A NOSA FAMILIA PERDEU A GUERRA.

A nosa familia perdeu a guerra

O escritor israelí David Grossman lembra neste artigo ao seu fillo Uri, morto o sábado 12 de agosto,poucas horas antes do comezo do alto o fogo, no sur de Líbano cando o carro de combate no que avanzaba foi alcanzado por un mísil antitanque de Hezbolá. Días antes, David Grossman, xunto cos escritores Amos Oz e A. B. Yehoshua, formulara un chamamento ao Goberno israelí para que finalizase as súas operacións militares en Líbano.

O meu querido Uri:
Hai tres días que practicamente todos os nosos pensamentos comezan por unha negación. Non volverá vir, non volveremos falar, non volveremos rir. Non volverá estar aí, o mozo de mirada irónica e extraordinario sentido do humor. Non volverá estar aí, a o mozo de sabedoría moito máis profunda que a propia da súa idade, de sorriso cálido, de apetito saudable. Non volverá estar aí, esta rara combinación de determinación e delicadeza. Faltarán a partir de agora o seu bo xuízo e o seu bo corazón.

Non volveremos contar coa infinita tenrura de Uri, a tranquilidade coa que tranquilizaba todas as treboadas. Non volveremos ver xuntos Os Simpson ou Seinfeld, non volveremos escoitar contigo a Johnny Cash nin volveremos sentir a túa forte aperta. Non volveremos verte andar e charlar co teu irmán maior, Yonatan, xesticulando con ardor, nin volveremos vertee bicar á túa irmá pequena, Ruti, á que tanto querías.

Uri, o meu amor, durante a túa breve existencia todos aprendemos de ti. Da túa forza e o teu empeño en seguir o teu camiño, ate aínda que non tivese saída. Seguimos, estupefactos, a túa loita para que che admitisen nos cursiños de formación de xefes de carros de combate. Non cediches á opinión dos teus superiores, porque sabías que podías ser un bo xefe e non estabas disposto a dar menos do que eras capaz. E cando o lograches, pensei: velaiquí un mozo que coñece as súas posibilidades de xeito sinxelo e lúcida. Sen pretensión, sen arrogancia. Que non se deixara influír polo que din os demais del. Que tira a forza de si mesmo. Desde que eras un cativo, eras xa así. Vivías en harmonía contigo mesmo e cos que che rodeaban. Sabías cal era o teu sitio, eras consciente de ser querido, coñecías as túas limitacións e as túas calidades. E, a verdade, logo de ter dobregado a todo o exército e ser nomeado xefe de carros de combate, viuse claramente que tipo de xefe e de home eras. E hoxe oímos falar aos teus amigos e os teus soldados do xefe e o amigo, o que se levantaba antes que ninguén para organizar todo e que só se ía a deitar cando os outros xa durmían.

E onte, a medianoite, contemplaba a casa, que estaba máis ben desordenada despois de que centos de persoas viñesen visitarnos para ofrecernos consolo, e pensaba: tería que estar Uri para axudarnos a recoller.

Eras o esquerdista do teu batallón, pero che respectaban porque mantiñas as túas posicións sen renunciar a ningún dos teus deberes militares. Recordo que me explicaches a túa "política de controis militares" porque ti tamén habías pasado bastante tempo neses controis. Dicías que, se había un neno no coche que acababas de deter, o primeiro que facías era tratar de tranquilizarlle e facerlle rir. E acordábache daquel neno, máis ou menos da idade de Ruti, e do medo que lle dabas, e o que el che odiaba, con razón. Pese a iso, facías todo o posíbel para facilitarlle ese momento terríbel, pero sempre cumprindo o teu deber, sen concesións.

Cando partiches cara a Líbano, a túa nai dixo que o que máis temía era a "síndrome de Elifelet". Tiñamos moito medo de que, como o Elifelet da canción, te botaras no medio dos disparos para salvar a un ferido, de que foses o primeiro en ofrecerse voluntario para o reabastecemento das municións longo tempo esgotadas. Temiamos que alí en Líbano, nesta guerra tan dura, te comportaras como o fixeches toda a túa vida na casa, na escola e no servizo militar, que che ofreceses a renunciar a un permiso porque outro soldado o precisaba máis que ti, ou porque aqueloutro tiña unha situación máis difícil na súa casa.

Para min eras un fillo e un amigo. E o mesmo para a túa nai. A nosa alma está unida á túa. Vivías en paz contigo mesmo, eras desas persoas coas que un se sente ben. Non podo nin dicir en voz alta ate que punto eras para min "alguén co que correr" [título dunha das últimas novelas do autor].Cada vez que volvías de permiso, dicías: ven, papá, imos falar. Normalmente, iamos sentarnos e conversar a un restaurante. Contábasme unha chea de cousas, Uri, e eu me enorgullecía e sentíame honrado de ser o teu confidente, de que alguén coma ti me escollera.

Recordo a túa incerteza, unha vez, pola idea de castigar a un soldado que había infrinxido a disciplina. Canto sufriches porque a decisión ía indignar aos que estaban ás túas ordes e aos demais xefes, moito máis indulxentes ca ti ante certas infraccións. Castigar a aquel soldado, efectivamente, custouche moito desde o punto de vista das relacións humanas, pero aquel episodio concreto transformouse despois nunha das historias fundamentais do batallón, porque estableceu certas normas de conduta e respecto ás regras. E no teu primeiro permiso contáchesme, cun tímido orgullo, que o comandante do batallón, durante unha conversación con varios oficiais recentemente chegados, citara a túa decisión como exemplo de comportamento por parte dun xefe.

Iluminaches a nosa vida, Uri. A túa nai e eu criámosche con amor. Foi moi fácil quererte con todo o noso corazón, e sei que ti tamén viviches ben. Que a túa breve vida foi bela. Agardo ser un pai digno dun fillo coma ti. Pero sei que ser o fillo de Michal quere dicir crecer cunha xenerosidade, unha graza e un amor infinitos, e ti recibiches todo iso. Recibíchelo en abundancia e soubeches aprecialo, soubeches agradecelo, e non consideraches nada do que recibías como algo que che fose debido.

Nestes momentos non quero dicir nada da guerra na que morriches. Nós, a nosa familia, xa a perdemos. Israel fará o seu exame de conciencia, e nós pecharémonos na nosa dor, rodeados dos nosos bos amigos, arroupados no amor inmenso de tanta xente á que, na súa maioría, non coñecemos, e á que agradezo o seu apoio ilimitado.

Gustaríame moito que tamén soubésemos darnos uns a outros este amor e esta solidariedade noutros momentos. Ese é quizá o noso recurso nacional máis especial. A nosa maior riqueza natural. Gustaríame que puidésemos mostrarnos máis sensibles uns cos outros. Que puidésemos liberarnos da violencia e a enemistade que están infiltradas tan profundamente en todos os aspectos da nosa vida. Que soubésemos cambiar de opinión e salvarnos agora, xusto no último instante, porque nos agardan tempos moi duros.

Quero dicir algunha cousa máis. Uri era un mozo moi israelí. O seu propio nome é moi israelí e moi hebreo. Era un concentrado do que debería ser Israel. O que está xa case esquecido. O que moitas veces se considera case unha curiosidade.

Ás veces, ao observarlle, pensaba que era un mozo un pouco anacrónico. El, Yonatan e Ruti. Uns nenos dos anos cincuenta. Uri, coa súa absoluta honradez e a súa forma de asumir a responsabilidade de todo o que sucedía ao seu redor. Uri, sempre "en primeira liña", co que se podía contar. Uri, coa súa profunda sensibilidade respecto de todos os sufrimentos, todos os males. Coa súa capacidade para a compaixón. Unha palabra que me facía pensar nel cada vez que me viña á mente.

Era un mozo que tiña uns valores, ese termo tan vilipendiado e ridiculizado nos últimos anos. Porque no noso mundo tolo, cruel e cínico, non é “cool” ter valores. Ou ser humanista. Ou sensíbel ao malestar dos outros, aínda que esoutros fosen o inimigo no campo de batalla.

Pero de Uri aprendín que se pode e se debe ser todo iso á vez. Que debemos defendernos, sen dúbida, pero nos dous sentidos: defender as nosas vidas, e tamén empeñarnos en protexer a nosa alma, empeñarnos en protexela da tentación da forza e as ideas simplistas, a distorsión do cinismo, a contaminación do corazón e o desprezo do individuo que constitúen a auténtica e gran maldición de quen viven nunha zona de traxedia como a nosa. Uri tiña simplemente o valor de ser el, sempre, en calquera situación, de topar a súa voz exacta en todo o que dicía e facía, e iso protexíalle da contaminación, a desfiguración e a degradación do alma.

Uri era ademais un mozo divertido, dun humor e unha sagacidade incribles, e é imposible falar del sen mencionar algúns dos seus "achados". Por exemplo, cando tiña 13 anos, díxenlle: imaxínache que poidas ir cos teus fillos un día ao espazo, como imos hoxe a Europa. E el respondeume sorrindo: "O espazo non me atrae demasiado, na terra atópase de todo". Noutra ocasión, no coche, Michal e eu falabamos dun novo libro que espertara gran interese e estabamos citando a escritores e críticos. Uri, que debía de ter nove anos, interpelounos desde o asento de atrás: "Eh, os elitistas, lembrar que levades detrás a un inculto que non entende nada do que dicides!".

Ou, por exemplo, unha vez que tiña un figo seco na man (encantábanlle os figos): "Dime, papá, os figos secos son os que cometeron un pecado na súa vida anterior?". Ou cando me resistía a aceptar unha invitación a Xapón: "Como podes dicir que non? Ti sabes o que é vivir no único país no que non hai turistas xaponeses?". Na noite do sábado ao domingo, ás tres menos vinte, chamaron á nosa porta e polo interfono escoitei a voz dun oficial. Fun a abrir e pensei: xa está, a vida rematouse.

Pero cinco horas despois, cando Michal e eu entramos na habitación de Ruti e espertámola para darlle a terrible noticia, ela, tralas primeiras bágoas, dixo: "Pero seguiremos vivindo, verdade? Viviremos e pasearémonos como antes. Quero seguir cantando no coro, rindo como sempre, aprender a tocar a guitarra". Abrazámola e dixémoslle que iamos seguir vivindo, e Ruti continuou: "Que trío tan extraordinario eramos, Yonatan, Uri e eu".

E é verdade que sodes extraordinarios. Yonatan, Uri e ti non erades só irmáns, senón amigos de corazón e de alma. Tiñades un mundo propio, unha linguaxe propia e un humor propio. Ruti, Uri queríache con toda a súa alma. Con que tenrura falábache. Lembro a súa derradeira chamada de teléfono, logo de expresar a súa alegría polo alto o fogo que proclamara a ONU, insistiu en falar contigo. E ti choraches despois. Coma se xa o soubeses. A nosa vida non se rematou. Só sufrimos un golpe moi duro. Sacaremos a forza para soportalo de nós mesmos, do feito de estar xuntos, Michal e eu, os nosos fillos, e tamén o avó e as avoas que querían a Uri con todo o seu corazón -chamábanlle Neshumeh (a miña pequena alma)-, e os tíos, tías e primos, e todos os seus amigos do colexio e o exército, que están pendentes de nós con aprensión e afecto.

E tamén sacaremos a forza de Uri. Posuía unha forza que nos bastará para moitos anos. A luz que proxectaba -de vida, de vigor, de inocencia e de amor- era tan intensa que seguirá iluminándonos ate despois de que o astro que a producía se apagase. Amor noso, tivemos o enorme privilexio de estar contigo, grazas por cada momento no que estiveches connosco.

Papá, mamá, Yonatan e Ruti.

EL PAÍS – 21.08.06