Os novos kibbutz urbanos



Por Joao Koatz Miragaya
Nueva Sión

Un novo perfil de idealismo xorde en Israel. O kibbutz tradicional agrícola, unha propiedade colectiva e asemblear en todos os seus aspectos, está en retroceso. Comprendendo que esta fascinante experiencia socialista cumpriu coa súa función pero que ao mesmo tempo aínda hai moitísimo que facer, un grupo de persoas -cada vez moito máis numeroso- translada a idea de kibbutz rural ás cidades, convertendo a agricultura en acción social, e dándolle un novo pulo ao sionismo socialista no século XXI.
Por Joao Koatz Miragaya

Non existe nada máis sionista que o kibbutz. Parte fundamental da historia do movemento sionista e do Estado de Israel, os kibbutzim foron a experiencia máis romántica e exitosa no país. Durante anos, mozos idealistas facían Aliá (ir vivir a Israel) e ían vivir nun kibbutz. Voluntarios anotábanse para participar dalgunha maneira nesta experiencia. Os membros dos kibbutzim eran vistos de forma case mística pola sociedade, como os máis idealistas, os mellores soldados, os máis sionistas e os que non se preocupan coas banalidades da vida. Nunca foron máis que 8% da poboación israelí, pero parecían ser máis que a metade. Abba Eban, ex chanceler israelí, referíase aos membros dos kibbutzim como a "reserva moral" da sociedade israelí. Por algúns eran chamados "o sal da sociedade", en referencia ao condimento: simple, económico, pouco sofisticado, pero esencial para a comida. Até o inicio dos anos 1980, este era o perfil do kibbutznik. Hoxe as cousas son un pouco distintas.

Os kibbutzim teñen unha importancia singular na historia do sionismo: serviron para colonizar o territorio, para recibir inmigrantes e para producir alimentos en difíciles épocas de boicot e racionamento. Serviron para demostrar a todos que hai algo máis importante que as aspiracións individuais do suxeito: o colectivo. Seguindo á lóxica marxista de extremo colectivismo e desprezo ás institucións burguesas, os kibbutzim tiñan como obxectivo extinguir as fronteiras entre cidade e campo, e transformar Israel nun país socialista.

A lema era “dar o que se pode, recibir o necesario”, demasiado idealista para os días de hoxe. Con todo funcionou moi ben. Entre os anos 1910-1980, a idea do kibbutz tivo grande éxito. Se non transformou Israel en socialista, si deu sentido ao sionismo para moitísima xente. Os kibbutzim desenvolveron unha maneira de practicar o xudaísmo, con conmemoracións especiais dos jaguim (festas xudías), prácticas seculares de eventos en principio relixiosos, como o bar-mitzva, e unha celebración propia de Shabat. Deron valor ao sionismo, cando puxeron o Estado por enriba de todo. Todo empezou a mudar nos anos 1970.

A crise económica sumada ao corte de investimentos públicos do goberno de Menajem Beguin (Likud) prexudicou á economía dos kibbutzim. O fin do boicot árabe e a paz con Exipto posibilitaron a entrada de alimentos en Israel a un prezo máis barato que o producido polos kibbutzim. A opción para moitos dos fillos do kibbutz de dirixirse ás cidades, sumado aos cambios nas súas regras, configuran outra crise, de carácter ideolóxico. A partir de fins dos anos 70, moitos kibbutzim comezaron a tercerizar servizos, privatizar o seu campo e as súas fábricas, e a eliminar a parte das súas normas marxistas, como a casa dos nenos e o comedor comunitario obrigatorio. Chegaba a fin dunha era. 


Estas crises de carácter económico e moral destruíron aos kibbutzim financeira e culturalmente, a súa idea, con todo, non morreu. Hoxe en día so 70 dos 274 kibbutzim israelís manteñen a división igualitaria da renda. Todos os outros se transformaron en propiedades privadas, que manteñen fortes trazos de vida comunitaria, pero sen compartir o capital producido. Sen a opción de “vivir de maneira socialista”, e percibindo tamén que aos que aínda se definen como tales o seu illamento das cidades dificúltalles a acción social para crear un país socialista, membros de movementos xuvenís sionistas socialistas desenvolveron proxectos de comunas e kibbutzim urbanos. O novo kibbutz non é como antes, pero é tan bo como aquel.

Da comuna ao kibutz urbano. Ideais socialistas que se rexeneran

A idea funciona desta maneira: mozos despois de servir nas Forzas de Defensa pasan a vivir unha vida comunal en pisos ou casas. Hai comunas nas que os seus membros se dedican so á educación. Outras en que a ocupación é libre. O que todas teñen en común é o traballo social en conxunto: todas as comunas realizan traballo social con comunidades carentes, moitas veces facendo desta a súa única ocupación. Moitos viven en condicións de pobreza, sobrevivindo cos baixos subsidios que reciben dos seus propios movementos para estas accións, lembrándonos así a idea do kibbutz tradicional: un dá o que pode e recibe o que precisa, e conténtase co que hai porque a actividade colectiva e a construción dunha sociedade máis xusta é máis relevante que as súas aspiracións individuais.

Cando estes mozos casan, teñen fillos, e deciden seguir con esta vida, forman un kibbutz urbano. Moitas veces estes kibbutzim urbanos non posúen unha estrutura fixa, como é o caso do Kibbutz Mishol nos seus principios: os seus membros vivían no mesmo barrio, en departamentos separados, e alugaban a un salón para as actividades e asembleas que se realizaban en conxunto. A pesar de que vivían separadamente, dividían a renda de modo igualitario, como nun kibutz tradicional. O Kibbutz Tamuz, doutra banda, sempre tivo o seu propio edificio, na cidade de Beit Shemesh. Alí abriron unha ONG que presta axuda a familias que se atopan por baixo da liña da pobreza.


Actualmente viven nos kibbutzim urbanos de Israel máis de dúas mil persoas. É pouco, comparado cos 140 mil que viven nos kibbutzim tradicionais. Pero o seu futuro é moi prometedor, considerando as decenas de comunas en proceso de transformarse en kibbutzim urbanos, formadas por mozos socialistas, cuxo obxectivo é entregarse á sociedade onde sexa necesario. O sionismo socialista vive e se reinventa. O seu pasado é glorioso e o seu futuro é prometedor.

Comentarios