Por Horacio Vázquez-Rial
Aos meus vinte anos, cando eu era aínda un home da esquerda tradicional, membro do Partido Comunista, tivo lugar a Guerra dos Seis Días. Vivía entón no meu barrio de adolescencia, o barrio xudeu de Buenos Aires, o Once. A maioría dos meus veciños e amigos eran xudeus, e boa parte deles pertencía á mesma esquerda que eu. Xa por esa época, a forza da propaganda xudeófoba era inmensa e as posicións antiisraelíes viñan avaladas non só pola prensa en xeral, senón tamén pola Unión Soviética, comprometida cos réximes feudo-fascistas dos países árabes. E a Unión Soviética formaba parte do imaxinario utópico da miña xeración -que non emprendería a súa tarefa crítica ate a represión de Praga de 1968- e do traballo da xeración precedente, sobre todo en Buenos Aires, onde unha maioría de xudeus rusos fuxidos dos pogroms do imperio granruso quixeran ver nos sucesos de 1917 unha resposta ás súas pregarias, ignorando as terríbeis consecuencias que ás veces teñen as pregarias atendidas. É dicir que, por unha banda, un abría os xornais e topábase cun pestilente vómito antisemita, e falaba co veciño xudeu, progresista e desexoso de xustiza, e topábase co terríbel argumento do antisionismo e da fidelidade debida á causa dos pobos, coma se Israel fose alleo a ese concepto. Comecei, pois, a discutir o que aínda hoxe discuto. O curioso é que nos anos sesenta, ademais de discutilo cos antisemitas de sempre, víame na obriga de discutilo con xudeus que estaban contra Israel, e non alcanzaba a comprender por que.
Aos meus vinte anos, cando eu era aínda un home da esquerda tradicional, membro do Partido Comunista, tivo lugar a Guerra dos Seis Días. Vivía entón no meu barrio de adolescencia, o barrio xudeu de Buenos Aires, o Once. A maioría dos meus veciños e amigos eran xudeus, e boa parte deles pertencía á mesma esquerda que eu. Xa por esa época, a forza da propaganda xudeófoba era inmensa e as posicións antiisraelíes viñan avaladas non só pola prensa en xeral, senón tamén pola Unión Soviética, comprometida cos réximes feudo-fascistas dos países árabes. E a Unión Soviética formaba parte do imaxinario utópico da miña xeración -que non emprendería a súa tarefa crítica ate a represión de Praga de 1968- e do traballo da xeración precedente, sobre todo en Buenos Aires, onde unha maioría de xudeus rusos fuxidos dos pogroms do imperio granruso quixeran ver nos sucesos de 1917 unha resposta ás súas pregarias, ignorando as terríbeis consecuencias que ás veces teñen as pregarias atendidas. É dicir que, por unha banda, un abría os xornais e topábase cun pestilente vómito antisemita, e falaba co veciño xudeu, progresista e desexoso de xustiza, e topábase co terríbel argumento do antisionismo e da fidelidade debida á causa dos pobos, coma se Israel fose alleo a ese concepto. Comecei, pois, a discutir o que aínda hoxe discuto. O curioso é que nos anos sesenta, ademais de discutilo cos antisemitas de sempre, víame na obriga de discutilo con xudeus que estaban contra Israel, e non alcanzaba a comprender por que.
Eles tiñan os mesmos coñecementos que eu da situación, da creación do Estado, e da nefasta e soberbia actitude árabe. Pouco antes, Les Temps Modernes, a revista que dirixía Sartre, dedicara un número, o 233 bis, ao conflito árabe-israelí (ninguén falaba de palestinos, senón de árabes), e ese número fora traducido ao castelán en forma de libro. A historia mesma dos acontecementos entre 1917 e 1967 fora narrada en incontábeis ocasións. Mais eu defendía o dereito de Israel a existir e a desenvolverse, e os meus amigos, entre os cales predominaban os xudeus de pensamento avanzado, non. Probablemente sexa a cuestión israelí un dos determinantes do meu alonxamento do comunismo, debido no esencial ao feito de que a oposición ao Estado xudeu -á súa existencia mesma- violaba todas as leis da racionalidade. Pero, sobre todo, porque violaba todas as normas da tradición ético-estética da que eu me sentía herdeiro, e que daba ao progreso un lugar preponderante.
Os kibbutzim aos que se foron algúns amigos de infancia eran a realización dunha utopía e, a diferenza os sovjoses da impenetrábel URSS -onde algúns afirmaban que se estaba realizando un soño coa fe do carboeiro-, podía visitalos, e ate traballar neles sen ser xudeu. Aínda non lera eu a Malraux, que me chegaría un par de anos máis tarde. Non coñecía, pois, aquela sentenza súa que posteriormente sería norma para a miña vida: “Todo home lúcido e activo é ou será fascista se non ten unha lealdade que llo impida”. Pero está abofé que esa lealdade, que para Malraux fora cara á República Española, era no meu caso para con Israel. E así seguiría sendo. Aínda que non na mesma forma ao longo dos últimos trinta e cinco anos.
Nese lapso pasaron moitas cousas. Na Arxentina na que me criei viñeron as ditaduras. De feito, o ciclo militar xa estaba iniciado en 1967: o xeneral Onganía dera o seu golpe de Estado un ano antes da Guerra dos Seis Días. O interregno teoricamente democrático entre os xenerais dos anos sesenta e os dos setenta foi cuberto por José López Rega e a Tripla A. O antisemitismo formou parte dos programas de goberno desde Onganía en diante, e reforzouse con Videla e os seus sucesores inmediatos, amparados economicamente por unha Unión Soviética xa en plena descomposición, que substituía aos Estados Unidos de Jimmy Carter no papel de cliente predilecto desde o momento en que o presidente americano ordenou o embargo do comercio cun goberno que tan aberta e claramente violaba os dereitos humanos.
Os xudeus foron perseguidos e exterminados: o número de cidadáns xudeus entre os desaparecidos é brutalmente desproporcionado en relación coa súa presenza na sociedade xeral. O mesmo sucedeu en relación co exilio. Un sistema perverso de leis fiscais instaurado a partir de 1976 -o beneficio da exención total de impostos para os inmigrantes do suleste asiático, que así competían con todas as vantaxes desde o principio- expulsou aos xudeus do pequeno comercio. Durante a etapa menemista, cun presidente corrupto e vinculado familiar e politicamente a Siria, ocorreron dous dos maiores atentados antisemitas previos ao 11 de setembro do 2001: a voadura da Embaixada de Israel e a da AMIA (Asociación Mutual Israelita Arxentina), cunha cantidade de vítimas aínda non precisada, e que contaron coa tolerancia culpable do goberno e dunha parte dos xuíces, dedicados a obstaculizar calquera investigación. Os meus amigos xudeus da adolescencia que non desapareceron, nin se exiliaron, nin foron asasinados en atentados, volveron ser xudeus, o que nunca deixaran de ser malia os seus esforzos por ser comunistas, antisionistas e ate peronistas. E nese proceso foron descubrindo os valores das sociedades abertas, cuxo conxunto apenas relativamente homoxéneo chamamos Occidente.
En España, o meu outro país, cuxa nacionalidade posuía por legado paterno, descomposto o réxime que tiña por inimigo principal unha suposta conxura xudeo-masónica, o goberno do PSOE estableceu relacións co Estado de Israel porque non lle quedaba máis remedio se quería ter unha imaxe de recibo na Unión Europea. Mediou niso Bruno Kreisky. Mais Felipe González non deu a talla en ningún momento. A cousa non lle gustaba. Non foi capaz de porse unha kipá ante o Muro das Lamentacións e, como debía levar a cabeza cuberta, acabou disfrazándose cun pucho de taxista. O que nese momento facía as veces de presunto sucesor seu, Javier Solana, está hoxe a cargo da política exterior común da Unión Europea, e nin el nin o seu delegado en Oriente Medio, o señor Moratinos, ocultan a súa simpatía por Arafat, a quen, segundo propia confesión, escríbenlle os discursos. Nin a súa simpatía nin a súa amizade, cousa que polo menos González disimulou. É cando menos curioso que estas xentes, que asumen a representación de Occidente como dirixentes da Europa comunitaria, non intenten polo menos unha explicación coherente da súa cerril oposición ao único Estado democrático desa parte do Mediterráneo.
En 1991 veu a Guerra do Golfo. Outra oportunidade para definirse. E fixérono case todos. Desde a esquerda pacifista, coa súa pretensión de que ninguén se defenda, ate unha España membro da OTAN que participou de mala gana e unha Unión Europea que cubriu o expediente formal, tal vez porque os seus membros hexemónicos temían que saíse á luz o que finalmente, en 2002, saíu: que Alemaña e outros socios habían estado armando a Iraq. Foi un auténtico despregue de argucias para falar contra a guerra sen dicir o que, ao día seguinte da invasión de Kuwait, se evidenciou como obxectivo central de Saddam Hussein e puxo do seu lado aos palestinos: o arrasamento de Israel, a cargo dos mísiles iraquís e como parte do gran proxecto panárabe de Bagdad.
A apoteose, desde logo, foi a destrución das Torres Xemelgas de Nova York. Moitas barbaridades tíñanse oído antes diso, pero as que se oíron despois foron pezas destacadas da antoloxía do disparate. Desde as celebracións palestinas ate os comentarios de café a propósito do moito que fixeran os americanos do norte para merecer ese desastre, pasando polas declaracións dos popes da esquerda, desde Chomsky ate Galeano. E púxose de manifesto algo que xa era sabido polos que queriamos saber desas cousas: que o antiamericanismo reinante na Europa de hoxe, con hexemonía alemá e simpatías proárabes, é unha das formas que adquire o antisemitismo de sempre. En síntese, o que viñan a dicir as luminarias do pensamento político non político era que eles non tiñan nada contra os xudeus, pero si contra o sionismo e contra o imperialismo que o alenta e protéxeo. E sionistas somos todos os que cremos que Israel ten dereito a existir, e proimperialistas todos os que consideramos que, ate a data, Occidente, con todas as súas lacras e as súas miserias, representa o nivel de convivencia máis alto alcanzado por grupo humano algún ao longo da historia.
O que fun aprendendo polo camiño, desde a Guerra dos Seis Días ate aquí, Malraux mediante, experiencia política mediante, é que este sistema, o pacto que denominamos democracia e o pacto que denominamos Estado como marco de garantías, merece ser defendido contra todas as alternativas existentes. Que ao cabo do tempo vaia ser superado, é lei da historia. Pero a idea de que algún dos réximes hoxe existentes noutras partes do planeta estea chamado a encarnar esa superación pertence ao campo das perversións ideolóxicas, alimentadas por gurús en nómina do poder. Ninguén no seu san xuízo pode dicir hoxe que é mellor a vida en Arabia Saudita, en China ou en Cuba que nos odiados Estados Unidos ou na culposa e culpábel Europa. E ninguén na súa sa moral pode dicir que a pervivencia deses réximes sexa un dereito dos pobos que os padecen e que, por empregar o término staliniano aínda en boga, non se autodeterminan.
Pero Occidente, a suma dos países que viven no marco dun Estado democrático, a suma das sociedades abertas, dista moito de ser un todo coherente. Europa fixo ao longo de todo un século denodados esforzos por apartarse desa corrente xeral: o nazismo e o comunismo foron ante todo grandes movementos antioccidentais, nos cales o elemento antidemocrático era só unha mostra máis de desexo de acabar cunha cultura e cun estilo de convivencia que en 1914-1918 empezaba a definirse. Necesitouse a intervención dos Estados Unidos en dúas guerras mundiais para poñer o continente no camiño das sociedades abertas, e aínda así os coqueteos xermánicos co mundo islámico, que durante as dúas contendas foron concretas alianzas, representan un risco constante de desvío. A América hispánica, a parte máis pobre de Occidente, foi e é o escenario propicio para os populismos autoritarios, en xeral xermanófilos, antiamericanos e antisemitas, desde o manifesto doutrinal de Lugones ata os novos caudillos pseudopopulistas. Sendo a Revolución Norteamericana de 1776 a primeira das revolucións burguesas, xa que precedeu á francesa en trece anos, tamén correspondeu ao Estado nacido dela un papel predominante no desenvolvemento e a consolidación das democracias, máis aló de alternativas traxicamente erróneas, aínda que limitadas no tempo e o espazo. Dígoo nesta España onde se lembra a David Eisenhower pola súa visita a Franco e non polo desembarco de Normandía. Tal vez, os que reprochan ao Presidente dos Estados Unidos un suposto apoio á ditadura do caudillo, e non aprecian na súa actitude un simple recoñecemento de situación obxectiva nos anos cincuenta que permitiu a España como país unha certa normalidade internacional, preferisen unha intervención golpista da CIA que depuxese ao tirano e colocase no seu lugar a un demócrata formal (en España, a única intervención recoñecida da Axencia está ligada ao seu apoio material á voadura de Carrero Branco, que probablemente acelerou un proceso que xa estaba tendo lugar). Ou tal vez preferisen que se mantivese indefinidamente o illamento do réxime para que os españois se atoparan en 1975 nas mesmas condicións que os albaneses á morte de Hoxa. De modo que, visto que ate os Estados Unidos, potencia paradigmática dun way of life, puxérono en perigo en máis dunha ocasión con apostas equívocas na súa política exterior, visto que Europa e Hispanoamérica xeraron unha ampla variedade de sistemas de poder inimigos da convivencia democrática, só o resto de Occidente, é dicir, Israel, veu realizando sen fisuras desde o seu nacemento, hai medio século, e pese a estar en pé de guerra durante todo ese tempo, os ideais democráticos occidentais de convivencia e de goberno. Imaxino que non en balde é un Estado no que, en términos demográficos, predominan os cidadáns que algunha vez foron perseguidos polo nazismo, o fascismo, o comunismo, as ditaduras de América e outros freaks do que, a falta dun nome mellor, seguimos chamando pensamento político. O único Estado, ademais, en que impera a noción republicana de “un home, un voto”, con todas as complexidades e complicacións a que iso dá lugar. O pobo xudeu, por outra banda, corresponde apuntalo, é o único que, ate 1948, carece de historia militar.
Nestes días difíciles da historia de Occidente, nos que unha vez máis -a cuarta desde 1870, a quinta desde a Santa Alianza- Alemaña pon en perigo o magro marco de garantías das que conseguiramos dotarnos -a ONU, a OTAN, a mesma UE da que se postulan como locomotora e á que pretenden usar como furgón de cola para as súas propias ansias expansivas-, a solidariedade con Israel é, quizá máis que nunca antes, o único compromiso válido coa modernidade, co pensamento libre e coa estabilidade democrática. Alemaña restaurou xa en parte o mapa do Terceiro Reich, cunha Iugoslavia fragmentada, unha Serbia vítima dos Pavelic de turno, unha Chequia separada de Eslovaquia -pobre Eslovaquia, que na guerra padeceu ao nazi monseñor Tiso e agora quen sabe que lle sobrevirá-, e un Oriente en mans da Liga Árabe, é dicir, dos países e as tendencias que apoiaron ao Eixe, e que continúan negándose a admitir, xa non a existencia, senón a posibilidade de existencia do Estado de Israel. Os herdeiros daquel Mufti de Xerusalén que tan orgullosamente fíxose fotografar xunto a Adolf Hitler. Francia, como tantas veces logo da derrota de Bonaparte, prefire a colaboración ao enfrontamento; coma se as experiencias da guerra franco-prusiana e da Gran Guerra deixárona sen gañar de resistir e de todo o seu pasado só recordase a Pétain e a Laval.
Só Gran Bretaña, do mesmo xeito que outras veces, resístese a entrar no sistema monetario dominado polo marco e continúa tendo nos Estados Unidos ao seu principal aliado. Nin Lloyd George nin Winston Churchill confiaron nunca nos seus pares europeos. Blair carece da talla que ambos tiñan, pero a clase política británica, que debe de ser a que máis discute en Europa, e a única que discute por ideas, impúlsalle a defender a independencia do seu Estado.
O Iraq de Saddam Hussein era a suma e o modelo de todo o que non debe ser, e a obrigación de cumprir cos acordos de desarme asinados trala Guerra do Golfo non é unha cuestión menor nin baladí. O país e o líder convertéronse obxectivamente, polo seu agresivo expansionismo e o seu apoio ao terrorismo, na avanzada do proxecto bélico da nova guerra fría, que ten no choque de civilizacións unha das súas vertentes. Un choque que non inventou Huntington, e do que en España se debería ter memoria, posto que implicou unha situación de guerra permanente entre 711 e 1927: iso que nos discursos oficiais chámase ?os tradicionais lazos de amizade cos países árabes? e que se resume en algo máis de trece séculos de conflito armado.
A vítima preferida dese proxecto expansionista é o Estado de Israel. A UE non o vai a defender, e os Estados Unidos están demasiado lonxe para o alcance dos mísiles iraquís, de modo que Tel Aviv recibirá as bofetadas, poñerá as vítimas e arranxarallas como poida. Non porque os xudeus teñan vocación masoquista, senón porque son conscientes de que, con ou sen Colin Powell, eles estarán ameazados mentres non se desarmen os inimigos. O que se xoga aquí, na segunda Guerra do Golfo, ou na segunda parte da Guerra do Golfo, coa supervivencia de Israel, é a supervivencia da modernidade, dos valores da democracia, da razón, do individuo, os dereitos duramente conquistados en Occidente. Fai uns anos, eu pensaba que, se caía Israel, o resultado inmediato sería un pogrom planetario, con cosacos e SS de todas as cores nunha prolongada matanza, xa non industrial, como nos lager, senón artesanal, ata acabar co último xudeu. Agora sé que non será así, que non cesará co último xudeu, senón co último lector, o último escritor, o último músico, o último científico, o último falante. Se Israel cae, a sharia impoñerase no estilo Pol Pot, coa colaboración dos mesmos que miraron con simpatía aos jémeres vermellos, vítimas do imperialismo e outras majaderías. Se Israel cae, haberá un Reich de mil anos, un terrible retorno ás idades escuras.
Incluído no libro colectivo: "En defensa de Israel". Libros Certeza. 2004.
Comentarios