Por Gregorio Morán
La Vanguardia - 06/06/09
Tiña por nome Eliahu Itzhovitch, o que nos achega a algúns trazos obvios do seu tecido familiar. Romanés e xudeu. Debeu nacer cara aos anos trinta, é dicir cando no seu país vivía o borrascoso período da efervescencia fascista, coa Garda de Ferr de Codreanu e Horia Sima, tan cara entón a personaxes importantes da nosa cultura como Cioran e Mircea Eliade. Tratándose dun neno xudeu non debeu de serlle nada fácil aquel ambiente de pogrom permanente que para el e a súa familia desembocou na ditadura do mariscal Antonescu e a adhesión á Alemaña nazi. Pouco importa a historia neste caso; fixo as veces de pano de fondo nunha traxedia que abarcou a unha familia, un feixe de nomes que non cabe meter na estatística mortuoria. A palabra xenocidio perdeu a súa forza porque tense vulgarizado tanto que calquera simple mencion a ela como mantra da súa preguiza mental, e así resulta que toda represión parece exercicio de xenocidas, e o exterminio masivo e manifesto achícase e vulgarízase. Cada vez que se pronuncia a expresión "xenocidio cultural" debería pagarse un canon por trivializar e banalizar o crime.
Eliahu Itzhovitch, romanés e xudeu, tiña dez anos cando deportaron a toda a súa familia. Probablemente leváronos a aqueles campos de concentración de tránsito que se improvisaron nas zonas de dominación do III Reich, auténticos apeadeiros asasinos, onde se lles preparaba para a longa viaxe cara aos grandes centros de tortura e morte. Ou quizais foron sinxelamente, si é que pode utilizarse esta palabra, detidos no seu propio pobo e postos baixo a férula da soldadesca colaboracionista. O único que sei é que Eliahu Itzhovitch estaba presente cando mataron á súa nai, ao seu pai e ao seu tres irmáns. Non llo contaron, nin foi recoñecelos cando estaban xa mortos. El estaba alí, e viuno cos seus propios ollos. Tívoos diante e presenciou como unha mesma persoa íaos matando, un a un. A calquera idade iso cámbiache a vida. Desde entón hai un antes e un despois, ou quizais nin iso, porque todo se converte en algo borroso salvo eses instantes, sucesivos, de ver morrer á túa nai, ao teu pai e ao teu tres irmáns. Esa fulminante morosidade da dor. O crime supremo, que non me custa imaxinar que debe consistir en presenciar o asasinato dos que máis amas. Nin sequera saber que os van a matar e que ti non podes remedialo senón que estás diante, que o vas a presenciar e que debes correr porque o último vas ser ti. É o único privilexio que che concede o destino, que ao ser o máis pequeno regálanche uns minutos máis de vida. Pero hai al
go máis que é preciso subliñar.
O crime vulgar e mesmo o crime mafioso execútanse mudos e rápidos porque o importante é deixar constancia da morte, da liquidación. Ten que quedar patente o carácter irreversible do crime. Por iso insisten sempre en rematalos, para garantir que están "ben mortos", que son irrecuperables. Con todo o crime político, aquel que se realiza por razóns raciais, patrióticas ou ideolóxicas, esixe, cando se executa con impunidade, unha certa prepotencia verbal. Necesita do discurso. Por máis zafio que sexa, sempre hai discurso. Basta unha frase, un improperio, un insulto, unha blasfemia.
Os asasinatos políticos parecen demandar ao criminal que lles poña un imperdible co lema. É o seu modo de deixalos "ben mortos".
Non creo que haxa nin un só liquidado nas cunetas ou nos paredóns da nosa guerra incivil que non sexa rematado cunha palabra despreciable. Non sei cales deberon ser as que escoitou Eliahu Itzhovitch, ou si chegou a escoitalas mentres fuxía, pero de seguro que non as necesitou para que quedasen fixas, grapados na súa memoria, os interminables instantes da morte. Primeiro o pai, daquela a nai - nos crimes políticos, os homes sempre van diante - e por último os rapaces, de maior a menor. Así é o ritual. Cumpriuno un deses fascistas locais que ao fin conseguira a máxima categoría que se lle concede a un verdugo voluntario: a posibilidade de decidir sobre a vida dos demais. Poñamos que se chamaba Roman, un nome común entre a cidadanía romanesa.
Con dez anos e cambiáronche a vida. Cambiároncha tanto que a piques estiveches de perdela. Eliahu conseguiu fuxir e vagar por eses mundos dantescos que son os territorios das guerras para os nenos orfos. Recolleuno unha familia cristiá. Con ela viviu na Romanía de posguerra, primeiro corrupta monarquía e logo brutal República Popular baixo control soviético. Aínda que a información de que dispoño sinala que emigrou a Israel en 1952, debe tratarse dun erro. A menos que conseguise escapar non creo que fose posible abandonar Romanía, nin a Israel nin a ningures, até despois de marzo do 53 que morreu Stalin. Pero dá o mesmo. Eliahu Itzhovitch chega a Israel e incorpórano ao exército. É entón cando ten noticia de que Roman, o home que matou aos seus, logrou sobrevivir a todo e enrolouse na Lexión francesa. Como lle chegou o sopro a Eliahu? Unha carta desde o seu pobo? Algunha confidencia doutro paisano romanés e xudeu? Caben todas as posibilidades da imaxinación, pero todas moi sinxelas; nada de grandes operacións de servizos de espionaxe, nin de cazanazis con sede en Viena. Ninguén sería capaz de seguir a Roman, un fascista de menor contía, si non fóra pola ansiedade de liquidalo. Mentres el estea vivo, Eliahu non ten vida máis que para iso. Coma se necesitase matalo para poder sentir que ten dereito a vivir. Non é unha obrigación, pero parécese moito a unha necesidade.
O exército de terra israelí ofrece poucas posibilidades de viaxar, por iso solicita cambiar de corpo e faise mariño. Deserta, cruza Italia e chega a Francia. Agora xa é posible inscribirse na Lexión francesa, alí onde pode atopar a Roman. Tremendo sitio, a Lexión Estranxeira dos anos 50! Indochina, destino obrigado. O exército colonial francés é derrotado polos vietnamitas en Dien-Ben-Phu. Foi entón cando atopou Eliahu Itzhovitch a Roman? Era o ano 1954 e debeu de pasar algún tempo ate que conseguiu que lle destinasen na mesma compañía. Coñecéronse? Non é probable que o verdugo lembrase a quen apenas era un neno. O que si é seguro é que o rostro de Roman estaba gravado a buril, indeleble, na mente de Eliahu.
Xa estaban xuntos. Agora tocáballes a eles matar vietnamitas. Ou morrer na máis estúpida das guerras que é a que fas cando non che queda outro remedio que aceptar a túa morte. É sabido que os verdugos non se suicidan se poden evitalo. En xeral tenden a converterse en soldados de fortuna, que é unha fórmula que serve o mesmo para un mercenario que para un sicario ou un gardacostas. Agora tratábase de atopar o momento idóneo para executalo. Que lugar máis adecuado que a fronte de combate para liquidar a un "compañeiro"? É un territorio onde se mata por obrigación e ninguén pregunta de onde veu o tiro.
Non cabe ningún tipo de piedade; nin o tipo a alimenta, nin o lugar a consente. Emoción? Quizais, pero sobre todo ansiedade. Non creo que provocada por atoparse a Roman senón porque despois de tanta peripecia chegara o momento de non fallar, de non errar o tiro, de non descubrirse e que se lle escapara a presa. Nada que ver coa satisfacción do cazador, aquí estamos a falar de algo íntimo, nada xeneralizable. Eliahu Itzhovitch tiña unha familia e nesa familia había un pai, unha nai e tres irmáns, e deixou de tela porque un día Roman decidiu asasinalos - non importa que lle deran unha orde, ou non- quen os asasinou foi el, e con toda seguridade tomouse o seu tempo e dixo as súas palabras de desprezo antes de dispararlles uns tiros. Non hai desculpa posible e por iso buscouno desde entón para cumprir unha necesidade imperioso, esmagadora. A evidencia de que el non podería vivir mentres soubese que Roman seguía vivo e impune. "Mateino como merecía", dixo aos xuíces. Abandonara a Lexión francesa e volvera a Israel. O tribunal condenouno só a un ano de prisión impresionado pola xesta. Hai xuíces que mesmo son persoas. Lino nun xornal francés no 50. º aniversario do suceso.
Comentarios