Por Marcos Aguinis
Arxentinos e latinoamericanos estremecémonos ao falar dunha independencia nacional. Hoxe, segundo o calendario hebreo, celébrase o 60 aniversario da independencia do Estado de Israel. Corresponde sinalar que nese día non tivo lugar a súa "creación", como algúns din erroneamente. Israel existía desde a antigüidade, foi un país que consolidou a súa propia lingua, escribiu os libros da Biblia (e moitos máis que se perderon ou non ingresaron ao canon oficial), produciu xuíces, reis e profetas, cuxos nomes séguense reproducindo ate o presente en todo o mundo e estableceu o arduo monoteísmo ético que comparten agora tres grandes relixións. A pesar das reiteradas destrucións que padeceron a mans dos asirios, babilonios, helenos e romanos, con expulsións sen piedade, nunca deixaron de vivir xudeus na chamada Terra Santa. Hai 2500 anos, chorando xunto a ríos alleos, exiliados xudeus colgaron as súas arpas dos salgueiros e proclamaron o seu conmovedor xuramento nun Salmo: "Se me esquecese de ti, oh Xerusalén, que a miña lingua se pegue ao padal e se paralice a miña destra". Durante séculos a cerimonia da Pascua xudía reitera o ansia de estar alí o ano vindeiro. Ese anhelo empuxou peregrinos de todas as xeracións. Un deles, o poeta toledano Iehuda Haleví -un dos primeiros autores do incipiente castelán-, realizou unha viaxe novelesca a Terra Santa e foi asasinado xunto ao desmoronado Templo de Salomón. Tamén peregrinou Maimónides, a quen o sultán Saladino propuxo como xefe da comunidade xudía asentada no norte dese territorio. A historia é demasiado longa e tráxica para condensala nun artigo. Baste recordar que, hai dous séculos, a nunca extinguida chama de reconstruír o vello fogar nacional cobrou renovado ímpeto grazas á Ilustración. A fins do século XIX, xa había establecementos agrícolas, escolas e unha milagrosa resurrección do idioma hebreo nun territorio case baleiro e moi erosionado -como testemuñan viaxeiros da época, entre os cales figuran Mark Twain, Montefiore e Pierre Loti-. En 1897, establecéronse as bases dun movemento nacional organizado, que adoptou o nome de "sionismo". Recentemente unha década despois, seguindo ese exemplo, cristiáns de Siria fundaron o movemento nacional árabe. Todos pretendían liberarse do arcaico dominio otomán. Durante a Primeira Guerra Mundial, Gran Bretaña conseguiu un parcial apoio árabe mediante as accións do mítico Lawrence de Arabia. Pero os xudeus do entón chamado Vilayato de Xerusalén ou Siria Meridional non necesitaron impulsos alleos para liberar o país. Xa fundaran kibutzim, erixido a cidade de Tel Aviv sobre dunas de area, aberto camiños, edificado aldeas e formado unha Lexión, que facilitou o ingreso do xeneral Allenby en Palestina (nome recentemente acuñado polo emperador Adriano no século II, para aldraxar as obstinadas reivindicacións nacionais xudías, porque deriva de Philistina, terra dos filisteos). Os restos do vencido imperio otomán aguzaron os cabeiros das potencias coloniais. Francia quedou con Siria e o Líbano. Gran Bretaña co resto do Medio Oriente porque, entre outras cousas, recoñecera o dereito do pobo xudeu a reconstruír o seu Fogar Nacional en 1917, moito antes de terminar a conflagración. Isto determinou que a primeira organización multilateral da historia moderna, chamada Liga das Nacións, outorgáselle o mandato sobre Palestina. Pero axiña puxo en marcha a súa traizón. En 1922, Londres amputou dous terzos do territorio orixinal ao crear o reino de Transxordania, onde prohibiu o ingreso de xudeus. Estableceu o vergoñoso antecedente de países árabes judenfrei ("libre" de xudeus) moito antes de Hitler. Despois, saboteou o crecemento da activa comunidade xudía na parte occidental do Jordán, para evitar a súa independencia.
Hoxe brindo con entusiasmo polo moderno Estado de Israel, porque é o resultado dunha loita desigual e un esforzo creativo de dimensións prometeicas. Nada lle foi regalado. As tropas británicas permitiron que bandas armadas diezmasen poboacións pacíficas, como as de Hebrón. Tampouco impediu ataques ás aldeas e os kibutzim nin que atentasen contra as sinagogas. O xefe destas bandas era o Mufti de Xerusalén, quen visitou e se fotografou con Hitler en Berlín, con Ante Pavelic en Zagreb, e prometeulles completar a "solución final" no medio Oriente, segundo abundantes documentos da época. A pesar diso, moito antes de proclamar a súa independencia, os xudeus seguiron adiante: o ideal da independencia sería o froito da construción, non da guerra.
Querían ser Atenas, non Esparta! Fundaron a Universidade de Xerusalén, que saudaron con xúbilo Einstein e Freud. Crearon o primeiro Instituto de Investigacións Científicas do Medio Oriente en Rehovot. Levantaron o primeiro centro tecnolóxico en Haifa. Conformaron a primeira Orquestra Filarmónica do Medio Oriente, inaugurada pola batuta de Arturo Toscanini, quen viaxou a Tel Aviv logo de humillar a Mussolini. Abriron o Habina, primeiro gran teatro da rexión. Ampliaron a rede de estradas, multiplicaron os establecementos educativos, incentivaron a agricultura ao extremo que durante a década do 30 columnas de sirios e exipcios emigraron a Palestina para gozar dun progreso que non se daba nos seus países. Antes de morrer, Theodor Herzl, fundador do sionismo político, creou en 1904 un Fondo Nacional para forestar o deserto. Por outeiros pedregosas e chairas ermas estendéronse os esquecidos mantos verdes. Moito antes de que nacese a conciencia ecoloxista, os israelís estableceron o costume de plantar árbores en memoria de cada morto e bosques enteiros en homenaxe aos benefactores da humanidade. Onde predominara a aridez, nacía a abundancia. Outra vez "o leite e o mel", como proclamaban as Escrituras. O anhelo emancipatorio xudeu foi ao principio saudado ate por líderes árabes como o rei Feisal de Iraq. Pero a potencia mandataria ocupouse de bloquear ese labor e azuzar os enfrontamentos. Desarmaba ao
s xudeus mentres engrosaba un gran exército transxordano comandado por un oficial inglés cuxo pseudónimo árabe era Glubb Pashá. Nin sequera a Segunda Guerra Mundial modificou esa conduta. O goberno británico, a pesar de contar coa irrestrita colaboración xudía en contra do Eixo, seguiu impedindo que os perseguidos europeos ingresasen na súa colonia mesoriental. Non o conmovía a política racista de Hitler (era "un asunto interno de Alemaña"). En 1940, chegou á bahía de Haifa o destartalado barco Patria, con 1700 prófugos do nazismo. Terminou afundido fronte á costa e morreron 250 refuxiados. En 1942, o buque Struma foi relanzado ao mar aberto por poténciaa mandataria e naufragou no mar Negro, onde se afogaron 770 persoas. Un destino parecido tiveron o barco Exodus e outras numerosas cascas de noz, unha das cales foi fretada desde Istambul polo cardeal Roncalli, futuro papa Xoán XXIII. Polo tanto, menten -consciente ou inconscientemente- quen afirma que o Holocausto "creou" ao Estado de Israel. O Holocausto non foi tido en conta nin antes nin durante as loitas pola súa independencia. Terminada a Guerra Mundial, non existiu clemencia para cos sobrevivientes do exterminio. Todos os portos do mundo seguiron pechados para a "secuela" xudía, ate os de Estados Unidos. En especial os do futuro Estado de Israel dominado por Gran Bretaña. A comunidade israelí, ante semellante crueldade, incentivou os seus ataques contra o ocupante, que tiña apostados 100.000 soldados e contaba co apoio dos árabes, aos que comprometeu creando, en 1945, a prol británica Liga Arabe. Cando a súa situación tornouse insostible, levou o problema ás Nacións Unidas. Alí Stalin decidiu terminar co imperio británico, que se estendía por un cuarto do planeta, ao dar un inesperado xiro á súa tradicional política antisemita: apoiou as aspiracións independentistas do sionismo. Creouse entón unha Comisión que propuxo a máis sabia das solucións: crear en Palestina dous Estados independentes: un árabe e outro xudeu. As fronteiras correspondían a unha estrita avaliación demográfica que evitaba calquera desprazamento: onde vivían xudeus existirá o Estado xudeu; onde árabes, o Estado árabe. Ademais, tivo o xenio de propor a integración económica de ambos os futuros países, que se adiantaba en décadas á actual Unión Europea. Ese proxecto foi votado na Asemblea Xeral do 29 de novembro de 1947, presidida polo brasileiro Oswaldo Aranha. Foi aprobado por máis dos dous terzos dos seus membros. Os xudeus quedaban sen case ningún sitio bíblico, pero aceptaron a resolución. Os delegados árabes prometeron violala. Non houbo unha reacción do organismo internacional ante semellante insolencia, reacción que poidese impedir a catástrofe que viña. As Nacións Unidas demostraron, a pouco de nacer, a súa terrible impotencia. Azzam Pashá, secretario xeral da Liga Arabe, asegurou que o mínimo brote dun Estado xudeu desencadearía "unha matanza que superará as de Gengis Khan". Ninguén quixo vender armas aos xudeus, porque quen as pagaría logo do seu irrefutable exterminio? Non posuían un só avión nin un só tanque: só uñas, dentes e a certeza de resistir ou morrer. O Mufti prometeu afogalos no mar. Gran Bretaña, para non dar tempo a que conseguisen axuda, adiantou a súa saída para maio en lugar de agosto. Pero apenas arriou a súa bandeira, David Ben Gurión convocou ao espectro político do flamante Estado de Israel e proclamou a súa Independencia, e ofreceu a paz aos seus veciños. Foi un salto temerario e heroico. A xente saíu a bailar nas rúas. Mentres, seis exércitos invadiron o país, decididos a eliminar. Non era o fin da epopea, senón un dos seus capítulos máis dolorosos e sanguentos. Israel xa existía: só levantou o pano para incorporarse ao firmamento das nacións soberanas do mundo. E -como escribiu Borges- xa estaba "fermoso como un león ao mediodía".
s xudeus mentres engrosaba un gran exército transxordano comandado por un oficial inglés cuxo pseudónimo árabe era Glubb Pashá. Nin sequera a Segunda Guerra Mundial modificou esa conduta. O goberno británico, a pesar de contar coa irrestrita colaboración xudía en contra do Eixo, seguiu impedindo que os perseguidos europeos ingresasen na súa colonia mesoriental. Non o conmovía a política racista de Hitler (era "un asunto interno de Alemaña"). En 1940, chegou á bahía de Haifa o destartalado barco Patria, con 1700 prófugos do nazismo. Terminou afundido fronte á costa e morreron 250 refuxiados. En 1942, o buque Struma foi relanzado ao mar aberto por poténciaa mandataria e naufragou no mar Negro, onde se afogaron 770 persoas. Un destino parecido tiveron o barco Exodus e outras numerosas cascas de noz, unha das cales foi fretada desde Istambul polo cardeal Roncalli, futuro papa Xoán XXIII. Polo tanto, menten -consciente ou inconscientemente- quen afirma que o Holocausto "creou" ao Estado de Israel. O Holocausto non foi tido en conta nin antes nin durante as loitas pola súa independencia. Terminada a Guerra Mundial, non existiu clemencia para cos sobrevivientes do exterminio. Todos os portos do mundo seguiron pechados para a "secuela" xudía, ate os de Estados Unidos. En especial os do futuro Estado de Israel dominado por Gran Bretaña. A comunidade israelí, ante semellante crueldade, incentivou os seus ataques contra o ocupante, que tiña apostados 100.000 soldados e contaba co apoio dos árabes, aos que comprometeu creando, en 1945, a prol británica Liga Arabe. Cando a súa situación tornouse insostible, levou o problema ás Nacións Unidas. Alí Stalin decidiu terminar co imperio británico, que se estendía por un cuarto do planeta, ao dar un inesperado xiro á súa tradicional política antisemita: apoiou as aspiracións independentistas do sionismo. Creouse entón unha Comisión que propuxo a máis sabia das solucións: crear en Palestina dous Estados independentes: un árabe e outro xudeu. As fronteiras correspondían a unha estrita avaliación demográfica que evitaba calquera desprazamento: onde vivían xudeus existirá o Estado xudeu; onde árabes, o Estado árabe. Ademais, tivo o xenio de propor a integración económica de ambos os futuros países, que se adiantaba en décadas á actual Unión Europea. Ese proxecto foi votado na Asemblea Xeral do 29 de novembro de 1947, presidida polo brasileiro Oswaldo Aranha. Foi aprobado por máis dos dous terzos dos seus membros. Os xudeus quedaban sen case ningún sitio bíblico, pero aceptaron a resolución. Os delegados árabes prometeron violala. Non houbo unha reacción do organismo internacional ante semellante insolencia, reacción que poidese impedir a catástrofe que viña. As Nacións Unidas demostraron, a pouco de nacer, a súa terrible impotencia. Azzam Pashá, secretario xeral da Liga Arabe, asegurou que o mínimo brote dun Estado xudeu desencadearía "unha matanza que superará as de Gengis Khan". Ninguén quixo vender armas aos xudeus, porque quen as pagaría logo do seu irrefutable exterminio? Non posuían un só avión nin un só tanque: só uñas, dentes e a certeza de resistir ou morrer. O Mufti prometeu afogalos no mar. Gran Bretaña, para non dar tempo a que conseguisen axuda, adiantou a súa saída para maio en lugar de agosto. Pero apenas arriou a súa bandeira, David Ben Gurión convocou ao espectro político do flamante Estado de Israel e proclamou a súa Independencia, e ofreceu a paz aos seus veciños. Foi un salto temerario e heroico. A xente saíu a bailar nas rúas. Mentres, seis exércitos invadiron o país, decididos a eliminar. Non era o fin da epopea, senón un dos seus capítulos máis dolorosos e sanguentos. Israel xa existía: só levantou o pano para incorporarse ao firmamento das nacións soberanas do mundo. E -como escribiu Borges- xa estaba "fermoso como un león ao mediodía".
Comentarios