Israel, estado xudeu e democrático
Por Jaume Renyer i Alimbau, presidente do Forum català pel dret a l'autodeterminació
De Israel e do conflito do Medio Oriente fálase moito nos medios de comunicación, a miúdo en termos de forte descualificación para o lado xudeu, e a opinión pública catalana maioritariamente se expresa a favor da causa palestina sen entrar en demasiados matices: Israel é un estado ocupando un territorio que non lle pertenze e que emprega unha violencia desproporcionada, contravindo, ademais reiteradamente, numerosas resolucións das Nacións Unidas. Vistas as cousas desde Catalunya, e facendo caso da visión que dan os medios que se editan, parece coma se a continuidade ou non do conflito dependese só da vontade dos israelís, posto que se accedesen a retirarse dos territorios ocupados, ou se incluso renunciasen a ter un estado propio, non habería terrorismo.
As causas profundas do conflito entre o mundo islámico e as outras civilizacións presentes á zona (cristiáns, curdos, xudeus) son moito máis complexas que as que admite esta visión reduccionista da situación en Oriente Medio. Pero a simplificación a base de culpabilizar sistematicamente a Israel afórranos entrar en detalles sobre a natureza do sistema político israelí do cal só nos chegan noticias ocasionais sobre o carácter radicalmente aberto e proporcional do seu sistema electoral ou da escrupulositade dun poder xudicial que non dúbida en procesar ao xefe de estado tras ser acusado do delito de acoso sexual. Esta actitude de desinterese para aspectos da sociedade israelí esténdese incluso a materias, como a recuperación e normalización exemplar da lingua, cando nunha nación como á nosa esta cuestión aínda é unha asignatura pendente e quizais algo ben se podería sacar de proveito ao observar a saúde do hebreo moderno.
Este descoñecemento consciente para aquilo que é e representa Israel non só é algo a nivel popular senón que a ignorancia preventiva é a norma non escrita entre os círculos universitarios onde, a excepción de contadas excepcións (Joan B.Culla, María Josep Estanyol), non hai en catalán libros de temática cultural ou histórica, e menos aínda sobre o sistema xurídico e político israelí actual. Por exemplo, os nosos constitucionalistas teñen ollos só para o Reino de España e algúns temas europeos, obviando olimpicamente as numerosas singularidades das leis básicas de Israel. O silencio que rodea a realidade israelí é a plasmación dunha actitude arbitraría que non ten outra explicación que o prexuízo ideolóxico para o mundo xudeu.
Este comportamento non sempre foi o mesmo entre as vanguardas políticas e culturais catalanas, así baixo o franquismo e ate os anos setenta, eran relativamente numerosos os cataláns que tiñan curiosidade por coñecer de perto a experiencia "kibbutzim" e tamén nacionalistas relevantes como Jordi Pujol ou Jordi Carbonell manifestaban unha sincera admiración pola causa do estado hebreo. O período de apoxeo militar e de expansión territorial de Israel entre a guerra dos Seis días (1967) e a do Yom Kippur (1973) muda a percepción da esquerda europea que pasa maioritariamente a identificar ao Estado de Israel cos intereses americanos na zona, bautiza a causa árabe como progresista e anticolonialista e desampara de toda comprensión á política israelí de defensa.
Esta mudanza de visión chega tamén a terras catalanas onde se instala unha xudeofobia encuberta sob argumentos pretendidamente de esquerdas que chega ate os nosos días. Isto explica que a crecente comunidade xudía catalana, percibindo un clima adverso, faise practicamente invisíbel aos ollos da sociedade catalana. Pola contra, entre o nacionalismo español máis reaccionario, (Libertad Digital e en xeral toda a "Brunete mediatica"), móstrase nos últimos anos unha efusión de immoderada admiración utilitarista para o estado de Israel. Non vexo que estes sectores compartan realmente os valores democráticos que a inspiran, (do todo alleos á tradición autoritaria e reaccionaria española), senón que confunden a contundencia coa que Israel defende a súa liberdade coa violencia que a eles gustaríalles empregar contra os pobos dominados polo estado español en aras da súa "liberdade" abstracta e irreal. Ironías da historia, os herdeiros do franquismo (filonazi, antisemita e amigo das corruptas monarquías árabes) son hoxe os amigos interesados de Israel, mentres que os nacionalistas cataláns (considerados coma os particulares xudeus de España polos falanxistas) son hoxe maioritariamente os cómplices inconscientes da xudeofobia.
O xeito de corrixir esta situación pasa necesariamente por dar a coñecer cal é a natureza xurídica e política do estado de Israel e a súa evolución a partir da fundación no ano 1948 ate hoxe. E facelo pensando na saúde da "nada pública" catalana promovendo entre a clase política e a intelectualidade autóctona, especialmente os círculos universitarios, o sentido crítico e nacionalmente autocentrado á hora de analizar o contexto euromediterráneo onde se insise o noso país. Israel defínese a si mesmo nos seus textos xurídicos fundamentais como estado xudeu e democrático que se fundamenta no pluralismo político e a liberdade e igualdade dos seus cidadáns. É un estado que non ten unha constitución codificada nun único texto, segue polo momento o modelo inglés de compilación, (de adición sucesiva de leis que van completando e derrogando progresivamente as anteriores), que tamén era o propio de Catalunya ate 1714.
O compromiso de dotarse dunha constitución moderna estaba presente a partir do momento mesmo da Declaración de Independencia (que ten valor constitucional e pauta interpretativa do conxunto das leis que se foron aprobando posteriormente), pero as sempre difíciles circunstancias que marcaron a vida israelí nos últimos sesenta anos o imposibilitaron ate hoxe. O conxunto normativo se completa con dúas leis de relevancia constitucional (a Lei do regreso e a reguladora da organización sionista internacional) ditadas a comezos dos anos cincuenta, e ate doce leis básicas (sobre o parlamento, a xefatura do estado, o goberno, o poder xudicial entre outras) aprobadas entre os anos sesenta e noventa do século pasado. Este conglomerado de leis foron progresivamente caracterizando unha dinámica lexislación especialmente significada por seu pragmatismo que ten suplido ate hoxe a carencia dun texto constitucional unificado.
No atípico caso de Israel entre os diversos sistemas constitucionais coñecidos concorre outra singularidade: a subsistencia parcial de sistemas normativos anteriores á creación do estado e a relevancia da lei relixiosa, que sen chegar a converter a xudea nunha relixión de estado ten recoñecida unha influencia determinante.
A pluralidade de fontes do sistema legal israelí é a seguinte:
1) a lexislación moderna aprobada trala creación do estado, 2) as leis otomanas, especialmente o sistema do "Millet", que outorga ás comunidades, definidas pola súa relixión, (drusos, musulmás, circasianos, xudeus), unha amplía autonomía, tanto substantiva como procesual, en materia de dereitos persoais como de familia (casamento, divorcio, tutela dos fillos….), 3) as normas legais subsistentes do mandato británico (1922-1948), 4) a lei xudía ancestral, especialmente con respecto ao estatuto persoal e as relacións de familia. Completa o sistema constitucional unha creativa xurisprudencia do Tribunal Supremo que interpreta en termos expansivos os dereitos e liberdades dos cidadáns, como o demostra o reiterado amparo que outorga aos deputados árabes israelís que a miúdo fan declaracións xustificando a loita armada contra o estado hebreo (incluído as feitas desde a capital dun estado tecnicamente en guerra en Israel como é Damasco). Argumentando a preeminencia da liberdade de expresión e participación política desestimou as peticións da fiscalía do estado para impedir a concorrencia nas eleccións do 2002 a un candidato árabe (Azmi Bishara) acusado de apoloxía do terrorismo curiosamente case ao mesmo tempo que o Tribunal Constitucional español validaba a lei de partidos que permitiu ilegalizar Batasuna, contravindo radicalmente a xurisprudencia do Tribunal Europeo de Dereitos Humanos.
O Tribunal Supremo intervén para xulgar a proporcionalidade das medidas de seguridade e as accións militares do exército de Israel cos valores democráticos do seu réxime constitucional e as liberdades persoais que procura sempre preservar, incluso en situacións de guerra. Por isto resulta grotesco que un ex maxistrado do Tribunal Supremo español, Marín Pajín, publique en "El Periodico de Catalunya" (30-1-07) un artigo titulado "selectos asasinos" referíndose aos maxistrados do supremo israelí en relación a unha sentenza de 13 de decembro do ano pasado que restrinxía os supostos de operacións militares preventivas do exército israelí.
En febreiro do 2006 o Comité pola Constitución, a lei e a xustiza da "Knesset" (o Parlamento israelí) presentou un borrador de proxecto constitucional que é obxecto dun debate aberto e intenso que se pode seguir na web www.cfisrael.org. Os principais puntos de controversia xiran ao redor de quen é xudeu, que papel é preciso outorgar á relixión xudea e que dereitos recoñecer á minoría árabe. Un libro recente de Amnon Rubinstein e Alexander Yakobson ("Israel te as nations", editado por PUF) fai unha aproximación detallada aos termos en que se debaten estas e outras cuestións no seo da sociedade israelí e basicamente fuxen a teoría dun estado israelí neutro susceptíbel de ser asumido coma propio tanto por xudeus como por palestinos.
Fundamentalmente porque nin os palestinos nin os israelís teñen ningunha intención de disolver a súa identidade nunha abstracta nación de cidadáns. Estes dous xuristas apostan pola viabilidade de dous estados que, volvendo á resolución das Nacións Unidas que deu pé á creación do Estado de Israel e un nonato estado palestino, garanta a igualdade de dereitos dos cidadáns que fiquen nunha situación de minoría nun e noutro estado.
A xudeidade de Israel non é incompatíbel coa plena igualdade dos seus cidadáns que teñen plenamente garantida por sentenza do Tribunal Supremo israelí do 2001 os dereitos lingüísticos, educacionais e culturais sexa cal sexa a súa identidade nacional. O debate constitucional de Israel merece pola súa riqueza e a complexidade das cuestións que se tratan un seguimento atento desde Catalunya e máis se neste país aspiramos algún día a ter un estado propio e soberano no cal deberemos de regular a convivencia dunha comunidade con varias identidades
Comentarios
http://shema-eretzisrael.blogspot.com/