suspicacia do pobo árabe-palestino e colaborou en sesgar a súa cultura de negociación cara á consumación de acordos interinos. A diferenza dos acordos definitivos, esta clase de acordos son a medio prazo, permitindo avaliar os progresos de xeito secuencial e aprender dos acertos e erros cometidos mediante o proceso coñecido como "learning by doing". O terceiro patrón reitor da cultura palestina de negociación fica dado pola inestabilidade representativa do seu propio poder político e militar. Como sostivese Yasser Abed Rabbo, negociador vinculado no seu momento a Yasser Arafat, os palestinos foron dotados de líderes en lugar dunha estrutura de liderado. Neste contexto de inestabilidade e incerteza, os negociadores palestinos ven limitados pola súa propia opinión pública a realizar concesións dolorosas. Hoxe, é fundamental comprender o fenómeno da opinión pública palestina, xa non baixo os estándares democráticos do mundo occidental, senón como ferramenta de regulación das faccións que interveñen activamente na vida militar e política palestina. Finalmente e en consistencia coa visión do falecido académico Edward Said, a experiencia das continuas roldas de negociación realizadas entre 1991 e a actualidade, demostrou que o estilo de negociación palestino tende a basearse en principios máis que en propostas concretas. Este fenómeno podería explicarse pola centralidade das figuras dominantes na escea palestina, que seleccionan os seus negociadores por lealdade ou amiguismo, máis que polas súas cualidades técnicas nos aspectos concretos a negociar tales como seguridade, finanzas, infraestrutura, saúde ou educación.
Cara a un novo paradigma
A Teoría de Negociación Intercultural postula que as experiencias nacionais configuran a cultura diplomática e o estilo de negociación. O descoñecemento ou minusvaloración destes aspectos por parte do goberno de Benjamín Netanyahu, entorpece o desenvolvemento natural do proceso de paz entre israelís e palestinos. A construción dun novo paradigma que pondere os patróns culturais, promoverá o entendemento entre as partes e ampliará a magnitude dos logros que os involucrados obterán na mesa de negociación. Os líderes do futuro Estado palestino requiren interlocutores que garantan prospectos beneficiosos e cuxas concesións reflictan comprensión das súas características culturais. Forxar un marco de confianza e evitar provocacións innecesarias achegará lexitimidade ao Presidente Abu Mazen, en detrimento do poder político que ostentan hoxe as faccións do terror. Entre a fe e o desencanto, entre a historia e o mito, se tal como propón Albert Camus somos quen de imaxinar a Sísifo ditoso, a "absurda natureza humana" terá no medio Oriente unha oportunidade para a paz.
* Gabriel Bacalor. Director Xeral da Unidade de Análise Económico de Global Israel Consulting Group. www.global-israel.com
Comentarios