EL PAIS - 27.06.2007
Joan B. Culla. Historiador. O atentado que ven de causar a morte a seis soldados españois no Líbano fixo volver cara ese país a mirada. O profesor de Historia Contemporánea na Universidad Autónoma de Barcelona, Joan B.Culla i Clará, falou cos lectores de EL PAIS da situación que se vive alí. Eis a entrevista:
1. Antonio. Tel Aviv. Israel - Boker Tov (bos días), Sr. Culla: Estiven o pasado ano escoitádolle, no simposio organizado pola Universidade de Tel Aviv e o Instituto Cervantes, con ocasión do XX aniversario do ERDEI, nesta cidade. Por suposto lin o seu libro, moi pedagóxico e ecuánime, "A Terra máis disputada". Moi brevemente: Cal é a súa opinión sobre as consecuencias políticas e militares, a curto prazo, que puidesen ter as conclusións da Comisión Vinograd". Moitas grazas. todá ravá.
R. Indirectamente, xa tivo unha: a substitución de Peretz por Barak no ministerio de Defensa. Se as conclusións definitivas fosen moi duras, cabería a posibilidade de que Olmert se vise forzado á demisión; Tzipi Livni parece estar agardándoo. A hipótese catártica de eleccións xerais anticipadas paréceme pouco probable, con só 15 meses de lexislatura.
2. Victor - Pode denominarse misión de paz á presenza de tropas españolas en Líbano? Que diferenzas habería entre as misións militares no estranxeiro actuais (Líbano, Afganistán, etc) e a que houbo en Iraq?
R. Pode, e así a denomina Nacións Unidas, que posúen certa autoridade na materia... En todo caso, a diferenza principal con Iraq é que alí se produciu unha intervención militar sen mandato do Consello de Seguridade de Nacións Unidas. Polo tanto, e aínda que as tropas españolas non ian a combater, tampouco levaban cascos azuis nin a bandeira da ONU. Xuridicamente, a diferenza é esencial, aínda que no que fai a perigosidade ou risco de baixas se trate de escenarios parecidos.
3. Cristina - Cree vostede que todos os acontecementos que veñen acontecendo en Líbano no último ano poden desencadear nunha guerra civil como a que tivo fin a principios dos 90?
R. Pois é posible. Aquel país é, desde hai máis de tres décadas, extremadamente volátil. Por que? Porque o poboan un feixe de comunidades político-relixiosas, todas elas armadas, receosas unhas doutras e, nalgúns casos (cristiáns maronistas, drusos...) divididas internamente. Por acrescimento, estas forzas locais (que acumulan entre si agravios seculares) áchanse en conexión con numerosos actores rexionais ou globais (uns con Siria, outros con Irán, outros con Francia e Estados Unidos). O cóctel resultante non pode ser máis explosivo.
4. maria - Señor Culla, cree vostede que o problema de Oriente próximo ten solución a curto prazo? Na súa opinión cal é a mellor maneira que ten Nacións Unidas para atallar este conflito? grazas
R. Non, non a ten nin a curto nin, seguramente, a medio prazo. E o certo é que Nacións Unidas non pode facer gran cousa, á parte de aplicar panos quentes. Aquel é un conflito endóxeno -se nos referimos ao israelo-árabe-, non inoculado desde fóra, e as dinámicas de paz, para ter éxito, teñen que xurdir de dentro, das sociedades enfrontadas. Por iso é tan difíci...
5. Lansky - Comprendo o conflito en Palestina: dous pobos, un só territorio máis todos os erros cometidos a partir dos anos corenta, pero o do Líbano resúltame máis complicado: podería resumir cales son os pos destes lodos actuais? Grazas
R. Resumilo non é fácil, pero imos a intentalo. O Líbano é como un Imperio Otomano en miniatura; quero dicir: un Estado débil, fráxil, que se sostén en equilibrio inestable sobre un mosaico relixioso-comunitario no que as lealdades dos individuos non son para a República Libanesa, senón para a comunidade drusa, ou chiíta, ou maronita, ou... Por outra parte, o Líbano converteuse no epicentro de todas as contradicións e tensións da rexión: o antagonismo entre sunnitas e chiítas, entre pro-occidentais e pro-iranianos, etcétera. Como seguramente sabe, décadas atrás falábase da Suíza de Oriente Medio. Era, desde logo, unha visión moi optimista das cousas.
6. Coherente - Bos días, cree que van continuar os ataques da resistencia libanesa contra as forzas estranxeiras presentes no país?
R. Pois é moi posible. Desde principios dos anos 80 (desde a invasión israelí e o posterior desenvolvemento dunha forza de interposición franco-italo-norteamericana), grupos armados libaneses de distinta filiación fixeron da loita contra as "tropas estranxeiras" a súa razón de ser. Nós podemos facer a distinción entre los marines americanos que desembarcaron en Beirut no 1982-83 e os cascos azuis españois; pero hai faccións libanesas para as cales todos son infieis cuxa presenza armada viola unha "terra musulmá".
7. Javi Cózar - Señor Culla: tívenlle a vostede de pofesor na facultade de Xornalismo e hei de dicirlle que admiro profundamente a súa ecuanimidade á hora de explicar feitos históricos. Unha ecuanimidade que, desgrazadamente, brilla pola súa ausencia nos pseudo-historiadores que desde a dereita bombardean cada día en determinados medios de comunicación. Cree vostede que a súa profesión sufriu unha desvalorización e unha perda de credibilidade por culpa destes señores? Grazas polas súas clases. Non as esquezo.
R. Ante todo, moitas grazas por esa lembranza tan positiva No que fai á súa pregunta os historiadores -a diferenza de médicos, avogados ou enxeñeiros- estamos indefensos diante do intrusismo profesional: calquera que escribe un libro de historia pode denominarse "historiador", aínda que o libro estea escrito cos pés. Que lle imos facer! Pese aos formidables apoios mediáticos e ate politicos que contan certos seudohistoriadores (máis ben panfletistas), quero crer que o público ilustrado sabe distinguir o gran da palla.
8. Balbo - Parece clara a ambivalencia de certos sectores da esquerda española e os seus medios de comunicación afíns diante do fundamentalismo, ao que consideran algo quasi lexítimo ("resistencia lóxica diante do imperialismo"), aínda cando declare a súa intención de combater aquilo que signifique Europa, e polo contrario a crítica constante a unha democracia consolidada como Israel ou ao goberno libanés, garantía de orde e desenvolvemento. Que lle parece a vostede este posicionamento?
R. Pois paréceme moi mal. En efecto, hai un síndrome enfermizo de certa esquerda española que consiste en delectarse -ou en bloquear todo espírito crítico- diante do fundamentalismo islámico, porque o antiamericanismo deste merece indulxencia plenaria. É curioso -por non dicir patético- ver a feministas radicais, a defensores acérrimos da liberdade sexual, etcétera, rirlle as grazas á teocracia iraniana, a Hamás ou a Hezbolá. Escribín sobre isto o pasado venres na edición catalana de EL PAÍS.
9. almogaver - A quen beneficia o atentado do Líbano?
R. Beneficia a todos aquiles cuxa filosofía para o Próximo Oriente é "canto peor, mellor", aos que propugnan a expulsión de todas as tropas "infieis" da rexión, leven o casco de cor azul ou ocre, e aos gobernos que queren botar cortinas de fume que oculten a súa propia conduta (léase o programa atómico iraniano ou a implicación siria no caso Hariri.
10. J. Quero - Despois do ataque contra o continxente español chamoume a atención que o grupo terrorista Hizbullah se desmarcará da acción; agora os datos parecen apuntar para Al-Qaeda como a responsable. Sempre crin que a parte da conexión de propósitos entre as dúas organizacións terroristas, entre elas había algún vínculo de acción conxunta máis forte. Visto o acontecido, a miña pregunta é cal é a verdadeira relación existente entre estes dous grupos? Grazas (Son adicto aos seus libros)
R. Naturalmente, os reviravoltas, as conexións entre os grupos que cita me son descoñecidas. Pero sospeito que hainas. Al Qaeda é unha organización sunnita, e Hezbolá chiíta; polo tanto, son dúas realidades distintas, pero nun escenario tan pequeno como o libanés é imposible que non teñan contactos. O común padrinazgo sirio podería ser un deles.
11. Xoán - Segundo todo o que nos contan desde a zona do atentado, alí non se move unha palla sen permiso de Hezbollah. É dificil entón entender que este atentado terrorista fose realizado sen o seu, como mínimo, consentimento. Tendo en cunta o ideario de Hezbollah (pouco democrático) e sus métodos (como mínimo discutibles) Que opina Vostede, foi Hezbolla ou non foi Hezbollah?
R. Remítome á resposta anterior. Non parece que o coche bomba o puxese Hezbolá; pero, dado o férreo control que este grupo exerce sobre o sur libanés, custa crer que non soubesen nada. O que pasa é que a Hezbolá non lle interesa tacticamente, neste momento, aparecer como o inimigo dos cascos azuis, como o antagonista da comunidade internacional. Non hai que perder nunca de vista a dimensión mediática, a batalla de opinión nos medios occidentais, que teñen sempre todos os conflitos do Próximo Oriente.
12. Núria - Os países occidentais temos a culpa da destabilización de Oriente Medio?
R. O concepto de "culpa" é un concepto moral xudeocristiano, non un concepto histórico; e eu son historiador. Na medida que o Oriente Medio contemporáneo configurouse a partir de 1918 baixo a hexemonía europea (franco-británica naquel entón), algunha responsabilidade ten Europa. Na medida que, despois de 1945, ese Oriente Medio evolucionou baixo o dobre influxo norteamericano e soviético, esas dúas grandes potencias tamén son responsables. Pero sen dúbida os gobernantes e os pobos da rexión son os máis responsables de todos.
13. moucho - Necesitamos na TV española documentais como os que presentas en TV3. Grazas. Poderíanos recomendar algún libro, algún documental para coñecer o conflito político de Israel e Palestina? Grazas.
R. Moitas grazas polo cumprido. No que fai a recomendacións bibliográficas, hai un libro de AVI SHLAIM, "O muro de ferro. Israel e o mundo árabe" (Granada, 2003). E, aínda que estea feo autocitarse, un libro meu, A terra máis disputada. O sionismo, Israel e o conflito de Palestina (Madrid, ALIANZA, 2005). E moitísimos outros, desde logo.
14. trusa - É posible que a actuación de tropas españolas causen novos ataques nas cidades contra obxectivos civís, que son tan inocentes como os afectados afganos, iraquís, palestinos...?
R. Non o creo. As tropas da FINUL non van emprender ningunha ofensiva, e menos contra obxectivos civís. O seu mandato é unicamente defensivo.
15. alexandre baya - Sr Culla, o conflito do Líbano, Non sería un escenario máis dentro dunha guerra que ten o seu epicentro en Iraq?
R. Como xa dixen, a inestabilidade, a volatilidade libanesa ten causas internas, estruturais, e alimentou unha guerra civil de 15 anos, con case 100.000 mortos. Agora ben, desde a aparición do yihadismo global e desde a invasión de Iraq, hai na zona forzas desexosas de globalizar a violencia, de acender toda a rexión, de iraquizarla no que fai aos antagonismos e os métodos de loita.
16. javier UB - Profesor Culla. A que achaca a que os medios de comunicación dean tanta significación aos actos de Israel -caso ano 2006, sur do Líbano- e case obvien outros conflitos cando as partes implicadas son exclusivamente árabes?. Paréceme un maniqueismo lamentable, pero se me fai dificil entender onde está o trasfondo de por que naquilo caen, desde periódicos como este, a televisións públicas.
R. Coincido coa súa percepción, e escribino no PAÍS distintas veces. Si, a violencia en Oriente Medio mídese con dous raseiros diferentes, segundo que sexa árabe-israelí ou interárabe (ou intermusulmana). Un decátase de repente, por un breve de axencia, de que en Iemen os choques entre o exército e grupos tribales causaron miles de mortos nos últimos meses..., e non vimos unha imaxe nin lido un artigo sobre o caso. No que fai ás causas do fenómeno, témome que non caben neste espazo.
17. Señor García - Nun Estado en que “Ningunha confesión terá carácter estatal” (art. 16.3 C.E.), Non resulta cando menos chocante un "funeral de Estado"?
R. A min tamén mo resulta. Pero supoño que existen tradicións seculares, liturxias moi interiorizadas no seo das Forzas Armadas, etcétera. Neste caso, todos os falecidos eran católicos. O día en que non sexa así, tal vez haxa que cambiar os ritos.
18. Gabriel - Profesor Culla, por que ten Israel tanta desconfianza para a ONU? Como afecta isto a situación no Líbano?
R. Primeiro, habería que lembrar que foron os árabes, non Israel, quen rexeitaron a primeira resolución da ONU (a 181, de novembro de 1947), que decidiu a partición de Palestina, e quen se negaron a recoñecer a Israel -membro da ONU desde 1949- durante décadas. Logo, os papeis se investiron, é certo, pola percepción israelí de que na ONU existe unha maioría hostil máis ou menos automática. En todo caso, non hai preitos terrotoriales nin doutro tipo pendentes entre Israel e o Estado libanés. O conflito do pasado verán, que pode reactivarse calquera día, era con Hezbolá, non coa República Libanesa.
19. Nur - Bon dia, señor Culla. Cree sinceramente que existe vontade política para terminar co conflito palestino que, segundo moitos expertos, é por distintos motivos esencial para instaurar a paz no mundo árabe? Podemos dicir que a clase política española, tan implicada na Causa nos anos setenta, "tirou a toalla" e xa non cree que se poida facer nada?
R. Non sei se tirou a toalla, pero convirá comigo que o desánimo, o cansazo, é comprensible en termos humanos. Ningún outro conflito internacional consumiu tantas enerxías diplomáticas como o israelo-palestino desde hai 60 anos; ningún. Por suposto, creo que non se debe abandonar, pero tamén creo que as dinámica de paz teñen que xurdir de dentro.
20. francisco - Bos días Sr Culla. Unha noticia de última hora: Israel desencadena unha ofensiva contra Hamás en Gaza e mata a unha decena de palestinos. Cal cree que vai ser a estratexia de Israel fronte ás recentes acontecementos no seo do pobo palestino?
R. Non vin aínda a nova, e descoñezo se nas últimas horas caíron foguetes palestinos sobre terrotorio israelí. O ataque de Tsahal pode ser unha resposta á mensaxe do sarxento secuestrado desde hai un ano, ou a primeira iniciativa do novo ministro de Defesa, Barak, ou...
21. Respy - Por que se empeña o PP en comparar Líbano con Iraq?
R. Iso, querido amigo, habería que preguntárllo ao PP.
22. PETROLEO - Ola Joan, é o conflito libanés unha consecuencia do conflito palestino-israelí? non crees que a solución a este estaría na posición que deberían tomar USA, a UE e a ONU enfrontándose contra o incumprimento por parte de Israel dos mandatos da ONU como a construción do muro ou os asentamientos de colonos? Se Israel se visen sen o "curmán de Zumosol" terían outra actitude. Grazas.
R. Como xa expliquei en respostas anteriores, a crise libanesa non é un efecto colateral do conflito israelo-palestino, aínda que evidentemente hai conexións. Tampouco creo que a "comunidade internacional" poida impoñer a paz, como un diktat. A non ser, claro, que esa comunidade estivese disposta a despregar na rexión dous ou tres millóns de soldados como forza de control e interposición. Se en Líbano, pese ás promesas do verán pasado, a FINUL non chegou nin aos 30.000...
Comentarios