Por José Alberto Itzigsohn
Artigo publicado en Nueva Sión
Os sesenta anos da independencia do Estado de Israel son unha boa ocasión para intentar un balance e quero referirme aquí a un balance moi importante. En que medida os obxectivos propostos polo sionismo en xeral e o sionismo socialista en particular, lográronse ou están en camiño de acadarse e en que medida foron refutados pola realidade. Un obxectivo básico do sionismo, de todas as cores do espectro político, foi a reunión de todos os grupos xudeus, sobre todo daqueles ameazados en forma directa polo antisemitismo, nunha terra onde puidesen sentirse seguros e vivir en liberdade. Ese obxectivo foi parcialmente logrado. Nos algo máis de 120 que dura o poboamiento xudeu moderno de Palestina, a poboación xudía creceu de poucas decenas de miles a case seis millóns. Israel contén máis dun 40% da poboación xudía mundial. Un logro demográfico extraordinario, pera un país pequeno, algo menor que a provincia Arxentina de Tucumán e a metade de cuxa extensión é deserto e que vive ate hoxe, nun estado de guerra, case permanente, coa poboación árabe que o rodea. O logro non debe valorarse só como crecemento demográfico, debido sobre todo á inmigración, senón tamén en termos de avances cara á unidade cultural de grupos moi diversos e a adopción dun idioma común, o hebreo, que estaba practicamente restrinxido ao uso ritual. Non faltaron erros groseiros nese proceso, como en todo proceso de absorción de migracións masivas e heteroxéneas, pero toda esa poboación sobreviviu, ben que mal, ate facerse parte dun Estado moderno, que fai vangarda en moitos aspectos científicos e tecnolóxicos.
Outro logro moi importante é a diversificación das ocupacións xudías. Non hai outra comunidade xudía no mundo que abarque unha gama tan ampla de ocupacións, na agricultura, na industria e ate, por unha necesidade infortunada, na actividade militar. É verdade que en Israel, como en todo Estado do primeiro mundo, hai moitas tarefas que son desempeñadas por sectores postergados da poboación ou por traballadores inmigrantes: as tarefas da construción, os labores agrícolas manuais, o coidado de inválidos e anciáns, etc, pero penso que Borojov estaría, polo menos, parcialmente satisfeito, ao ver que a súa famosa "pirámide investida" das ocupacións xudías típicas, modificouse tanto. Estes son logros evidentes do sionismo, pero non ocorreu o mesmo co lograr seguridade para ese núcleo xudeu. Por certo que Israel dispón dun exercito moi poderoso, pero a falta de paz coa poboación palestina, a persistencia da ocupación de territorios palestinos, expón á poboación xudía israelí a actos terroristas, á posibilidade de guerras reiteradas e á ameaza de agresión masiva por parte de países como Irán e dos seus aliados locais, Siria, Hezbollah e Hamas. Podria exporse a pregunta, de onde están máis seguros os xudeus hoxe en día: se nos países occidentais, a pesar da persistencia de grupos antisemitas militantes ou en Israel, coa súa gran forza, que ben a envexaron os combatentes dos guetos, pero baixo a sombra da guerra. Esta é unha pregunta difícil de responder, pero penso que a resposta pasa polo avance do proceso de paz cos palestinos cara a unha solución de dous estados para dous pobos, que é de esperar que diminuíse a motivación a outras ameazas externas e permitiría unha política de alianzas máis flexíbel. En canto á construción dunha sociedade socialista, ese propósito non se cumpriu e pola contra, podemos observar retrocesos en relación aos anos iniciais do Estado. O movemento kibutziano que no seu momento expuxese a construción de comunas baseadas no principio "de cada un segundo as súas posibilidades e a cada un segundo as súas necesidades" derivou a comunas cooperativas, cunha repartición das ganancias das mesmas, pero con soldos desiguais, de acordo ao traballo de cada un. Tamén a súa importancia no panorama xeral do país retrocedeu e o seu papel na defensa e na política, diminuíu. Diversos factores influíron nese proceso. A dificultade de manter illas socialistas nun medio capitalista, a desaparición do chamado "campo socialista" do cal moitos kibutzim se consideraban a representación e vangarda en Israel e que de súpeto lles fixo quedar como unha vangarda sen exército e tamén o desmoronamiento de compoñentes utópicos, como a ilusión de poder crear, no curso dunha ou dúas xeracións, un "home novo".
Os seres humanos poden cambiar, pero son refractarios a un cambio apresurado "por decreto". Iso viuse claramente nalgúns aspectos, como a política de separar aos nenos dos seus pais, para "liberalos" das deformacións da xeración pasada e para liberar á muller do xugo das obrigas domésticas. Deuse o caso de que moitas mulleres que pasaron a súa infancia nesas condicións, foron as primeiras en reclamar que os seus fillos durmisen nas súas casas e non en dormitorios comúns. E así outros exemplos, como a desaparición da maioría dos comedores comunais, outrora símbolo e orgullo da vida colectiva kibutziana. Cada cal cociña na súa casa cun emolumento que o kibutz dálle para ese fin. En canto ás organizacións sindicais urbanas, como a Histadruth, Confederación Xeral do Traballo conservan unha gran forza, pero deben ser consideradas, precisamente, como sindicalistas e non como socialistas nas súas aspiracións políticas. En canto ao plano político, as forzas liberais humanistas, partidarias da paz e da xustiza social, están representadas principalmente hoxe polo partido Meretz e por personalidades doutros partidos e movementos independentes e de esquerdas, aínda que as enquisas demostran que o anhelo de paz na poboación israelí esta moito mais difundido que o que faría crer a súa representación política. Con todo, non todo esta perdido. O kibutz, a pesar dos seus retrocesos, segue sendo unha forma de vida superior, nas súas relacións humanas e pola educación que brinda aos seus nenos, á vida da sociedade o que o rodea. O espírito pioneiro non desapareceu e maniféstase, por exemplo, en comunas de mozos que viven, xa sexa en kibutzim ou en comunas urbanas e que se dedican á axuda cultural e organizativa aos sectores menos favorecidos da poboación, xudía e árabe e á loita pola paz. A isto debemos sumarlles as organizacións pacifistas e ecoloxistas urbanas moi importantes pola súa actividade. Ademais, o "ethos" igualitario dos primeiros tempos, persiste coma un valor ideal que fai máis critica a visión dunha sociedade con desigualdades de ingresos flagrantes. Para nós, a xeración que apoiou a "Nova Sión" no momento da súa independencia, para moitos pioneiros dos kibutzim, 60 anos atrás e para os voluntarios arxentinos na guerra de 1948, moitas cousas non resultaron como esperaramos, talvez inxenuamente, pero para utilizar unha expresión común en Israel, "pódese ver a luz ao final do túnel". Ou cando menos imaxinala.
Comentarios