ENTREVISTA A ALAIN FINKIELKRAUT

O Novo antisemitismo

O filósofo francés Alain Finkielkraut fala nesta entrevista do seu novo libro Au nom de l'Autre (En nome do Outro), onde analiza os modos nos que se manifesta hoxe o sentimento antixudeo e cuestiona a honestidade intelectual de certa esquerda e de certo progresismo. Fillo único dun marroquinero xudeu polaco deportado a Auschwitz, Alain Finkielkraut naceu en París en 1949. Na actualidade é profesor da prestixiosa Ecole Polytechnique de París e é recoñecido como un dos filósofos máis brillantes da súa xeración. Entre a ducia de ensaios que publicou salientar "O xudeu imaxinario" (1981), "A sabedoría do amor" (1984), "A humanidade perdida" (1996) e "A derrota do pensamento" (1987). Finkielkraut, discípulo de Hannah Arendt, Lévinas e Kundera, e cofundador, xunto a Bernard-Henri Lévy, do Centro de Investigacións e Estudos Levinasianos, é perante todo un intelectual da incomodidade, enfrontado coas ideas politicamente correctas e bempensantes que impregnan o air du temps, e que lle valen por estes días unha gran animosidade. Hoxe, mentres publica xunto ao filósofo alemán Peter Sltoterdijk Diagnostic sur lle temps présent (Diagnóstico sobre o tempo presente), unha mirada crítica sobre a nosa época, Gallimard distribúe o breve ensaio Au nom de l'Autre. Réflexions sur l'antisémitisme qui vient (En nome do Outro. Reflexións sobre o antisemitismo que vén).

Na seguinte entrevista publicada no xornal LA NACION, o polemista francés fala do seu ensaio, en onde analiza a onda de actos antisemitas que, desde outubro de 2000, sacode a Francia. Porque a súa obra aparece nun contexto social e intelectual particularmente violento. A partir do inicio da Segunda Intifada, nas principais cidades francesas multiplicáronse os actos antixudeos. Incendios de colexios e sinagogas, agresións na vía pública ou a imposibilidade de ensinar a Shoá nas escolas son comentados cotidianamente polos medios galos. A situación tense agravado ate tal punto que o goberno norteamericano oficializou días atrás a súa preocupación perante estes ataques, mentres que revistas como Vanity Fair (no seu número de Xuño de 2003) consagraba un alarmante dossier de 30 páxinas a analizar a reaparición do antixudaísmo. Unha realidade que tanto o goberno, mobilizado por Jacques Chirac para calmar o fenómeno, como a prensa, enfrontan con visible malestar. Porque esta vez, os autores das agresións non son nin cabezas rapadas nin morriñentos do réxime de Vichy, senón vítimas tradicionais do racismo: mozos de orixe árabe-musulmán que importan o conflito palestino-israelí ás rúas de París. Un enfrontamento que tamén se desprazou ao campo intelectual, onde a vella diverxencia esquerda-dereita estoupa en mil anacos. Sexa por compaixón para o sufrimento do pobo palestino, sexa por defender unha tradición política atlantista, pro-árabe, sionista ou terceiromundista, quen interven no debate público descobre nas súas trincheiras aliados ou inimigos inesperados. Así, Alain Finkielkraut pode viaxar a Suíza con intelectuais progresistas para apoiar a iniciativa de Xenebra para un acordo de paz en Medio Oriente, mentres acusa a unha parte da esquerda de encarnar, a través dunha ideoloxía humanista, a nova cara do antisemitismo. --Au nom de l'Autre empeza coa ambigua cita do escritor francés Georges Bernanos: "Hitler deshonrou o antisemitismo". Este descrédito brindaría aos xudeus un escudo protector durante os últimos cincuenta anos.

Ao ver hoxe a multiplicación de actos antisemitas en Francia, Poderíase dicir que asistimos a unha rehabilitación desta forma de odio?

–Non estou seguro. Penso que o odio para as xudeus coexiste hoxe co rexeitamento do antisemitismo e, quizais, nas mesmas persoas. O antisemititismo deshonrado por Hitler era o odio para un pobo acusado de ser presumido, materialista e cobizoso e de vulnerar os grandes valores das nacións. Era sobre todo un antisemitismo "de competencia", xa que os xudeus eran acusados a miúdo de ocupar o lugar dos franceses, de instalarse en Francia como parásitos. Este antisemitismo non foi rehabilitado, nin ben asoma a punta do seu nariz, é inmediatamente condenado polo conxunto da sociedade. Pero o que si detecto é o xurdimento dun antisemitismo "de compaixón", compaixón para esas vítimas que son os palestinos. Este sentimento se expresa moitas veces baixo a forma dunha "xudaización" dos palestinos, percibidos como os xudeus de hoxe. Hoxe os xudeus son condenados ao ostracismo, non en tanto xudeus senón en tanto nazis, non por ser considerados membros dunha raza inferior, senón porque son vistos como racistas. O antisemitismo co que lidiamos apareceu en toda a súa "maxestosidade" teórica e práctica en Durban no 2001, dous días antes dos atentados do World Trade Center. Nunha conferencia organizada polas Nacións Unidas sobre racismo, xenofobia e intolerancia, puidemos ver a pobos, organizacións caritativas e ONG unirse para estigmatizar non só a Israel senón o nome mesmo de Israel e acusar a este pobo, de edificar unha sociedade de apartheid. Esta é a nova configuración.

O seu libro sinala unha paradoxa: o antisemitismo renóvase a partir dunha conciencia europea que se construíu xustamente como reacción á súa responsabilidade na Shoah. Como explica vostede esta mudanza diametral de situación?

--Nos anos 60 Europa tivo medo de volverse amnésica. Preguntábase que nos pasaría se esqueciamos a Hitler. Non deixaba de repetirse a frase do filósofo norteamericano George Santanaya: "Unha civilización que esquece o seu pasado está condenada a revivirlo". Así que Europa fixo seu o deber de memoria e se precipitou coas mellores intencións no arrepentimento. Ese deber de memoria funcionou tan ben que Europa non só se lembra de Hitler, senón que parece lembrarse unicamente del. Hitler ocupa, só, a totalidade da memoria e ese suceso único que foi a Shoah convértese nun feito paradigmático, un patrón a partir do cal se mide toda forma de opresión. E os xudeus, que eran considerados como os grandes beneficiarios dun deber de memoria polarizado nun só suceso, convertéronse na súa vítima. Acordámonos tan ben dos crimes de Hitler que a partir de este modelo interpretamos a realidade palestino-israelí. Os israelís convértense entón nos nazis.

Diría vostede que o novo antisemitismo é de orixe antirracista?

Ten unha linguaxe antirracista. Non se trata de presentar aos xudeus como unha raza, senón de presentalos como racistas, como os peores racistas do mundo. É unha situación terrible, xa que os xudeus son acusados do que eles mesmos consideran o peor. Dalgún xeito se lles insulta dúas veces. Primeiro porque se lles ailla en tanto que xudeus, pero ademais porque se os tacha do que eles saben é o peor dos crimes. Se alguén vén a dicirlle "vostede é un xudeu sugasangue", é molesto, pero no fondo non se sente lixado por semellante acusación. Se alguén vén e pégalle unha estrella amarela, vostede simplemente se enfurece; pero se alguén vén e pégalle unha esvástica, iso... iso é algo que faino tolear. E se se defende, dinlle "Por que fala de antisemitismo? Se vostede fala de antisemitismo é porque non tolera ningunha crítica a Ariel Sharon".

Algúns medios franceses din que vostede denuncia o antisemitismo para que non se poida criticar libremente a política do goberno israelí.

En nome da crítica ao goberno israelí, moita xente, moitos intelectuais e moitos medios calan o ascenso do antisemitismo. Hoxe en Francia os xudeus só poden por un pé na rúa se nada do que levan posto revela que son xudeus. Hoxe en Francia, a xudeu agóchase. O Gran Rabino de Francia, como moitas autoridades intermedias, piden aos alumnos dos colexios relixiosos xudeus que non camiñen pola rúa nin usen o transporte público coa kipá. Pídenlles que usen unha gorra de béisbol --teñen que respectar o mandamento de non ir coa cabeza descuberta-- para que se mesturen coa multitude. Agrego que non so a crítica do goberno israelí é lexítima, senón que eu mesmo a practíco. Desde hai tres anos Sharon non tivo a vontade de tomar unha soa iniciativa unilateral, aínda que máis non sexa para demostrar algo de coraxe. En cambio deixou crer que o único coraxe posible era o militar. A veces, a coraxe é político e outras pode ir en contra da réplica marcial aos actos terroristas. Esta postura dáme certa liberdade para dicir moi solemnemente que se ben é certo que a crítica a Sharon é lexítima, é tamén certo que pode haber unha crítica antisemita a Sharon. Facer de Sharon un nazi é, a partir do meu punto de vista, a forma contemporánea do antisemitismo.

Notou ultimamente que o debate de ideas en Francia volveuse máis violento?

Si, por suposto, é o que demostra o affaire Tariq Ramadan. Este pensador musulmán nado en Suíza, coñecido polas súas posicións relixiosas moi integristas, publicou un texto no sitio web do Foro Social Europeo, onde facía unha lista de intelectuais xudeus aos que acusaba de estar ao servizo da propaganda de Israel. Pero, primeira sorpresa, o que une a estes intelectuais é que cada un deles está namorado do universal, loitan en todas as frontes: Ruanda, Chechenia, Bosnia... Bernard Henri-Lévy, André Glucksmann ou Bernard Kouchner, entre outros, vironse reducidos á súa identidade xudía. A segunda sorpresa é que, se un cre o que di Tariq Ramadan, todos eles pensan igual. Sen embargo, Bernard Henri-Lévy criticou con dureza a guerra contra Iraq, que apoiou coa mesma enerxía André Glucksmann. Hai aquí unha amálgama completamente falsa, á que se agrega a visión dunha política mundial dirixida polos xudeus. Habería unha maquinación: os norteamericanos son evidentemente os culpables pero quen move os fíos? Os xudeus. Vin á maioría das grandes figuras francesas do altermundialismo [N. da R.: palabra que empeza a utilizarse en Europa en substitución de antimundialización, para evitar a connotación negativa desta última] apoiar a Tariq Ramadan e recibilo coma un heroe no Foro Social Europeo. José Bové, célebre voceiro da Confederación Campesiña, abrazouno, e un certo número de intelectuais e de militantes retomaron a súa listaxe dando nomes e dicindo que tiña razón. Aí chegamos ao colmo da brutalidade, porque se trata nin máis nin menos que dun linchamento, ademais dun linchamento con boa conciencia.

Como explica esta alianza, a priori contra natura, entre relixiosos fundamentalistas e unha esquerda libertaria anticlerical?

O antisemitismo francés procedía dun nacionalismo exacerbado, o antisemitismo último modelo florece nun clima local de odio para Francia. Moitos neoesquerdistas perciben a política internacional novamente como unha guerra civil, unha loita de clases. Reducen a complexidade do mundo a unha mera oposición entre dominantes e dominados. Cando a relixión serve para dominar, é o opio do pobo; cando a relixión mantén a rebelión se pode formar unha alianza con ela. O diario británico The Financial Times revelou días atrás que O Observatorio da Unión Europea para os Fenómenos Racistas e Antisemitas (EUMC) non quixo divulgar un informe encargado por esta institución, porque nas súas conclusións aparecía unha implicación frecuente de grupos musulmás e propalestinos nos actos antisemitas. Iso é moi revelador. A Europa do arrepentimento, a Europa do deber de memoria, adestrada para a autocrítica perpetua contra o seu propio antisemitismo, fronte ao antisemitismo das vítimas potenciais do racismo, perde toda continencia e se mostra completamente indefensa. Sabe castigar a súa propia culpa pero non sabe designar aos seus inimigos. Europa, que pensa que é o ventre aínda fecundo de onde xurdiu a besta inmunda, non ten os recursos morais nin o amor propio para recoñecer que ten inimigos. E despois pode haber un motivo máis trivial: Europa ten medo das súas comunidades árabe-musulmás. A integración fracasa: temos probas máis que abundantes. Europa non quere facer nada que poida facer enoxar á comunidade árabe-musulmá. Imaxine vostede o que pasaría en Francia se Jacques Chirac adoptase, na guerra con Iraq, a posición non de Inglaterra, senón de España... A violencia sería terrible, habería pogroms, moitos máis incendios, e iso todos os políticos franceses o saben e ninguén se anima a dicilo. Non sabemos que facer. Europa está paralizada pola culpa e polo medo: a culpa dítalle non facer nada que poida alimentar o racismo que non cesa de incubar na súa pía, o medo dítalle non facer nada que poida alargar ou molestar a comunidade musulmá. A culpabilidade sumada ao medo conduce a agochar ese informe baixo a alfombra.

Por Alejo Schapire Para LA NACION - PARIS, 2003)