OS XUDEUS NA GUERRA CIVIL ESPAÑOLA (Parte 2ª)

OS XUDEUS NA GUERRA CIVIL ESPAÑOLA (Parte 2º).

A Brigada Lincoln

Moitos xudeus que eludiron a captura e o aprisionamento uníronse á Resistencia contra os ocupantes nazis e os seus gobernos títeres a través de Europa. A maioría dos brigadistas xudeus europeos que estiveran na compañía Botwin, quedáronse en Francia, entre eles Abraham Lissner, León Pakin e Sevek Kirschenbaum para formar unha unidade xudía, "Segunda Unidade" que adquiriu fama considerable polas súas valentes accións contra os ocupantes nazis. Outros foron Marcel Langer fundador e comandante da Brigada 35 da Resistencia, Josef Hauptmann, integrou as forzas da Resistencia no sur de Francia. Joseph Epstein foi o xefe da Resistencia na rexión de París. Varias mulleres xudías que participaran da guerra civil en España participaron na loita da Resistencia, entre eles estaba o nacido en Palestina Simón Bronstein, Olga Bancid de Romanía, Sarah Kowalski e Sarah Vronsky-Rozenblum de Polonia, e Irene Goldin, nacida en Connecticut que permaneceu en Francia logo da derrota republicana. De todo o grupo que integraran, só Abraham Lissner, Leonard Hauptmann e Irene Goldin sobreviviron á guerra. Antigos brigadistas xudeus foron prominentes líderes dos movementos da Resistencia a través de Europa así como da Orquestra Vermella, a máis importante operación levada a cabo pola intelixencia das forzas aliadas durante a Segunda Guerra Mundial.

Moitos brigadistas xudeus que vivían na Unión Soviética cando os nazis a invadíron se uniron ao Exército Vermello ou ás forzas da retaguarda polaco- soviética, capitalizando os seus contactos nos territorios ocupados. Algúns logo de ser adestrados polo veterano xudeu Henryk Torunczyk da Guerra Civil Española se lanzaron en paracaídas detrás das liñas inimigas. Entre eles estaban Pinkus Kartin, Bernard Volkas, quen co veterano Abe Osheroff foron sobreviventes do afundimento do barco Cidade de Barcelona. Pinkus Kartin se lanzou en paracaídas en Polonia onde xunto con outros veteranos de España, Abraham Fiszelson e outros dous encabezaron unha sección de operativo militar "Bloque Antifascista" no Gueto de Varsovia. Arrestado e torturado pola Gestapo, Kartin suicidouse na prisión en xuño de 1942. Volkas foi enviado detrás das liñas nazis no outono de 1941 para organizar grupos partisanos. Arrestado e deportado a Auschwitz, Volkas axudou a escapar a outros dous xudeus prisioneiros que levaron con eles as fotografías tomadas por outro veterano das Brigadas Internacionais e un dos líderes da resistencia clandestina de Birkenau.

Estas fotografías documentaban as atrocidades cometidas nos campos nazis. David Szmulewski foi o fotógrafo que reproducira esas imaxes, era un emigrado a Palestina a comezos da década do trinta. Uniuse ao Partido Comunista, e foi expulsado polas autoridades británicas por mor das súas actividades. fora un dos que loitou na Brigada Botwin, cando terminou a guerra foi internado en Francia nos campamentos dos brigadistas, cando chegaron os nazis foi enviado a Auschwitz onde actuou como un importante membro da actividade clandestina que alí existiu. Volkas logo emigrou aos Estados Unidos. Cando Estados Unidos entrou en guerra, 400 veteranos da Brigada Lincoln se alistaron nas filas do Exército, mentres que outros serviron na mariña mercante. Moitos deles gañaron recomendacións e medallas polos seus actos de heroísmo en acción. Vinte veteranos da brigada caeron durante a Segunda Guerra Mundial, incluíndo a Herman Bottcher, el mesmo un refuxiado chegado de Alemaña.

Como membros das forzas armadas dos Estados Unidos os veteranos xudeus da Brigada Lincoln loitaron ao redor do mundo. Varios participaron en accións dentro de Alemaña. Algúns incluíndo veteranos como Al Tanz, Lou Gordon, Morris Cohen e Jack Lucide axudaron a liberar os campos de concentración. De acordo aos informes proporcionados polos arquivos da Brigada Lincoln, na Unión Soviética moitos conselleiros xudeus soviéticos na república española foron vítimas das purgas da década do trinta. Entre eles estaba Yaakov Shmushkevitch, que axudara a organizar á forza aérea republicana española, Grigori Stern, conselleiro do xefe militar, Mikhail Koltzov, correspondente de Pravda durante a Segunda Guerra Mundial e Marcel Rosenberg, embaixador soviético en España.

Nos últimos anos da década do corenta, o xeneral Manfred Stern da Unión Soviética que dirixira as Brigadas Internacionais na fronte de Madrid, foi acusado de "sionismo" e de nacionalismo xudeu e enviado a Siberia, onde morreu. Noutros países socialistas soviéticos as campañas antisemitas estaban entre os factores que conduciron á detención e a persecución de xenerais de brigada xudeus, incluíndo a Artur London, entón deputado de asuntos estranxeiros no goberno checo, que foi condenado a prisión perpetua (rehabilitado en 1955) Eva e Benko Litwak, que serviran como médicos en España, foron obrigados a abandonar a República Democrática Alemana.

En Polonia a campaña antisemita estendeuse logo da Guerra dos Seis Días en 1967. O goberno acusou a todos os xudeus, incluíndo a veteranos da Guerra Civil Española, de deslealdade cara a Polonia como partidarios de Israel. Foron expulsados dos seus postos no Estado e dos seus lugares de traballo, moitos veteranos da guerra civil española perderon as súas pensións e outros servizos sociais e algúns foron forzados a renunciar á súa cidadanía polaca e emigrar a Israel. Os veteranos da brigada de Abraham Lincoln protestaron formalmente pola política do goberno polaco cara aos veteranos xudeus.

Coa derrota de Hitler e Mussolini, os integrantes da Brigada se sentiron xustificados nas súas loitas contra fascismo e nazismo. Con todo, moitos se quedaron amargados e frustrados porque os aliados vitoriosos permitiron que Franco permanecese no poder en España. Após a Segunda Guerra Mundial, as autoridades de Estados Unidos aceptaron a Franco como parte da alianza anticomunista da guerra fría. Os veteranos da brigada de Abraham Lincoln (VALB) con todo continuaban apoiando aos opositores de Franco dentro de España e celebraron a morte do ditador en 1975. Durante a era da guerra fría, os membros da Brigada Lincoln e a de Veteranos, foron investigados individualmente polos seus lazos co comunismo e a Unión Soviética, tamén moitos deles perderon os seus postos de traballo en tanto que outros eran fustrigados no seu desempeño laboral. Posto que preto do 70 por cento dos membros da brigada foran afiliados ao partido comunista (ou estiveron relacionados dalgún xeito) todos foron tratados como potenciais inimigos. Nos anos sesenta, o Tribunal Supremo de Estados Unidos fallou a favor dos veteranos da Brigada Lincoln para impedir que fosen tratados como unha organización subversiva.

Mentres tanto, como individuos e como grupo, os veteranos da Brigada Lincoln seguían sendo activistas políticos, sostendo publicamente causas en favor do movemento das dereitas civís, contra a guerra en Vietnam, opoñéndose ao golpe fascista de Pinochet en Chile e numerosas causas que consideraban xustas. Cando envelleceron, os veteranos da Brigada prestaron máis atención á súa legada persoal como radicais e, en moitos casos, como xudeus. Algúns se centraron nas súas memorias sobre todo en temas xudeus. Outro veterano, Albert Prago, na súa investigación histórica acentuou o papel do sentimento xudeu nos motivos dos voluntarios que se ofreceron a loitar contra fascismo.

Moitos outros veteranos que sobreviven recoñecen a importancia da investigación de Prago. "anunciemos o feito," escribiu, "que houbo máis xudeus, proporcionalmente entre os que combateron en España... que calquera outra minoría ou calquera outra nacionalidade en Europa!" Prago sostivo que moitos xudeus alemáns, en canto Hitler chegou ao poder, ante o aumento e a ferocidade das persecucións antisemitas, buscaron refuxio noutros países.

Malia as denuncias de cidadáns prominentes, das presións exercidas por varias organizacións xudías para alterar as políticas inmigratorias e facilitar a admisión de refuxiados xudeus, estes foron rexeitados polo Departamento de Estado e o Congreso. Pese a que o presidente Franklin D. Roosevelt designara a un xudeu para un cargo tan alto como a Secretaria de Facenda, Henri Morganthau e tendo recoñecido a importancia do apoio dos xudeus á súa política do New Deal, con todo non fixo nada para mudar o predominante sentimento antisemita existente entre os grupos dirixentes. Evitando modificar as cotas existentes de inmigración, Washington permitiu entrar ao país só a xudeus destacados como foi o caso de Albert Einstein, pero non fixo nada para axudar ás masas de refuxiados xudeus. No folleto escrito por Albert Prago, este relata que entre os voluntarios xudeus había polo menos 36 voluntarios de Iugoslavia e 17 de Bulgaria, entre eles xudeus sefardís e o que logo foi o moi recoñecido antropólogo John Murra, nacido en Odessa (actual Ucraína) en 1916 e falecido o pasado 16 de outubro, aos 90 anos de idade. Prago contou a historia, segundo el perfectamente documentada, de Ezekiel Pikar, que en 1930 foi enviado pola Haganá a Londres para aprender a voar, ao pouco tempo, despois que obtivese a licenza de piloto estalou a Guerra en España, Pikar foise para alí e presentouse como piloto, voando na escuadra de Andre Malraux, perdida a guerra marchou a Asia onde loitou contra os xaponeses en China.

Logo persuadido por un dos seus camaradas da Haganá para retornar a Palestina, integrouse no Palmaj, o brazo armado da Haganá. Entre os brigadistas tamén se topaba o xudeu negro norteamericano Aaron Johnson e o xudeu chinés Chi Chano. O músico xudeu de orixe ucraino tamén integrante da Brigada Lincoln, Lan Adomian compuxo algunhas das cancións republicanas máis representativas dese tempo.

Entre as numerosas historias dos combatentes esta a de Sammy Nahman (Manny Harriman) o primeiro membro da súa familia en volver a España- despois de que a Inquisición expulsase a todos os xudeus de España en 1492- Como moitos outros, Manny, dúas veces ferido, loitou no Batallón Lincoln. Era descendente de Nahmanides, o seu antepasado directo segundo a tradición familiar, protagonista da famosa disputa teolóxica por orde real en Tortosa, Catalunya.

Tamén a de Abraham Sasson quen foi un antigo alumno dun orfelinato xudeu de Brooklin, caído en acción, os seus antigos compañeiros organizaron unha velada na súa honra así como doutros compañeiros mortos tamén caídos en combate.

Combatentes anarquistas.

Tamén houbo combatentes xudeus entre os anarquistas, temos os nomes dalgúns deles, catro combatentes da Columna Durruti (anarquista): o xudeu estadounidense George Sossenko que tiña dezaseis anos cando chegou a España procedente de Francia. O seu pai logrou dar coa súa morada e convenceulle de volver aducindo que a súa nai estaba doente e quería velo; cando George deuse de conta do engano, escapouse e volveu atravesar os Pirineos. Outro foi o xudeu polaco Benjamin Lewinski, comandante dun grupo de combate do POUM, quen tivo baixo as súas ordes a George Orwell, o coñecido autor de 1984, que o menciona reiteradas veces en Homenaxe a Catalunya, o libro onde contou as súas experiencias na guerra de España. Anarquista tamén foi a alemá Clara Thalmann que chegara a Barcelona para participar como nadadora na Olimpiada Popular, e se quedou formando parte dunha unidade anarquista. A xudía de orixe lituano Emma Goldman, unha das figuras máis destacadas do anarquismo estadounidense, encargouse de recoller fondos en Inglaterra para aliviar a situación da poboación civil española.

Os heroes da loita aérea Xeneral Douglas, foi o título do libro en yídish de Dimitri Zilmanowitz publicado en Moscú en 1986, ese era o pseudónimo de Yaacov Shmushkevich que tivo un papel esencial na profesionalización da aviación gobernamental. Trala súa participación na guerra de España foi comandante da Forzas Aéreas Soviéticas e un dos poucos oficiais distinguido dúas veces co título de Heroe da Unión Soviética, feito que non impediu a súa execución na época das purgas stalinistas. O escritor e posterior ministro de Cultura francés André Malraux foi quen organizou unha escuadrilla aérea previa á intervención da URSS. Escribiu unha novela L´Espoir (A esperanza) e unha película Serra de Teruel rodada en 1939 como parte do esforzo propagandístico republicano. O autor de André Malraux en Espagne, Paul Nothomb, estivo ás súas ordes en España como piloto. Ben Leider militaba no PC estadounidense; en España cumpriu funcións de correspondente do xornal do seu partido o Daily Worker. Caeu na defensa de Madrid en febreiro de 1937 a bordo dun dos cazas rusos Polikarpov I-15 coñecidos popularmente como "Chatos". Foi un dos poucos voluntarios estadounidenses caídos en España, se non o único, cuxos restos foron trasladados ao seu país natal para ser inhumados alí. O poeta e educador Bezalel Friedman publicou na súa honra un longo poema. Walter Katz, un xudeu alemán, foi un dos primeiros pilotos que chegaron a España en 1936. En xullo de 1937 foi destinado a Albacete para organizar a Escuadrilla de Bombardeo Nocturno. Morreu, tamén el, a bordo dun Chato. Outro xudeu alemán o berlinés Hermann Feld combateu coa Escuadrilla España de André Malraux e máis tarde, noutras unidades.

Chegou a ter grado de tenente e a ser nomeado Xefe de Estado Maior da Segunda Escuadrilla. Caeu en acción o 18 de xullo de 1937.

Heroes caídos na loita

Marion Merriman, chegou a ter o grado de sarxento, foi a viúva do comandante da XV Brigada Robert Merriman, contou no libro American Commander in Spain a historia da súa relación coa súa carismático marido, os seus anos de estudantes en Berkeley e a intervención de ambos na guerra de España. Robert, un dos varios aspirantes a servir de modelo a Hemingway para a personaxe de Jordan en "Por quen dobran as campás", foi executado ao ser tomado prisioneiro durante a batalla do Ebro. Os eretz-israelís Dov Halperin e Mijael Segal, foron executados ao seren capturados. Outros eretz-israelís que tamén morreron en acción foron Robert Aaquist (caeu na batalla do Ebro, 1938), David Alexandrowitz (morreu na resistencia en Francia), Itzjak Yafe (caeu en Córdoba, 1937). Hans Beimler, Medalla de Honor (RDA), foi un dos caídos na defensa de Madrid. No Cemiterio de Montjuich ten unha lápida ao seu nome xunto á do President da Generalitat, Lluís Companys, executado polo réxime franquista. Imre Jacobi un xudeu húngaro, que pertencía á selección nacional Palestina de fútbol, militaba no PKP, desde alí chegou a España para perder a súa vida na fronte do Jarama. Pierre Feintuch, nacera en Polonia e viviu os avatares da inmigración ilegal e a militancia comunista en Francia e Bélxica antes de enrolarse nas BB II. Morrería combatendo na resistencia francesa Juan Miguel de Moura, Profesor de Indoloxía da Universidade de México e ex combatente na Guerra Civil Española sostén que "non todos os xudeus nas Brigadas eran comunistas como non o era George Nathan, aínda que si Harry Fisher. Pero si todos sabían o que Hitler estaba facendo contra o seu pobo e eran, cónstame, moi conscientes de ser xudeus loitando contra a Lexión Cóndor de Hitler". George Nathan, era un deses xudeus, sarxento do exército inglés na Primeira Guerra Mundial, afiliado ao IRA e membro da Dublín Castle Murde Gang, non ocultaba a súa homosexualidade, en España vestía dun xeito impecábel e guiaba aos seus ao ataque ao berro de "Adiante señoras!" axitando un bastonciño segundo a tradición dos oficiais ingleses. Comandou a 1ª compañía do 12° Batallón "Marsellaise", desde esta unidade se converteu en Xefe de Estado Maior da XV Brigada Internacional, de comandante dos batallóns Lincoln, Washington e os ingleses. Ferido gravemente durante a batalla de Brunete, ordenou cantar aos seus homes ate que finalmente expirou. Foi sepultado baixo as oliveiras, non lonxe do Guadar. George Nathan foi entre todos os oficiais brigadistas, un dos máis valentes e máis admirados polos seus homes.

O seu valor foi proverbial nos momentos máis duros das batallas nas que participou. Obreiro curtidos, veteranos das Brigadas, algúns deles comunistas, soltaron bágoas cando caeu mortalmente ferido na liña de fogo.

Mulleres Combatentes

As mulleres tomaron parte activa nos primeiros momentos da defensa popular contra a insurrección fascista e as fotos das milicianas desfilando ou defendendo a punta de fusil as barricadas, deron a volta ao mundo. Unha das combatentes do Grupo Thaelmann, probablemente a primeira brigadista internacional foi Golda Friedman, combateu xunto co seu marido Max; o primeiro voluntario británico caído en España.. As mulleres formaban parte das brigadas. Neste último marco, as voluntarias colaboraron nos Servizos de Sanidade, tanto na fronte como na retagarda. Tamén foron tradutoras, xornalistas, educadoras ou fotógrafas, en ocasións encadradas no aparello militar e outras veces pola súa conta. Anna Srulovic (Hana Israeli). Naceu en Czernovitz nunha familia jasídica. En España traballou como enfermeira. Participou na resistencia francesa e, trala guerra mundial, residiu na URSS ate que inmigrou a Israel onde reside actualmente.

Dúas fotógrafas: Margaret Michaelis, anarquista xudía austríaca, residía en España antes de estalar a guerra. As súas fotos foron profusamente utilizadas polo Comisariado de Propaganda. Gerda Tharo, xudía alemá, era a compañeira de Robert Capa. Morreu mentres fotografaba aos combates durante a campaña de Brunete Gerda Taro ou Gerta Pohorylle: fotógrafa e compañeira de Robert Capa, morreu nun accidente durante a Guerra Civil Española. Chamábase en realidade Gerta Pohorylle, e era filla de xudeus polacos. Malia as súas orixes burguesas, desde moi nova entrou a formar parte de movementos socialistas e obreiros, Gerda foi testemuña do triunfo republicano nesta primeira fase da batalla. Lembrar a reportaxe que publicou en "Regards" o 22 de Xullo de 1937 e deu a Gerda un gran prestixio. Con todo pouco despois as tropas franquistas iniciarían un feroz contraataque, e Gerda decidiu volver á fronte de batalla en Brunete. Alí Gerda foi testemuña dos salvaxes bombardeos da aviación do bando fascista coa participación da aviación alemana, e tomou moitas fotografías, poñendo en risco a súa vida. Naquel inferno morreron miles de republicanos e finalizou coa derrota republicana. Gerda Taro perdeu a vida nun absurdo accidente volvendo da fronte de batalla. Atopábase parada no estribo do coche do Xeneral Walter (membro das Brigadas Internacionais) uns avións inimigos voando a baixa altura fixeron que condise o pánico no convoi, e un tanque republicano golpeou sen querer a Gerda Taro, esmagando o seu corpo. Gerda malferida, foi trasladada urxentemente ao Hospital El Goloso do Escorial, onde morreu poucas horas despois, o 26 de 1937. Tiña tan só 27 anos. (continuará)