Por Rafael L. Bardají
Cando non se pode explicar un fenómeno político, en lugar de recoñecer a complexidade dos feitos e as limitacións intelectuais propias adóitase recorrer á sempre útil teoría conspirativa, onde nada é o que parece e sempre hai viláns de ocultas e globais ambicións tramando complots. E, ademais, moi frecuentemente búscase un chibo expiatorio de todos os males. Para moitos, e por demasiados anos, as conspiracións e as culpas foron cousa do pobo xudeu. Dos xudeus, para ser máis exactos. No lobby israelí, John Mearsheimer e Stephen Walt, dous profesores ben coñecidos no mundo académico anglosaxón, non fan máis que remozar con retrincos de actualidade o mito do inmenso, e por suposto opaco, poder dos xudeus no mundo. Empezando pola política exterior dos Estados Unidos. Mearsheimer e Walt escribiron un mal libro sobre un tema importante que require ser abordado con moita máis profundidade e honestidade. Talvez o único bo desta obra sexa a aparente evolución dos seus autores, ate agora adaíles da escola neorrealista e, xa que logo, absolutamente despreocupados das dinámicas internas da nacións, das súas culturas políticas e dos mecanismos que empregan á hora de tomar decisións estratéxicas. Para eles, o único relevante á hora de entender e explicar o mundo era a distribución de poder entre as nacións e as relacións que, en consecuencia, establecíanse entre elas. Agora, en cambio, e talvez porque o seu universo intelectual non p
odía dar explicación a cousas tan centrais como a caída da URSS, ou que Alemaña non se converteu no IV Reich (iso viña voceando Mearsheimer a principios dos anos 90), deixan de lado a columna vertebral da súa escola de pensamento e caen de cheo en factores puramente domésticos para explicar a formulación de toda a política e a acción exterior dos Estados Unidos. E fano cunha argumentación monotemática e inexorablemente simplista. As teses do libro son ben sinxelas; a saber: que existe en América un potentísimo lobby xudeu (no seu primeiro ensaio puñan "Lobby", coa inicial en maiúscula) que, coas súas artimañas, mantén secuestrados aos lexisladores e ao Executivo norteamericanos en beneficio directo do Estado de Israel; e, en segundo lugar, que a alianza entre EEUU e Israel, supostamente nacida da acción do lobby xudeu en Washington, é unha grave carga e un risco estratéxico para América. Hai que dicir que esta obra, de forma e ton académicos, é enganosa: en realidade, é case unha teoloxía. Non hai demostracións, senón axiomas e actos de fe no que tautolóxicamente queda rexistrado nas súas páxinas. Así, por exemplo, dinse coma se nada cousas como esta: "A verdadeira razón pola que os políticos americanos son tan sensibles aos intereses de Israel é a forza do lobby xudeu". Ou se toma ou se deixa: non hai explicacións nin, o que é peor, xustificacións. As seiscentas páxinas que conforman este volume non son senón unha sucesión de frases da mesma natureza. É máis, os exemplos crave que elixen voluntariamente os autores para expor o alcance da influencia do lobby xudeu sobre os líderes americanos non só están pésimamente escolleitos, senón que fan dos seus argumentos un exercicio patético. Tres son os casos que, segundo Mearsheimer e Walt, veñen a probar a existencia e importancia do lobby xudeu: o do odio de Bin Laden a América, o da guerra de 2003 para derrocar a Sadam Husein e o que podería desembocar nun hipotético ataque sobre Irán. En realidade, os tres xogan á contra das teses de Mearsheimer e Walt, e demostran a falacia dos seus argumentos. Para empezar, aínda que é certo que Bin Laden referiuse en diversas ocasións ao sufrimento do pobo palestino e a Israel, foron mencións máis que tardías, e sempre marxinais ás súas ideas-forza. En contra de Mearsheimer e Walt están as interpretacións do mundo de Bin Laden tanto do equipo de Clinton como de numerosos expertos en antiterrorismo nada sospeitosos de estar traballando para George W. Bush: nin os obxectivos nin a retórica de Al Qaeda veríanse afectados por que Israel fose sacado da ecuación do Oriente Medio. Israel ocupa o seu sitio na cosmoloxía de Bin Laden, pero cando se relén os seus textos salta á vista que hai moitos outros elementos máis centrais, empezando polo papel da muller, os hom
osexuais ou o capitalismo nas nosas sociedades. Se Israel o fose todo, como argumentan os autores do lobby xudeu, países como España estarían libres das súas ameazas. E non o están. Non o estamos. O segundo exemplo é aínda máis claro: Mearsheimer e Walt afirman categoricamente que Estados Unidos invadiu Iraq en 2003 para servir aos intereses israelís na zona. Aí coinciden co que pensan moitos árabes. Pero están equivocados. Se houbo no seu día un país que se opuxo á intervención militar, ese foi Israel, que prefería o statu quo a un posible caos provocado pola guerra e aos efectos posteriores que carrexaría a mesma. É máis, se houbo xentes críticas cos plans democratizadores de Bush para o Gran Oriente Medio foron os dirixentes israelís, dun e outra cor. E se non, que pregunten en Xerusalén sobre as eleccións nos territorios palestinos ou sobre a inminente conferencia de Annapolis: entón comprenderán o grao de diverxencia que hai nestes puntos entre Wáshington e Tel Aviv. Sobre Irán, pouco hai que discutir, porque aquí non se aborda o problema máis que desde unha explicación conspirativa e, por moito que se argumente en contrario, aos autores sempre lles quedará o recurso ao ocultismo, a desinformación e o engano. Pero esa é unha táctica pouco analítica, que non cadra cun suposto ensaio académico: pouco se pode facer cando o lector debe crer que a Administración americana xa está preparando un ataque contra Teherán porque os israelís llo pediron. O máis gracioso de todo é que Mearsheimer e Walt acaban por recoñecer que a súa utilización do termo lobby non se axusta á realidade dos xudeus americanos e das súas actividades na esfera pública. Para eles non é necesario que exista unha organización coherente, cuns fins claros e concretos: basta con ser xudeu para formar parte dese lobby feroz, aínda que amorfo e intanxible. Alguén no seu san xuízo pode meter no mesmo saco a Richard Perle e a Noam Chomsky? Os xudeus, como calquera outras persoas, teñen todo o dereito a expresar as súas opinións e a defender os seus intereses, sexas estes cales sexan. Non o fan os pensionistas ou os condutores de autobús? Pero, a pouco que se coñeza ao pobo xudeu, dentro e fóra de Israel, a idea dun bloque política ou ideolóxicamente compacto é requeterrisible. Opinións e accións, habelas haylas, pero para todos os gustos. Mearsheimer e Walt fan unha defensa preventiva da súa obra: din que o lobby xudeu fará todo canto estea no seu poder para desprestixialos. E aí tamén se equivocan. É a súa obra, mal argumentada, falaz, superficial e chea de erros, o que os desprestixia. E é unha mágoa. Cando eu lía con fruición a Mearsheimer, alá pola metade dos anos 80, merecía a pena. As súas ideas sempre estaban á vangarda da análise estratéxica. Pero esta non é unha obra de dous bos pensadores, senón de dous principiantes ideoloxizados. Non se gasten os 22 euros que piden por ela.
odía dar explicación a cousas tan centrais como a caída da URSS, ou que Alemaña non se converteu no IV Reich (iso viña voceando Mearsheimer a principios dos anos 90), deixan de lado a columna vertebral da súa escola de pensamento e caen de cheo en factores puramente domésticos para explicar a formulación de toda a política e a acción exterior dos Estados Unidos. E fano cunha argumentación monotemática e inexorablemente simplista. As teses do libro son ben sinxelas; a saber: que existe en América un potentísimo lobby xudeu (no seu primeiro ensaio puñan "Lobby", coa inicial en maiúscula) que, coas súas artimañas, mantén secuestrados aos lexisladores e ao Executivo norteamericanos en beneficio directo do Estado de Israel; e, en segundo lugar, que a alianza entre EEUU e Israel, supostamente nacida da acción do lobby xudeu en Washington, é unha grave carga e un risco estratéxico para América. Hai que dicir que esta obra, de forma e ton académicos, é enganosa: en realidade, é case unha teoloxía. Non hai demostracións, senón axiomas e actos de fe no que tautolóxicamente queda rexistrado nas súas páxinas. Así, por exemplo, dinse coma se nada cousas como esta: "A verdadeira razón pola que os políticos americanos son tan sensibles aos intereses de Israel é a forza do lobby xudeu". Ou se toma ou se deixa: non hai explicacións nin, o que é peor, xustificacións. As seiscentas páxinas que conforman este volume non son senón unha sucesión de frases da mesma natureza. É máis, os exemplos crave que elixen voluntariamente os autores para expor o alcance da influencia do lobby xudeu sobre os líderes americanos non só están pésimamente escolleitos, senón que fan dos seus argumentos un exercicio patético. Tres son os casos que, segundo Mearsheimer e Walt, veñen a probar a existencia e importancia do lobby xudeu: o do odio de Bin Laden a América, o da guerra de 2003 para derrocar a Sadam Husein e o que podería desembocar nun hipotético ataque sobre Irán. En realidade, os tres xogan á contra das teses de Mearsheimer e Walt, e demostran a falacia dos seus argumentos. Para empezar, aínda que é certo que Bin Laden referiuse en diversas ocasións ao sufrimento do pobo palestino e a Israel, foron mencións máis que tardías, e sempre marxinais ás súas ideas-forza. En contra de Mearsheimer e Walt están as interpretacións do mundo de Bin Laden tanto do equipo de Clinton como de numerosos expertos en antiterrorismo nada sospeitosos de estar traballando para George W. Bush: nin os obxectivos nin a retórica de Al Qaeda veríanse afectados por que Israel fose sacado da ecuación do Oriente Medio. Israel ocupa o seu sitio na cosmoloxía de Bin Laden, pero cando se relén os seus textos salta á vista que hai moitos outros elementos máis centrais, empezando polo papel da muller, os hom
osexuais ou o capitalismo nas nosas sociedades. Se Israel o fose todo, como argumentan os autores do lobby xudeu, países como España estarían libres das súas ameazas. E non o están. Non o estamos. O segundo exemplo é aínda máis claro: Mearsheimer e Walt afirman categoricamente que Estados Unidos invadiu Iraq en 2003 para servir aos intereses israelís na zona. Aí coinciden co que pensan moitos árabes. Pero están equivocados. Se houbo no seu día un país que se opuxo á intervención militar, ese foi Israel, que prefería o statu quo a un posible caos provocado pola guerra e aos efectos posteriores que carrexaría a mesma. É máis, se houbo xentes críticas cos plans democratizadores de Bush para o Gran Oriente Medio foron os dirixentes israelís, dun e outra cor. E se non, que pregunten en Xerusalén sobre as eleccións nos territorios palestinos ou sobre a inminente conferencia de Annapolis: entón comprenderán o grao de diverxencia que hai nestes puntos entre Wáshington e Tel Aviv. Sobre Irán, pouco hai que discutir, porque aquí non se aborda o problema máis que desde unha explicación conspirativa e, por moito que se argumente en contrario, aos autores sempre lles quedará o recurso ao ocultismo, a desinformación e o engano. Pero esa é unha táctica pouco analítica, que non cadra cun suposto ensaio académico: pouco se pode facer cando o lector debe crer que a Administración americana xa está preparando un ataque contra Teherán porque os israelís llo pediron. O máis gracioso de todo é que Mearsheimer e Walt acaban por recoñecer que a súa utilización do termo lobby non se axusta á realidade dos xudeus americanos e das súas actividades na esfera pública. Para eles non é necesario que exista unha organización coherente, cuns fins claros e concretos: basta con ser xudeu para formar parte dese lobby feroz, aínda que amorfo e intanxible. Alguén no seu san xuízo pode meter no mesmo saco a Richard Perle e a Noam Chomsky? Os xudeus, como calquera outras persoas, teñen todo o dereito a expresar as súas opinións e a defender os seus intereses, sexas estes cales sexan. Non o fan os pensionistas ou os condutores de autobús? Pero, a pouco que se coñeza ao pobo xudeu, dentro e fóra de Israel, a idea dun bloque política ou ideolóxicamente compacto é requeterrisible. Opinións e accións, habelas haylas, pero para todos os gustos. Mearsheimer e Walt fan unha defensa preventiva da súa obra: din que o lobby xudeu fará todo canto estea no seu poder para desprestixialos. E aí tamén se equivocan. É a súa obra, mal argumentada, falaz, superficial e chea de erros, o que os desprestixia. E é unha mágoa. Cando eu lía con fruición a Mearsheimer, alá pola metade dos anos 80, merecía a pena. As súas ideas sempre estaban á vangarda da análise estratéxica. Pero esta non é unha obra de dous bos pensadores, senón de dous principiantes ideoloxizados. Non se gasten os 22 euros que piden por ela.
Comentarios