Por Pilar Rahola
Para os franquistas, resultou unha pataca quente, capaz de crear un serio problema "cos amigos alemáns" na Segunda Guerra Mundial, e por iso nunca responderon á solicitude que cursou para dar protección aos xudeus húngaros. Para os antifranquistas, Sanz Briz resultaba ser un "franquista bo", e iso rompía demasiados esquemas na lectura maniquea da historia. E así, caladamente, este mozo diplomático arriscou a súa vida na Hungría asediada, á que se trasladou o propio Adolf Eichmann para supervisar o exterminio completo da comunidade xudía húngara, unhas 750.000 persoas. O de Antena 3, presentado maxistralmente por Gonzo o mércores pasado, é a primeira reportaxe seria que tratou a súa figura. Ningunha película asinada por algún dos grandes, ningunha rúa ao seu nome (como pide xustamente Jaime Vándor, un dos seus salvados), ningunha cita nos libros de historia escolares, ningún recordo na memoria colectiva española... Só a persistente insistencia duns poucos, a loita de fundacións como a Wallenger -erixidas en memoria doutro gran salvador, o sueco Raoul Wallenger-, o libro que hai anos dedicoulle Diego Carcedo e o título de Xusto entre as Nacións, entregado polo Goberno israelí en 1991. Tamén o selo que Correos lle dedicou en 1998, converténdoo no primeiro diplomático que aparecía nun selo. Pouco máis.
Durante décadas este home enrolado nas tropas franquistas, encargado de negocios no Cairo na súa primeira misión e finalmente destinado a Budapest en 1942, practicamente non existiu. E, con todo, Ángel Sanz Briz salvou máis vidas que o propio Oskar Schindler. Pero foi incómodo para todos, e de aí a orfandade de cómplices e a consecuente desmemoria. Para os franquistas, resultou unha pataca quente, capaz de crear un serio problema con "os amigos alemáns" na Segunda Guerra 
Mundial, e por iso nunca responderon á solicitude que cursou para dar protección aos xudeus húngaros. Para os antifranquistas, Sanz Briz resultaba ser un "franquista bo", e iso rompía demasiados esquemas na lectura maniquea da historia. E así, caladamente, este mozo diplomático arriscou a súa vida na Hungría asediada, á que se trasladou o propio Adolf Eichmann para supervisar o exterminio completo da comunidade xudía húngara, unhas 750.000 persoas. Utilizando a rede de salvación que creara outro mozo diplomático, Raoul Wallenger -que se calcula que chegou a salvar a preto de 100.000 xudeus- e aproveitando todo tipo de subterfugios diplomáticos, entre eles unha vella lei para xudeus sefardíes de Primo de Rivera de 1924, derrogada en 1931, Sanz Briz converteu os 200 salvocondutos (os tráxicos Schutzbriefe) para sefardíes que posuía en máis de 5.200 xudeus salvados. Él mesmo explicábao nestes termos: "Conseguín que o Goberno húngaro autorizase a protección por parte de España de 200 xudeus sefardíes. Despois as 200 unidades que me concederon convertinas en 200 familias; e as 200 familias multiplicáronse indefinidamente, co simple procedemento de non expedir salvoconduto algún a favor dos xudeus que leva un número superior ao 200". Mentres se tramitaban os salvocondutos, instalou aos xudeus en once casas de acollida, onde ofrecía comida e atención médica, e as blindou da voracidade nazi cun cartel que rezaba "Anexo á legación española". Nunha desas casas, a do parque Szent István, estiveron máis de 500 xudeus húngaros, entre eles o poeta Jaime Vándor, que nacera en Viena catro semanas despois de que Hitler chegase ao poder e cuxa familia fuxira a Hungría. Cando o Goberno español o cambiou de destino, a súa labor seguiuna Giorgio Perlasca, un veterano da guerra civil española (membro das Corpo Truppe Volontari), cidadán español honorario, que falsificou documentos para facerse pasar por cónsul español e manter a salvo aos xudeus de Sanz Briz. Así o fixo ate que as tropas soviéticas entraron en Budapest. Giorgio Perlasca ten máis de 100 rúas en Italia dedicadas ao seu nome, a pesar do seu pasado fascista, do que renegou. Ángel Sanz Briz só ten unha pequena placa na rúa Velázquez, onde viviu, e un busto na súa Zaragoza natal. O seu pasado franquista pesa tanto como para negarlle a memoria da súa heroicidade? Probablemente porque este país maniqueo de bos e malos soporta mal a complexidade dunha realidade que nunca é en branco e negro. E é que se vive mellor sen romper os prexuízos.
Mundial, e por iso nunca responderon á solicitude que cursou para dar protección aos xudeus húngaros. Para os antifranquistas, Sanz Briz resultaba ser un "franquista bo", e iso rompía demasiados esquemas na lectura maniquea da historia. E así, caladamente, este mozo diplomático arriscou a súa vida na Hungría asediada, á que se trasladou o propio Adolf Eichmann para supervisar o exterminio completo da comunidade xudía húngara, unhas 750.000 persoas. Utilizando a rede de salvación que creara outro mozo diplomático, Raoul Wallenger -que se calcula que chegou a salvar a preto de 100.000 xudeus- e aproveitando todo tipo de subterfugios diplomáticos, entre eles unha vella lei para xudeus sefardíes de Primo de Rivera de 1924, derrogada en 1931, Sanz Briz converteu os 200 salvocondutos (os tráxicos Schutzbriefe) para sefardíes que posuía en máis de 5.200 xudeus salvados. Él mesmo explicábao nestes termos: "Conseguín que o Goberno húngaro autorizase a protección por parte de España de 200 xudeus sefardíes. Despois as 200 unidades que me concederon convertinas en 200 familias; e as 200 familias multiplicáronse indefinidamente, co simple procedemento de non expedir salvoconduto algún a favor dos xudeus que leva un número superior ao 200". Mentres se tramitaban os salvocondutos, instalou aos xudeus en once casas de acollida, onde ofrecía comida e atención médica, e as blindou da voracidade nazi cun cartel que rezaba "Anexo á legación española". Nunha desas casas, a do parque Szent István, estiveron máis de 500 xudeus húngaros, entre eles o poeta Jaime Vándor, que nacera en Viena catro semanas despois de que Hitler chegase ao poder e cuxa familia fuxira a Hungría. Cando o Goberno español o cambiou de destino, a súa labor seguiuna Giorgio Perlasca, un veterano da guerra civil española (membro das Corpo Truppe Volontari), cidadán español honorario, que falsificou documentos para facerse pasar por cónsul español e manter a salvo aos xudeus de Sanz Briz. Así o fixo ate que as tropas soviéticas entraron en Budapest. Giorgio Perlasca ten máis de 100 rúas en Italia dedicadas ao seu nome, a pesar do seu pasado fascista, do que renegou. Ángel Sanz Briz só ten unha pequena placa na rúa Velázquez, onde viviu, e un busto na súa Zaragoza natal. O seu pasado franquista pesa tanto como para negarlle a memoria da súa heroicidade? Probablemente porque este país maniqueo de bos e malos soporta mal a complexidade dunha realidade que nunca é en branco e negro. E é que se vive mellor sen romper os prexuízos. La Vanguardia . 23/12/2008
Comentarios