Por Idith Zertal
Móijel toyves (non, grazas); non precisamos os vosos favores nin as vosas homenaxes: é o que se puido responder en ídish ao aforismo fascista de Abel Cutillas (Viure mata, Fonoll, 2006), reproducido na revista BenZina (n. º 4, xuño 2006), segundo o cal o Holocausto foi, en certo modo, unha homenaxe aos xudeus, xa que sería a proba de que eran recoñecidos como o pobo elixido. En ídish, xustamente. Posto que esta lingua áxil, rica, magnífica e chea de humor foi a lingua de millóns de xudeus de Europa do Leste que, sendo persoas como as demais, amab
an a vida e as súas familias, e traballaban duramente para poder ter unha existencia normal, sen tomarse demasiado en serio a si mesmos, e valéndose do seu humor para dar sentido a un mundo absurdo, pervertido, cheo de odio e prexuízos que deixou que a ditadura nazi os asasinase masivamente sen intervir demasiado, ou facelo demasiado pouco, ou demasiado tarde. Segundo a argumentación de Abel Cutillas, as decenas de milleiros de nenos masacrados en Darfur, os centos de milleiros de armenios aniquilados polo exército turco-otomán durante a Primeira Guerra Mundial, ou -por que non?- o millón de catalán e españois, soldados e civís, que morreron entre 1936 e 1939 na Guerra Civil, cuxa memoria e cuxo duelo son, aínda hoxe, reprimidos ou negados, serían, todos eles, elixidos de Deus, quen, ao querelos ao seu carón, inflixiríalles todas estas catástrofes. Abel Cutillas pode permitirse xogar coas palabras porque para el o holocausto é unha abstracción, un argumento, unha ideoloxía. Aparentemente, non coñece a historia, todo ese mundo destruído, tan diverso e plural, que se topa detrás da palabra HOLOCAUSTO, e do que formaban parte os meus avós, os meus tíos e tías, os meus curmáns e primas, aos que só coñecín polo pouco que me contaron os meus pais, que fixeron duelo por eles durante toda a súa vida. Todos eles están detrás desta palabra que representa tan mal, e dun xeito tan impotente, o carácter único e á vez universal desta masa de xente irreemplazábel. Peor ainda: detrás deste suposto "halago" aos xudeus agóchanse dificilmente motivos antisemitas, ate fascistas, de salón, que se disfrazan seguindo a mellor tradición deste discurso, con belas palabras ou co politicamente correcto. Non hai nada orixinal nese chiste. Ao contrario. Antisemitas de
todas as épocas valéronse da idea da elección do pobo xudeu para xustificar non só os seus suxos pensamentos e palabras, senón ademais as súas actuacións, así como a discriminación aos xudeus, a súa persecución e, finalmente, o seu exterminio físico. Pola súa banda, os xudeus a miúdo puxéronllo fácil, ao soster esta idea de elección sobre todo en tempos de crises, e explicándose así a súa persecución e vitimización. Resumindo, e sen querer traizoar demasiado os matices históricos, poderiamos dicir que a historia de dous mil anos de odio aos xudeus baséase, en grande medida, na pretensión do pobo xudeu de ser un pobo elixido. Por desgraza, esta historia, como case toda historia, e en especial a xudía, foi fatal e dramaticamente falsificada: mentres os xudeus a vivían como a dun pobo único e eternamente perseguido, os antisemitas presentábana como a historia de Satán. Ambas actitudes, que se alimentan mutuamente, son igualmente ahistóricas, e ate perigosas, porque sacan a existencia xudía da historia, converténdoa en mística e mítica, e xa que logo en inabordábel, indiscutíbel e impermeábel a todo análise ou debate racionais. A idea de elección áchase profundamente ancorada nos textos xudeus, antigos e novos, tanto de prosa como de poesía, xa desde a Biblia, e durante a idade media, en que esta idea tomou forza coas grandes polémicas entre o xudaísmo e o cristianismo, e ate a época moderna. Pertence, por suposto, ao imaxin
ario colectivo, á mitoloxía nacional dun grupo humano aflixido que necesita unha compensación, aquilo que Martin Buber chamou "a alianza teopolítica". Coa modernidade e o laicismo, xunto co esforzo xudeu por volver a entrar na historia e constituírse de novo como un pobo igual aos demais, dita idea perdeu moito da súa viabilidade e pertinencia. Con todo, non hai que esquecer que os xudeus non eran os únicos que alimentaban esta idea de elección, este sentido de destino e de unicidade. Atópase tamén no islam antigo, na Igrexa católica romana, nos movementos heréticos medievais, no nacionalismo francés do século XVI ao XVIII, impregnado de contidos e símbolos cristiáns, na misión civilizadora do colonialismo, ou na superioridade do home branco. En realidade, a idea de elección baixo todos os seus matices é un compoñente decisivo no imaxinario de calquera nacionalismo totalizador e movilizador. Cabe preguntarse que levou a un mozo catalán como Abel Cutillas, unha nova estrela, segundo me din, no espazo cultural e intelectual de Catalunya, a intentar facerse un lugar con semellante aberración: a vontade d´épater lle bourgeois, o autoodio, un filosemitismo dubidoso? Nas nosas fontes xudías, tamén hai aforismos. Un deles di: "Sabios, sede prudentes coas vosas palabras". Eu engadiría: "Os que non sodes tan sabios, sede aínda máis prudentes".
an a vida e as súas familias, e traballaban duramente para poder ter unha existencia normal, sen tomarse demasiado en serio a si mesmos, e valéndose do seu humor para dar sentido a un mundo absurdo, pervertido, cheo de odio e prexuízos que deixou que a ditadura nazi os asasinase masivamente sen intervir demasiado, ou facelo demasiado pouco, ou demasiado tarde. Segundo a argumentación de Abel Cutillas, as decenas de milleiros de nenos masacrados en Darfur, os centos de milleiros de armenios aniquilados polo exército turco-otomán durante a Primeira Guerra Mundial, ou -por que non?- o millón de catalán e españois, soldados e civís, que morreron entre 1936 e 1939 na Guerra Civil, cuxa memoria e cuxo duelo son, aínda hoxe, reprimidos ou negados, serían, todos eles, elixidos de Deus, quen, ao querelos ao seu carón, inflixiríalles todas estas catástrofes. Abel Cutillas pode permitirse xogar coas palabras porque para el o holocausto é unha abstracción, un argumento, unha ideoloxía. Aparentemente, non coñece a historia, todo ese mundo destruído, tan diverso e plural, que se topa detrás da palabra HOLOCAUSTO, e do que formaban parte os meus avós, os meus tíos e tías, os meus curmáns e primas, aos que só coñecín polo pouco que me contaron os meus pais, que fixeron duelo por eles durante toda a súa vida. Todos eles están detrás desta palabra que representa tan mal, e dun xeito tan impotente, o carácter único e á vez universal desta masa de xente irreemplazábel. Peor ainda: detrás deste suposto "halago" aos xudeus agóchanse dificilmente motivos antisemitas, ate fascistas, de salón, que se disfrazan seguindo a mellor tradición deste discurso, con belas palabras ou co politicamente correcto. Non hai nada orixinal nese chiste. Ao contrario. Antisemitas de
todas as épocas valéronse da idea da elección do pobo xudeu para xustificar non só os seus suxos pensamentos e palabras, senón ademais as súas actuacións, así como a discriminación aos xudeus, a súa persecución e, finalmente, o seu exterminio físico. Pola súa banda, os xudeus a miúdo puxéronllo fácil, ao soster esta idea de elección sobre todo en tempos de crises, e explicándose así a súa persecución e vitimización. Resumindo, e sen querer traizoar demasiado os matices históricos, poderiamos dicir que a historia de dous mil anos de odio aos xudeus baséase, en grande medida, na pretensión do pobo xudeu de ser un pobo elixido. Por desgraza, esta historia, como case toda historia, e en especial a xudía, foi fatal e dramaticamente falsificada: mentres os xudeus a vivían como a dun pobo único e eternamente perseguido, os antisemitas presentábana como a historia de Satán. Ambas actitudes, que se alimentan mutuamente, son igualmente ahistóricas, e ate perigosas, porque sacan a existencia xudía da historia, converténdoa en mística e mítica, e xa que logo en inabordábel, indiscutíbel e impermeábel a todo análise ou debate racionais. A idea de elección áchase profundamente ancorada nos textos xudeus, antigos e novos, tanto de prosa como de poesía, xa desde a Biblia, e durante a idade media, en que esta idea tomou forza coas grandes polémicas entre o xudaísmo e o cristianismo, e ate a época moderna. Pertence, por suposto, ao imaxin
ario colectivo, á mitoloxía nacional dun grupo humano aflixido que necesita unha compensación, aquilo que Martin Buber chamou "a alianza teopolítica". Coa modernidade e o laicismo, xunto co esforzo xudeu por volver a entrar na historia e constituírse de novo como un pobo igual aos demais, dita idea perdeu moito da súa viabilidade e pertinencia. Con todo, non hai que esquecer que os xudeus non eran os únicos que alimentaban esta idea de elección, este sentido de destino e de unicidade. Atópase tamén no islam antigo, na Igrexa católica romana, nos movementos heréticos medievais, no nacionalismo francés do século XVI ao XVIII, impregnado de contidos e símbolos cristiáns, na misión civilizadora do colonialismo, ou na superioridade do home branco. En realidade, a idea de elección baixo todos os seus matices é un compoñente decisivo no imaxinario de calquera nacionalismo totalizador e movilizador. Cabe preguntarse que levou a un mozo catalán como Abel Cutillas, unha nova estrela, segundo me din, no espazo cultural e intelectual de Catalunya, a intentar facerse un lugar con semellante aberración: a vontade d´épater lle bourgeois, o autoodio, un filosemitismo dubidoso? Nas nosas fontes xudías, tamén hai aforismos. Un deles di: "Sabios, sede prudentes coas vosas palabras". Eu engadiría: "Os que non sodes tan sabios, sede aínda máis prudentes".
Comentarios