ISRAEL: UN VELLO NOVO ESTADO

Por Marek Halter

Que? O aniversario do nacemento de Israel, di vostede? ¡É o aniversario da declaración de independencia, mozo! Israel naceu aquí hai máis de 3.000 anos..." Así dirixiuse a min David Ben Gurion, o home que, o 14 de maio de 1948, ante un xentío alborozada en Tel Aviv, proclamou o establecemento do Estado de Israel. Como estrutura estatal, Israel existía xa nos anos vinte, moito antes da independencia, Arafat separou a cuestión palestina da reivindicación panárabe Coñecémonos en maio de 1970. Shimon Peres organizoume unha cita con el na súa casa de Sdei Boker, no deserto do Neguev. Eu era novo e estaba emocionado. Para min, Ben Gurion era o pai do Estado xudeu. O seu comentario fíxome reflexionar. É verdade que Israel debía a súa existencia, sobre todo, á presenza ininterrompida de xudeus na rexión desde que, hai 4.000 anos, Abraham comprou uns terreos próximos a Hebrón ao hitita Efron, fillo de Cohar. Ás veces minoritarios, ás veces maioritarios, os xudeus alimentaron co seu sangue os outeiros e os vales de Judea ao longo de toda a historia. É evidente que a Shoah, a destrución dun terzo do pobo xudeu durante a Segunda Guerra Mundial, influíu no voto da ONU cando decidiu, en 1947, partir esta terra en dous Estados: israelí e árabe. A mala conciencia existe, pero non é determinante na creación do Estado de Israel. Con todo, esa é unha idea estendida tanto entre os xudeus como entre os non xudeus. Para os xudeus manter vivo o recordo da Shoah parece o máis sólido dos escudos. Para algúns non xudeus, a Shoah é a xustificación moral dun Estado que, no fondo, non consideran moral. Ghassan Kanafani, poeta palestino e portavoz do FPLP, díxome un día en Beirut, en presenza do escritor Amin Maalouf: "As matanzas de xudeus son terribles, pero non son culpa nosa. Occidente deu a nosa terra aos xudeus en compensación". Eu respondinlle: "Se houbese que compensar cunha parcela de terra cada unha dos seis millóns de vidas xudías destruídas, non bastaría toda Arabia Saudita, nin sequera América, para pagar esa débeda aterradora". Quedamos en vernos outra vez para continuar o debate. Kanafani, asasinado cun coche bomba, morreu sen comprender que Israel, como estrutura estatal, existía xa nos anos vinte, moito antes da declaración de independencia. Moito antes da publicación de Mein Kampf de Hitler. Moito antes da Shoah.

A Axencia Xudía para Palestina, o Goberno dun Estado en xestación cuxa dirección asumiu David Ben Gurion en 1935, naceu pouco despois da Primeira Guerra Mundial, cando os otománs derrotados abandonaron a rexión e os británicos a ocuparon. O Parlamento dos Xudeus de Palestina foi democraticamente elixido en catro ocasións entre 1920 e 1944. A todopoderosa central sindical, a Histadrut, naceu en 1920. Ninguén oíra falar aínda do nazismo. A Kupat Holim, a seguridade social, viu a luz ese mesmo ano. Tamén en 1920 creouse o Exército de Israel, a Haganah, a organización de defensa. Os principais diarios israelís remóntanse a 1919, empezando por Haaretz. A Universidade Hebrea de Xerusalén inaugurouse en 1925, no Monte Scopus, e o Instituto de Investigación Weizmann, en Rehovot, en 1934. En canto ao Technion, a escola politécnica de Haifa, fundada en 1914, moito antes da declaración de Balfour, o lord inglés que, en 1917, prometeu aos xudeus un fogar nacional en Palestina.

Yasir Arafat expresoume con frecuencia a súa admiración por aquel Estado antes do Estado. Soñaba con facer o mesmo polos palestinos. Estaba orgulloso de que se lle chamase "o Vello" como a Ben Gurion. Recoñezamos que tratou de seguir o exemplo. Por que non chegou ate o final? Dous días antes de que morrese asasinado Isaac Rabin, reunímonos el, a súa muller Lea, Clara Halter e eu en Hertzlia, onde ao primeiro ministro gustáballe refuxiarse os días de shabbat "para reflexionar". "Vas ver pronto ao teu amigo Arafat, verdade?", preguntoume de súpeto. "Recórdalle que, sen unha verdadeira administración, non poderá formar un Estado. Dille que necesita organizar a súa sociedade, motivar á xente. Se non, farano outros e el perderá o poder".

Fun por primeira vez a Israel en 1951. Se non fose por este pudor enfermizo que sempre padecín, bicaría a terra polvorienta como o fixo no século XII o poeta Yehuda Halevy, recentemente chegado de Córdoba, e como o fixo a maior parte dos que desembarcaron comigo. En 1970 coñecín a Ben Gurion. Tras charlar no Neguev, propúxome que lle acompañase a Tel Aviv. Unha vez alí, tras seguir a beira do mar ao longo das casas de estilo Bauhaus deseñadas no seu maior parte antes da Primeira Guerra Mundial, o coche detívose nun semáforo. De súpeto, saíu das sombras unha moza que se inclinou cara a min polo portelo. Era morena, bastante guapa, cuns seos bonitos; cheiraba a avelá. Dou kimst? Vés?, preguntoume en yiddish. Tardei un segundo en comprender que se trataba dunha prostituta e que me estaba invitando a ir con ela. Pero facíao en yiddish, a lingua da miña nai, e iso trastornoume. A miña emoción fixo rir a Ben Gurion. Aínda se ría cando o coche chegou ao seu destino. "Ves", díxome con orgullo, "por fin somos un país normal". E engadiu: "Como todos os países". Israel é unha democracia. A oposición é activa e a prensa é libre. Pero Israel, en contra do que desexaba Ben Gurion, non é aínda un Estado completamente normal. É, que eu saiba, o único Estado recoñecido cuxa propia existencia está contestada, pese ao lugar que ocupa no concerto de nacións. É dicir, quen reivindican a falta de normalidade non son os habitantes de Israel, senón quen desexan aniquilalo. Pódese falar de Israel sen falar dos palestinos? É difícil. Como os irmáns siameses cuxos corpos non están aínda separados, palestinos e israelís aparecen sempre xuntos nas pantallas dos nosos televisores. De cando data a súa reivindicación nacional? Na época de Lawrence de Arabia, durante a Primeira Guerra Mundial, aínda se chamaban a si mesmos, na súa maioría, sirios. Tomaron conciencia da súa particularidade fronte ao nacionalismo xudeu. Aínda en 1938, no seu libro The Arab awakening (O espertar árabe), o palestino George Antonius, un dos principais ideólogos da causa árabe e interlocutor privilexiado de Ben Gurion, escribía: "A cuestión primordial para nós, árabes de Siria e de Palestina, é a unidade de Siria ate o Sinaí. Todos formamos un só país". Tamén neste sentido hai que recoñecer que Yasir Arafat foi un dos primeiros en comprender a importancia de separar a cuestión palestina da reivindicación panárabe. E se o entendeu foi porque o seu modelo, desde a Universidade do Cairo ate a Mokata de Ramala, era Israel. Por que non tivo éxito? Quizais porque non soubo adaptar o modelo israelí á realidade palestina. Quizais tamén porque Israel, que lle servía de modelo, non o entendeu a tempo.

Nestes 60 anos de existencia, o Estado de Israel conseguiu milagres. Estará o futuro á altura da súa historia? Pode ignorar a demanda dos que ten enfronte? Ben Gurion, como sempre adiantado aos acontecementos, pediu xa en 1967 que os israelís deixasen os territorios conquistados na Guerra dos Seis Días. Que representan 60 anos no curso da Historia? Dous ou tres liñas nos manuais escolares. Que representan na existencia dun ser humano? Unha vida enteira.

Marek Halter é pintor e novelista francés de orixe polaca.

EL PAÍS 12.05.08