Por Gustavo D. Perednik
Hai uns días conmemouse unha singular mostra de apoio ao sionismo Mentres Blanche Dugdale agonizaba, algúns dos seus amigos achegáronse ao seu leito, para murmurarlle unha gran noticia: «Baffy, acaba de ser proclamado o Estado de Israel». A muller esbozou un sorriso, coa que expirou o 15 de maio de 1948. Quen vise a Baffy, ate poucos meses antes de morrer, dedicada con devoción ao sionismo, non podería adiviñar que non era xudía. Tratábase da sobriña, biógrafa e continuadora doutro inglés, quen marcou o seu camiño: o conde Arthur James Balfour, de cuxa soada declaración cúmprense hoxe noventa anos. En case toda cidade israelí, algunha praza ou rúa rende homenaxe, no seu nome, ao autor da Declaración Balfour, do 2 de novembro de 1917, na que o goberno británico apoiou a reivindicación dos xudeus, de construír un fogar nacional na súa terra ancestral. A Declaración foi recibida con algarabía entre os hebreos, e algúns intelectuais sionistas chegaron a considerar que o movemento se consumara. Así, Nahum Sókolov publicaba en dous tomos a primeira crónica desa ideoloxía, baixo un elocuente título: "Historia do Sionismo 1600-1917". A desilusión non demoraría: as tres décadas subseguintes da política sionista consistiron, primordialmente, na loita para expulsar aos británicos de Palestina. En suma, a Declaración Balfour foi o máximo logro ao que alcanzou o pobo xudeu ate ese momento, pero nunca se cumpriu. Por iso, resulta hipócrita a cantilena antisionista de que o Estado de Israel foi unha cuña imperial de Albión en Oriente Medio. Israel naceu precisamente da loita contra o imperio, e non como resultado do seu apoio. Outro foi o Estado que, ininterrompidamente, representou na rexión os intereses británicos que o crearon: Xordania. A pesar do seu incumprimento, a declaración era, e é, motivo de celebración, porque constituíu unha lombeirada ao optimismo dos israelitas. O anhelo hebreo do retorno era alentado pola primeira potencia mundial de marras, que aínda por riba que acababa de arrebatarlle Palestina ao imperio turco otomán, sempre renuente este a o desenvolvemento da vida xudía no desértico país. O feito de que os israelitas debesen combater para recuperar a súa terra, merece unha reflexión histórica adicional, dado que, xunto ao aniversario da Declaración Balfour, cumpriuse un século das armas hebreas modernas. En efecto, hai cen anos, dez homes (entre eles, un ulterior presidente de Israel) fundaron, na cidade de Yafo, a orde militar secreta Bar-Guiora. Esta, constituída o 29 de setembro de 1907, herdaba aos grupos de autodefensa xudía chamados Shomerím, e eventualmente deveu noutros dous grupos: Hashomér e Guidoním. A militarización hebrea tamén se renovou na fronte externa, coa creación da Lexión Xudía por parte de Zeev Jabotinsky. Esta combateu contra os turcos en Galípoli, durante a Primeira Guerra Mundial. Logo xurdirían en Eretz Israel os tres rexementos que combateron ao imperio británico e á agresión árabe-musulmá: Haganá, Etzel e Leji. A terna terminou unificándose en 1948, para conformar o actual Tzahal, ou Exército de Defensa de Israel. Respecto diso, vale concluír que a necesidade de autodefensa xudía fronte á agresión, non foi resultante de que ocupásemos territorios, e nin sequera de que construísemos un Estado propio. A «intifada» de cen anos que vimos padecendo, expresa a hostilidade árabe-musulmá á presenza xudía, civilizadora, nun pequeno territorio. O home detrás da Declaración Balfour interesouse polo sionismo a principios do século XX, mentres como Primeiro Ministro británico informouse das negociacións que Teodoro Herzl mantiña co Secretario de Colonias, Joseph Chamberlain. Uns anos despois, impresionouno a personalidade de Jaim Weizmann, científico próximo a Albert Einstein, que logo de liderar a Organización Sionista Mundial, foi o primeiro Presidente de Israel. Balfour pediu entrevistarse con Weizmann no Queen's Hotel londinense, a fin de comprender os motivos da resistencia ao «plan Uganda»{1}. Weizmann aproveitou para explicar a Balfour o significado profundo do sionismo, e chegou a cualificar a aceptación de «calquera Uganda» como «unha forma da idolatría».
-Aceptaría vostede Uganda en lugar de Londres? -preguntaría.
-Pero, doutor Weizmann, nós xa temos Londres.
-É verdade. Pero nós tiñamos Xerusalén cando Londres era un pantano.
Aquel diálogo, de máis dunha hora, confirmou a Balfour como sionista cristián e, durante a Gran Guerra, xa a cargo das RREE, posibilitou a declaración que leva o seu nome: «o goberno da súa Maxestade ve con bos o establecemento dun fogar nacional xudeu...» O sionismo obtiña así o seu máximo logro diplomático ate o momento, que fora obstruido maiormente por xudeus. (Como algúns dos de hoxe en día, aqueles sentiron a necesidade de deostar a Israel, a modo de testemuño da súa lealdade e patriotismo). Segundo Leonard Stein, Balfour adheriuse ao sionismo, porque vía na persecución xudeofóbica unha desgraza da cristiandade, que debía repararse. Catro anos máis tarde, en 1921, a conferencia da Liga das Nacións, en San Remo, aprobou que o Reino Unido administrase Palestina, baixo a explícita condición de que aquel solar debía transformarse nun Fogar Nacional xudeu, tal como prometíase na declaración. Aínda cando, na historia xudía, Balfour vén asociado case exclusivamente a aquela xesta, cabe recordar que era tamén filósofo. O seu tema fundamental foi a índole do credo. Para el, os actos humanos só poden comprenderse a partir dun sistema de crenzas, que obra como factor social. Alí radicaría a base de todo coñecemento, sexa científico, social ou filosófico. Máis aló das actuais mencións xornalísticas coas que, no Israel de hoxe, conmemórase a declaración, cabe recordar dúas alusións anteriores: unha de hai catro décadas e unha de hai un ano. Medio século logo da Declaración Balfour, estalaba a Guerra dos Seis Días, consecuencia de que o panarabismo propuxésese destruír Israel, antes da ocupación. O entón Gran Rabino de Gran Bretaña, Emanuel Jakobovits, solicitou dos ingleses que axudasen a salvagardar ao asediado Estado hebreo, e así «completar a Declaración Balfour». Hai só un ano, Dani Ayalón concluíu as súas funcións como embaixador israelí en Wáshington. Na súa despedida eloxiou a carta do goberno norteamericano do 14 de abril de 2004, na que o Presidente Bush asume que os refuxiados palestinos deben retornar ao seu Estado cando este se cre (e non a Israel), cuxas fronteiras deben estipularse tendo en conta os cambios demográficos do último medio século. Para definir a importancia histórica de dito documento, Ayalón definiuno «como a Declaración Balfour». Incumprida, a nonaxenaria declaración segue inspirando.
Nota {1} Unha proposta británica, de que os xudeus colonizaran un territorio africano. Este serviríalles de refuxio fronte aos pogromos que se perpetraban en Rusia, cada vez con maior virulencia.
Comentarios