Degania Alef, a nai de todos os kibbutzim

Por Morasha

Edición nº 69 - novembro de 2010
.

Hai cen anos, en outubro de 1910, un grupo de mozos xudeus fundou unha colonia agrícola ás marxes do lago Kinneret. O seu soño, coma o de tantos outros mozos xudeus que deixaran o Leste europeo para se establecer en Eretz Israel, era facer de súa visión do sionismo un modus vivendi. Querían traballar a terra e se asentar permanentemente na Terra de Israel. Dese soño naceu Deganyah, a primeira kvutzá (grupo, en hebreo) socialista-sionista na entón Palestina, que serviu de modelo para todas as outras kvutzot seguintes e, por fin, tamén para os kibbutzim. A historia de Degania, no litoral norte do Lago Kinneret, está intimamente ligada á historia da creación do Estado de Israel. O kibbutz foi o local de nacemento do lendário xefe do Estado Maior das FDI, Xeneral Moshé Dayan, e foi tamén o lar dun considerábel número de famosos personaxes do incipiente Estado. A poetisa Rachel, A.D.Gordon, e Yossef Trumpeldor, todos traballaron en Degania Alef (A). En 1981, Degania Alef recibiu o Premio Israel pola súa contribución especial á sociedade e ao Estado e por ser pioneira no eido social-humanitario.

Telón de fondo

as últimas décadas do século 19, a idea dun Foga Nacional Xudeu en Eretz Israel, na época parte do Imperio Turco, non pasaba dun soño. Mesmo así, algunhas decenas de miles de xudeus optaron por se instalar na entón Palestina; grande parte orixinarios do Imperio Ruso, onde se deteriora a xa difícil situación dos xudeus. Na primeira onda migratoria, que ficou coñecida como a Primeira Aliá (1882-1903), calcúlase que chegaron á entón Palestina 70 mil xudeus, dos cales só a metade conseguiu permanecer en virtude das inóspitas condicións locais. Unha parte deses pioneiros estableceu colonias agrícolas, tales como Petah Tikva, Rehovot e Rosh Piná. Mais, as dificultades eran moitas e as colonias parecían condeadas ao fracaso. A axuda de Maurice de Hirsch e, principalmente, de Edmond de Rothschild en termos financeiros e técnicos foi fundamental para a supervivencia desas colonias.

Co inicio da Segunda Aliá, comezan a chegar a Eretz Israel un novo tipo de inmigrantes. Eran mozos idealistas, a maioría rusos, de clase obreira. Desenganados da Diáspora, descepcionados dos discursos de teóricos sionistas e socialistas, querían construír en Eretz Israel unha nova sociedade apoiada sobre dous piares: o renacemento nacional e os principios do sionismo-socialista. Ninguén, no entanto, estaba preparado para o que encontrarían, pois as condicións de vida eran incribelmente difíciles e primitivas mesmo para os padróns dos xudeus do Leste de Europa. O árduo traballo a man, a malaria, serpentes e escorpións, formaban parte do día-a-día dos mozos chalutzim. Alén do máis, non se axustaron ás normas do traballo agrícola nas aldeas existentes. Nas colonias auxiliadas pola Asociación de Colonización da Palestina, do barón Rothschild, os seus administra­dores preferían contratar man de obra árabe, máis barata, ao contrario de fomentar o emprego para os recén chegados. Eses mozos chalutzim tampouco querían, como escribiu Mania Shochat, "volverse agricultores individualistas, propietarios, pois iso ía totalmente contra os seus arraigados principios socialistas". Felizmente, esta crise coincidiu coa aprobación, pola Organización Sionista Mundial (OSM), das propostas do Dr. Arthur Ruppin, director do Instituto Palestina, órgano da OSM, recentemente establecido en Yaffo. Xudeu alemán de 32 anos, formado pola Universidade de Berlín, o Dr. Ruppin cría que para concretar o soño dun Fogar Nacional xudeu debíanse crear inmediatamente oportunidades de emprego para miles de novos inmigrantes. As súas propostas incluían a compra de 2 millóns de dunams de terra en Xudea e na Galilea, con recursos do Keren Kaiemet Le-Israel, Fondo Nacional Xudeu, e creación para os mozos pioneiros, dun período de adestramento de formación en traballar a terra en facendas auxiliares.

Cando as súas recomendacións foron aceptas, Ruppin pasou a ad­quirir extensas propiedades na Xudea e Galilea, dividíndoas en pequenos lotes. En seis anos, conseguiu comprar terra en varias partes do país. Ao chegar á entón Palestina, os mozos pioneiros eran instalados nas colonias Kinneret, Ben Shemen e Chulda, onde recibían unha formación agrícola. Ruppin cría que eses mozos idealistas eran "o patrimonio máis valioso da federación sionista".

Nacemento de Degania

O ano de 1908, Ruppin comprou, en nome do KKL, cerca de 3.000 dunams de terras non cultivadas, en Umm Juni, no litoral sur do Lago Kinneret (nome hebreo para o Lago de Tiberíades ou mar da Galilea. O ano seguinte, un primeiro grupo, composto de sete mozos orixinarios de Romny, cidade na actual Ucraína, se estableceron nunha parte desas terras. O grupo, no entanto, acabou dispersándose. Ruppin decide, entón, entregar o proxecto a un grupo de chalutzim máis experto, por un período dun ano, sen supervisión. A idea, concibida como solución para un problema localizado, transformouse nunha vivencia ousada e revolucionaria que evolucionou para o formato do kibbutz. Cando ao final daquel ano, o grupo deu por terminada a súa tarefa, Ruppin pediu de máis un grupo de chalutzim rusos, a "Comuna Hadera", para asumir o proxecto por máis un ano. A Comuna Hadera, que se tiña formado xa en Rusia, creara fortes vínculos durante a viaxe de navío rumbo á Terra de Israel e durante o período de formación agrícola, en varias facendas auxiliares.
Ese grupo substituíu o primeiro, en Umm Juni, en outubro de 1910. Á época, eles escribiron: "En 25 de Tishrei de 5671 (28 de outubro de 1910), nós, dez homes e dúas mulleres camaradas, viñemos para Umm Juni, e recibimos o inventario do grupo pioneiro. A seguir, fundamos un asentamento independente de traballadores xudeus en chan nacional. Unha comunidade cooperativa, sen exploradores nin explotados, unha comuna". Desa vez, Ruppin cedeu un fragmento maior de terra. O límite á Leste era a estrada de ferro Haifa-Tzemach-Damasco, mentres o Sur do Lago Kinneret e o Río Jordan, que del emerxe rumbo ao Mar Morto, eran os seus límites ao Norte. Forneceulles, tamén, dous dormitorios de ladrillos, algún equipamento agrícola básico e media ducia de mulas. A pesar da súa coraxe e determinación, os mozos pasaron espantosas privacións. A calor era infernal e a malaria ocasionou grandes baixas no pequeno grupo. No en­tanto, a disciplina e a organización os axudaron. Diariamente un comité electo decidía quen ía para o campo e quen facía a garda notur­na. As mulleres dividían entre si a limpeza da casa, a cociña, o lavado da rou­pa e a alimentación dos animais. Era mantida completa igualdade entre os sexos. Era un absoluto coletivismo que funcionou á perfección. E, cando ese segundo grupo conclúe as metas propostas, decide establecer unha colonia permanente - Degania - o primeiro asentamento cooperativista do país. Yossef Busel, que era a alma do grupo, insistiu que seus familiares tamén tiñan que se xuntar a eles, e a educación dos nenos sería motivo de preocupación común a todos.

Os mozos pioneiros escolleron un nome para o seu novo asentamento, e informaron a Ruppin que sería Degania, en virtude dos cinco grans que aquí crecen: trigo, cebada, avea, millo e sorgo. Inmediatamente o nome se volveu coñecido por todo o Yishuv e, en menos dun ano, o nome Umm Juni fora esquecido. En 1911, Degania xa tivo unha colleita razoábel, e os seus membros puideron adquirir máis gando. A súa fama espallouse rapidamente. Shmuel Dayan, pai do Xeneral Moshé Dayan, que chegou á kvutzá o ano seguinte, ficou emo­cionado ao probar por primeira vez unha existencia independente. Máis tarde escribiría: "Traballar en liberdade! As palabras parecían transmitir un profundo alento... Hai unha sensación de creatividade no traballo realizado polo propio traballador, mesmo nos servizos máis elementais, na administración e na propia idea do traballo... Somos libres-empregadores e supervisores... Somos responsábeis por nós mesmos".

A pesar do entusiasmo, as dúbidas eran moitas sobre o que facer e como facer, considerándose as difíciles condicións prevalentes: o clima inclemente, as pragas da natureza, doenzas, as relacións cos veciños e o réxime estranxeiro hostil. Con todo, a pesar dos problemas e sacrificios, o seu espírito non vacilou. E, en xuño de 1912, o grupo mudouse para a súa sede definitiva en Bab-el-Tom, onde o Río Jordan emerxe do lago Kinneret. Inspirados polo logro de Degania, outros grupos se instalaron en terras do Keren Kaiemet, a fin de fundar facendas coletivistas. En 1914, xa sumaban 14, sendo a metade delas pouco máis que postos avanzados, mais todas dedicadas ao coletivismo. Na época, para os mozos pioneiros era, probabelmente, a abordaxe máis funcional. As kvutzot pro­porcionaban un encaixe per capita un pouco máis elevado que as pequenas facendas capitalistas existentes. Todos se vían como iguais propietarios da facenda e igualmente responsábeis pola mesma. Entendíanse como pioneiros dun proxecto dedicado á igualdade e xustiza social. O coletivismo se tornaría de máis innovador e influinte experiencia do sionismo en termos de relacións humanas.

Degania sempre mantivo as súas características propias. Desde o inicio, considerábanse máis unha kvutzá (grupo) do que un kibbutz. O seu ideal era preservar o "grupo íntimo", tendo o núcleo familiar como base da vida social. Isto significaba limitar o número de persoas que poderían xuntarse a eles. A medida que máis persoas manifestaban o desexo de formar parte de Degania, estableceuse, en 1920, unha kvutzá adicional, Deganyah Bet (B), nas proximidades. E, ao contrario dos outros kibutzim que foron xurdindo, nunca tivo espazos separados para os nenos. Tamén sempre fixo uso de traballo externo remunerado, porque a realidade demostrara que, sen a axuda de traballadores que non eran membros, sería imposíbel manter a economía e a industria do kibbutz.

Cando, en 1922, foron demarcadas as fronteiras do Mandato Británico na entón Palestina, todo o Val do Río Jordan, onde estaban localizadas Degania Alef e Bet, pasa a formar parte do Mandato Británico. En Degania Alef, como pasa a ser chamada a kvutzá orixinal, a abundancia de auga permitiu o desenvolvemento dun sistema de irrigación por goteo, nunha rede de canles. Esa dispoñibilidade de auga e as condicións climáticas favorábeis permitiron o desenvolvemento dunha agricultura intensiva, como o cultivo de bananas. Degania foi tamén responsábel por introducir a climatización do abacate e da tamara. Unha das sete especies de Israel, a tamara, extinguida hai xeracións en Eretz Israel, foi reintroducida na década de 1930. O kibbutz ficou famoso polos seus establos e a creación de vacas leiteiras. Miriam Baratz, un dos 12 pioneiros que fundaron o kibbutz, foi a primeira muller a asumir o desafío de montar unha facenda leiteira moderna, tras ter feito cursos de especialización en Holanda. Paralelamente ao traballo nos campos e ao plantio de árbores, en 1935 Degania Alef fundou Beth Gordon, un instituto para o estudo das ciencias naturais e agronomia, aberto ao público en 1941.

Un novo modo de vida

Os mozos pioneiros optaron por tres principios básicos para o seu novo estilo de vida: igualdade, liberdade e democracia. A igualdade estendíase a distintos tipos de traballo, non habendo ningún máis importante que outro; igualdade entre persoas, tampouco tendo diferenza entre elas, pois ninguén era máis importante nin mellor que o seu semellante; e a igualdade no consumo e nas necesidades materiais de cada un. É eliminada a relación entre contribución e remuneracion: cada un dacordo con súa capacidade e recibe dacordo coa súa necesidade. O segundo principio era o da liberdade. Eles crían que a vida colectiva, o ideal socialista, liberaba o individuo das preocupacións materiais. Coa renuncia á propiedade privada, ninguén máis era "dono" dos medios de produción, non habería máis "exploradores nin explotados". Para os chaverim (membros) do kibbutz, a terra que traballaban era só confiada a eles, mais era propiedade do Estado. As máquinas, o gando, até os mobles dos cuartos, todo era propiedade común para o uso de todos. Eles crían que unha sociedade así constituída elevaría a dignidade do individuo, liberando o seu potencial creativo. O terceiro principio era a institución dun sistema democrático onde non houbese xefes nin subalternos. Toda xerarquía debía de ser eliminada. A institución suprema era a Asemblea Xeral dos membros, onde todos os asuntos eran discutidos e todas as decisións tomadas dacordo coa opinión da maioría. Funcións administrativas eran exercidas por membros electos democraticamente pola Asemblea.

A creación do Estado de Israel

Degania participou activamente da Guerra de Independencia. En 15 de maio de 1948, tras a Declaración de Independencia do Estado de Israel, tanques e tropas de artillaría siria invaden o norte do país. O día seguinte, unha columna siria de 200 vehículos blin­datos e 45 tanques desprazouse para o extremo sur do Lago Kinneret. O seu obxectivo eran as prósperas colonias xudias en ambos lados do río Jordan. O batallón Barak das Brigadas Golani e residentes dos kibbutzim da rexión resistiron bravamente, mais, tras intensa loita, Tel Katzir e Tzemach foron ocupadas polas forzas sirias que comezaron a avanzar en dirección a Degania. Unha delegación de Degania Alef e Bet foi até o alto comando da Haganá para pedir reforzos. Sen artillaría, as forzas xudias non podían deter o avance sirio. O Xefe do Estado Maior, Ygael Yadin, respondeu que a única opción sería deixar as forzas árabes avanzar até cerca de 30m de distancia da entrada de Degania e entón entrar nun combate frontal cos seus blindados. Até entón, as únicas armas pesadas que os combatentes de Degania Alef posuían eran catro antigos canóns Howitzer, do tipo usado polo exército francés na guerra franco-prusiana de 1870. Dous deses Howitzer foran descargados en Haifa, prontamente desmontados e enviados axiña para Degania. O comandante local, tenente-coronel Moshe Dayan, acabara de remontalos no exacto momento en que os primeiros tanques sirios rodaban a través do perímetro do kibbutz, e acertou un disparo no tanque sirio que viña á cabeza.

Era a madrugada do día 20 de maio. Eran encargados da defensa 70 homes, membros de Degania e dos kibbutzim veciños e o que quedara do batallón Barak. Os blindados inimigos eran recibidos con balas de canón; un tanque que conseguiu furar o bloqueo de protección foi acertado por un cóctel molotov, causando graves perdas na infantaria inimiga e minando o moral das tropas sirias, que acabaron por se retirar para a posición de Tel Katzir. Se os sirios soubesen que esas dúas armas obsoletas representaban a maior parte do arsenal de artillaría de campaña xudia, forzarían o ataque. En vez diso, os vehículos blindados deron media volta e tomaron o camiño da estrada, montaña enriba. Xamais volveron. Do lado de fóra do portón principal de Degania Alef, un tanque sirio aínda xace, como testemuño do papel do kibbutz na defensa das primitivas fronteiras do nacente Estado.

As FDI recuperaron as posicións de Tzemah e as forzas sirias abandonaron Tel Katzir na véspera do armistício. Sesenta e sete soldados que morreron na batalla da defensa do Val do Río Jordan están sepultados no cemiterio militar de Degania Alef. Entre eles, oito son fillos do propio kibbutz. Terminada a Guerra de Independencia, Degania Alef recibiu máis terras, adquiridas polo Keren Kaiemet despois que as aldeas de Sirin, Ulam e Hadata foran abandonadas.

Tras a Guerra de Independencia, Israel afrontou un período de austeridade e viuse na necesidade de producir alimentos. Degania se uniu a ese esforzo nacional, desenvolvendo o plantio de moitas variedades alimentares. Galiñeiros modernos viñeron a substituír os antigos e o kibbutz se convertiu nunha facenda produtiva. Entre 1960 e 1980 a situación económica obrigounos a pechar varias actividades, como o cultivo de peixes, o cultivo de videiras, vexetais, rosas e o mel de abellas. E, o ano de 1968, iniciou unha actividade industrial, a Toolgal Degania. Trátase dunha fábrica de instrumentos con láminas de diamante, como serras, brocas e rodas de polimento para o traballo de pedras e metais, en xeral. Estes instrumentos son exportados para todo o mundo.

Até a década de 1950, o consumo de bens se realizaba en base colectiva, mentres que eran establecidas normas para satisfacer as necesidades dos membros no referente á vivenda, compra de mobles, roupas, zapatos, obxectos de uso persoal e o desfrute das vacacións. No inicio dos anos 1960, foron autorizados os primeiros orzamentos para gastos persoais. Recentemente, foron privatizados os custos de enerxía eléctrica, viaxes ao exterior, paseos, festas como casamentos, bar mitzvá e brit milá. Entre 1968 e o inicio dos anos 1970, Degania e os outros asentamentos aos pés do monte Gilead e ao longo do río Jordan sufriron a guerra de desgaste. Na fronteira oriental, ocorrían frecuentes ataques perpetrados polo exército xordano, iraquí e especialmente pola OLP. Esta organización facía constantes incursións pola fronteira israelí. Os kibbutzim do Val do Río Jordan, véndose en estado de guerra, tiveron que arcar coa maior parte do gasto militar, económico e moral. Os reservistas tiñan que prestar servizo militar durante seis meses ao ano, causando gran dano á economía do kibbutz. Para combater a infiltración de terroristas, as súas indiscriminadas bombas e mísiles, as colonias tiveron que construír fortificacións, torres de control e reducir o horario de traballo, dando maior liberdade de movemento ao exército ao longo da fronteira. Tamén tiveron que providenciar abrigo e refuxio para protexer a súa poboación.

O século 21

Recentemente foi pechado o plantio de algodon e árbores froitais. A crise que todos os kibbutzim do Val tiveron que afrontar obrigounos a buscar medidas de eficiencia e a cortar gastos. Iso levou ao establecemento de consorcios rexionais con base financeira común, equipamentos pesados, grandes depósitos e modernos sistemas de almacenamento e distribución. En 2007, Degania Alef anunciou que entraría en proceso de privatización de servizos. Ao contrario da distribución do traballo e igual pagamento supervisado polos máis antigos no kibbutz, a reorganização do sistema permitiría que os seus membros escollesen o traballo, fixaran os seus salarios, e fosen donos dos seus lares, mais aínda así continuase a ofrecer unha "rede de seguranza" para os membros máis febles da comunidade. En abril deste ano de 2010, centenares de membros do Movemento Kibbutziano (Hatnuá Hakibutzit) de todos os puntos do país se reuniron na Kvutzá Degania Alef para celebrar o 100º aniversario da fundación do primeiro kibbutz do país. Realizado no patio da Casa dos Fundadores, un dos primeiros edificios erguidos en Degania, o evento contou coa presenza do Presidente Shimon Peres e dos parlamentarios Haim Oron (do Partido Meretz) e Shai Hermesh (do Kadima).

.

1/ Dunam é unha unidade de área, que equivale a 1.000m2, usada no Imperio Otomano, aínda utilizada en distintas versións padronizadas, nos varios países que formaban parte do imperio.

Bibliografia:
Kibbutz Movement, Encyclopedia Xudaica, New Second Edition, Volume 12. Ed. Thomson Gale, 2009 Kibbutz Degania Alef, http://www.degania.org.il/ Sachar, Howard M., Historia de Israel, volume I,Ed. Koogan, Río de Xaneiro, 1989 Artigo de Eli Ashkenazi publicado no xornal 100 years on, the Kibbutz Movement is al