Por Enrique Krauze
.Hai cinco séculos que os xudeus foron expulsados de España, pero ás veces semella que aínda rolda en España a pantasma do xudeu, non nas rúas de Girona ou nas sinagogas de Toledo, senón na alma dalgúns españois en quen persiste -soterrado, inconfesábel- o vello prexuízo antisemita. Convén aclarar, en negativo, que entendo por antisemitismo. Criticar a fundación de Israel tendo en conta o altísimo custo que tivo que pagar desde entón o pobo palestino, non implica por forza un acto antisemita: historiadores israelís da corrente post-sionista exerceron esa crítica. Criticar a política exterior israelí nas últimas décadas leva aínda menos unha actitude antisemita: de feito, os propios israelís liberais e de esquerda viron nos asentamentos un acto de ocupación inadmisíbel, cruel e, a fin de contas, contraproducente. Criticar a recente ofensiva israelí en Gaza tampouco supón albergar un prexuízo antisemita: existen argumentos serios contra a súa desproporción e unha indignación xeral polo sufrimento da poboación civil.
.
Nin sequera criticar a "os xudeus" supón necesariamente un reflexo antisemita: os fanáticos da identidade adoitan xeneralizar así as súas antipatías, o mesmo contra "os xudeus" que contra "os ianquis", "os chineses", "os sudacas" ou "os gachupines". Dito todo o cal, creo que por mor da guerra de Gaza afloraron dúas actitudes preocupantes: unha roza o antisemitismo, outra o asume abertamente. A primeira é a parcialidade noticiosa e editorial dalgúns medios con respecto ao tema, coma se a ofensiva israelí se dera (case) no baleiro, sen a provocación previa dos proxectís de Hamás sobre o sur dese país e a ameaza certa de que nun futuro próximo caesen sobre Tel Aviv. Creo que non se documentou de maneira suficiente o feito (recollido con amplitude, por exemplo, no Corriere de la Sera) de que Hamás puxo en posicións de alto risco militar deliberado e forzado á súa propia poboación civil. Creo que esa énfase condenatoria non se viu noutras traxedias: penso en Chechenia, onde foron torturadas, desaparecidas e mortas decenas de miles de persoas. A dobre moral resulta inexplicable. Ninguén comparou entón aos rusos cos nazis. Sería unha infamia, a pesar do que fixeron en Chechenia. E é que os rusos sufriron indeciblemente a mans dos nazis. 
Os xudeus aínda máis. Outorgar ás vítimas a identidade dos vitimarios é unha perversidade moral. Alí reside a segunda actitude, francamente antisemita. A súa expresión máis socorrida é a amálgama de maldade: a equiparación (ostentada nas manifestacións de Madrid e Barcelona) da Esvástica coa Estrela de David, que á súa vez supón a equiparación (formulada por varios importantes escritores e xornalistas) da traxedia de Gaza co Holocausto. Trátase de dous fenómenos distintos que pola súa magnitude e natureza non poden ser homologables. A amálgama de todos os males conduce á banalización do mal: se 600 vítimas inocentes son o mesmo que seis millóns (aínda que a morte dos seis ou 600 sexa claramente reprobable) o mal resulta relativo, o mal non importa. Pero aínda máis decisiva que a diferenza cuantitativa é a diferenza de sentido. O Holocausto representou a vontade (cumprida nun 50%) de exterminar un pobo, de borralo, de tratar a nenos, mulleres, anciáns como praga e non como persoas. Este exterminio non foi só un crime contra os xudeus senón contra o concepto mesmo do ser humano. A intelixencia, a racionalidade e a linguaxe desaparecen se non supomos unha semellanza radical entre os homes.
Os xudeus aínda máis. Outorgar ás vítimas a identidade dos vitimarios é unha perversidade moral. Alí reside a segunda actitude, francamente antisemita. A súa expresión máis socorrida é a amálgama de maldade: a equiparación (ostentada nas manifestacións de Madrid e Barcelona) da Esvástica coa Estrela de David, que á súa vez supón a equiparación (formulada por varios importantes escritores e xornalistas) da traxedia de Gaza co Holocausto. Trátase de dous fenómenos distintos que pola súa magnitude e natureza non poden ser homologables. A amálgama de todos os males conduce á banalización do mal: se 600 vítimas inocentes son o mesmo que seis millóns (aínda que a morte dos seis ou 600 sexa claramente reprobable) o mal resulta relativo, o mal non importa. Pero aínda máis decisiva que a diferenza cuantitativa é a diferenza de sentido. O Holocausto representou a vontade (cumprida nun 50%) de exterminar un pobo, de borralo, de tratar a nenos, mulleres, anciáns como praga e non como persoas. Este exterminio non foi só un crime contra os xudeus senón contra o concepto mesmo do ser humano. A intelixencia, a racionalidade e a linguaxe desaparecen se non supomos unha semellanza radical entre os homes. .
No caso actual, son os fundamentalistas islámicos quen reproducen o ánimo nazi: queren borrar ao outro, en Xerusalén, Nova York, Madrid ou Londres. Nin nesta ofensiva nin en ningunha outra, Israel se propuxo exterminar á poboación palestina. Segundo o Pew Research Center de Chicago, desde 2005 España é o país de Europa onde o prexuízo antisemita aumentou máis aceleradamente: pasou do 21% ao 46%. Segundo unha enquisa realizada polo Observatorio Español de Convivencia Escolar, máis da metade dos estudantes de secundaria declararon que preferirían non sentar xunto a un mozo xudeu nas súas aulas. A España tolerante e plural que outorgou o Premio Príncipe de Asturias ás comunidades que preservaron o legado de Sefarad non pode -sen negarse a si mesma- desdeñar eses datos sen facer unha análise valente e obxectivo. E a España democrática e moderna, que foi vítima recente do terrorismo islámico, non pode ignorar -sen caer na esquizofrenia- que Hamás busca a imposición dun réxime fundamentalista mentres que Israel é o único Estado democrático da rexión.
.
Que faría España, mutatis mutandis, no caso, improbable pero non imposible, de que un triunfo xeneralizado do islam radical no norte de África se traducise nunha ameaza sobre os seus portos mediterráneos baixo o pretexto teolóxico de recobrar o territorio de Al Andalus que foi seu sete séculos? No tema xudeu, hai que volver á tradición liberal de Benito Pérez Galdós, quen en tres novelas (Aita Tettauen, Misericordia e Gloria) mostrou comprensión e compaixón polo drama histórico do pobo xudeu. Israel non é unha nota ao pé de páxina nese drama. Israel é o corolario dese drama. Se se acepta a lexitimidade da súa existencia (produto, non esquezamos, das circunstancias sen precedente creadas polo Holocausto), debe admitirse tamén o seu dereito a vivir sen a ameaza cotiá que pendeu sobre os seus habitantes. Esa dobre aceptación non implica, repito, xustificar a política israelí dos últimos decenios. Pero si implica mirar ao conflito en toda a súa diabólica complexidade, distinguir a responsabilidade de ambos bandos, e dar aos mortos israelís o mesmo peso que os mortos palestinos. Implica evitar a inmoral referencia ao Holocausto e exorcizar a pantasma do xudeu para poder velo como os nazis e os fundamentalistas non o ven: coma un ser humano.
Director da revista LetrasLibres
Artigo publicado no xornal español El País - 04.02.09
Comentarios