Por Jack Fuchs
Se di que o asasino sempre regresa ao lugar do crime. Agora a vítima retorna ao momento onde foi vitimizada. Esta é a miña resposta á pregunta de porqué hai que volver aos sitios nos que se aloxan dolorosos recordos. A viaxe en tren desde a miña cidade natal, Lodz, a Cracovia durou tres horas. Durante 180 minutos non saquei os ollos do portelo. Bosques tupidos. Terras aradas preparadas para a próxima sementa. Campos. Pequenos animais coidados primorosamente. Penso: hai 800 anos viviu un pobo no medio doutro pobo. Penso: un idioma dentro doutro idioma. Penso: tradicións e respecto a esas tradicións. Penso: polacos católicos construíndo cidades, levantando unha literatura e sendo fieis a unha relixión, loitando polos seus dereitos e os xudeus pelexando, xunto a cidadáns polacos, defendendo o país... Penso no meu pobo cos seus costumes. Cos seus sabores e cheiros. Diso non queda nada. Ou, mellor dito case nada. Auschwitz-Oswiecim. Maidanek. Chelmno.... Cinzas e cemiterios, mudas testemuñas que contan que, unha vez, houbo un pobo; o pobo xudeu-polaco. Ese foi a viaxe ao que fun sometido sen saber cal era o meu destino; a viaxe ao que fun arrastrado coa miña familia e veciños en agosto de 1944. Oswiecim: a sesenta quilómetros de Cracovia. Que me leva a volver? Non sei. Quizais demostrar, ou demostrarme, que puiden chegar e volver. Quizais é o feito de saberme un home libre, con vontade propia. Quizais probar que todo é pasado. Quizais comprobar que nunca existiu. Que, só foi un pesadelo. Quizais comprobar que nunca tiven pais. Nin irmáns. Nin primos nin tíos. Nin amigos. Nin veciños. Non podo crer que o 23 de maio de 1999 estive observando as vías do ferrocarril que levaban a ese lugar chamado "Oswiecim". Esas vías, testemuñas silenciosas. Esas vías de canto rodado, dormentes e ferros. E eu, carne e óso. A miña mente protagonista dun quilómetro e medio e, como os rieles, mudos como o mundo cómplice de todos os silencios. Os visitantes escoitan aos guías. Unha babel de idiomas. Cantas persoas pasaron. Canto tempo quedaron... Pregúntome que é o que se levan, de retorno, ás súas casas logo de coñecer Oswiecim. Poucos teñen conciencia que durante catro anos e medio para case todos transcorreron as últimas horas. Para os que sobrevivimos, un só día constituíu a eternidade. De súpeto fun un dos tantos "curiosos" dun campo de exterminio, un museo, ao que chega xente de todo o mundo. Turistas, non investigadores. Turistas, non sociólogos nin antropólogos. Turistas, non historiadores. .. Turistas mostrando e mostrándose. Xudeus de París, Berlín, Salónica e Atenas, Praga e Amsterdam, Noruega e Budapest; Bratislava e centos de aldeíñas onde a xente viviu por miles de anos... Isto pasou o 23 de maio de 1999. E teño dificultades para relatar. É madrugada en Buenos Aires. Non podo durmir. Non estou angustiado pero me pasan, como película acelerada, recordos. Pregúntome como pode ser que, en Cracovia, antes de chegar a Oswiecim durmín, levánteime, almorcei... todo con contaxiosa paz. Pasou a tormenta. Necesito escribir aínda que non saiba "como". Todas as ideas e fantasías queren saír ao mesmo tempo. Debo ordenalas. Teño medo de; medo de que, se son capaz de colocalas unha detrás doutra, esquézame da miña irmá de 8 anos ou da de 14 coas que viaxamos no tren; ese tren de soños para nós, nenos; mozos sometidos á condición de obxecto sen perder a mirada infantil nin a condición humana. Nunca entenderei como foi ese último traxecto pero si recordo que non visualizamos os pobos polos que pasamos. Sei que, cando se abriron as portas, non había paisaxe que mirar. Só a entrada ao inferno... Con todo, agora, escribo sen mollar o papel co meu choro. Pasaron 55 anos. Non teño bágoas. Regresei a Oswiecim, a maior humana vergoña do século XX, como protagonista. Fun turista escoitando e observando o que nos paso hai medio século. Fun capaz de non recoñecer nada. Non había berros nin crematorios funcionando a pleno gas. Si! Este Auschwitz podía ser un museo colocado en calquera lugar do mundo. Ate en Oswiecim. Que podía facer hai 55 anos? Teño dificultades para contestar, aceptar e entender. O home, por natureza, é autodestrutivo. Para lograr os mellores e os peores obxectivos desprega todas as súas habilidades. Entendo, agora, a necesidade de escribir e levantar monumentos. A Memoria é fráxil. Non só para esta e as futuras xeracións. Eu fun protagonista e testemuña; eu pensei que nunca esquecería, e non podo reter. Tamén para min fan falta os recordatorios.
Buenos Aires, Xuño de 1999
*Membro da Fundación Internacional Raoul Wallenberg. Viviu no gueto de Lodz. É sobrevivente de Auschwitz e Dachau.
Comentarios