Un home bo



Por Pilar Rahola
La Vanguardia – 20.03.2014

Morreu Helmut Jacques Vándor, coñecido entre nós como Jaime Vándor. Quizáis o seu nome non diga nada a moita xente, pero para quen tivemos a sorte de coñecer a súa humanidade, ler as súas poesías, gozar da súa serena compañía e emocionarnos coa súa intensa vida, a morte de Jaime é un bofetón seco. Non podo por menos que expresar a miña tristura profunda pola desaparición dunha gran persoa cuxo libro da vida, a pesar da dureza dalgúns episodios, foi sempre escrito coa tinta da bondade.

Jaime naceu en Viena en 1933, de pais xudeus, a nai austriaca e o pai húngaro. Facía poucas semanas que Hitler chegara ao poder. En 1939, despois da anexión nazi de Austria, a súa familia refuxiouse en Budapest, porque o seu pai, que pasou a Primeira Guerra Mundial na fronte rusa e que fora prisioneiro en Siberia, non quería volver vivir outra guerra. Pero a longa man do nazismo chegou a Hungría coa invasión alemá do 1944, e os Vándor sufriron a brutalidade das leis antixudías. A pesar de que o seu destino eran os campos da morte, onde morreron millóns de xudeus, incluíndo á maioría da súa familia, eles salváronse grazas ao bo facer do embaixador español Angel Sanz Briz, que sendo un falanxista convencido, salvou a miles de xudeus facéndoos pasar por sefardíes e outorgándolles

pasaportes españois. A súa boa obra acabou cando o réxime de Franco, ao darse de conta do seu labor, retornouno a España, pero xa salvara a máis de cinco mil. O Anxo de Budapest foi unha desas persoas con luz que existiron nun mundo escuro e terrible, e grazas a el, un neno chamado Jaime Vándor salvouse, veu a Barcelona e aquí tivo a vida que querían negarlle.

Morreu e xa non o volverei a ver na sinagoga, ou nalgunhas efemérides en recordo da shoah, ou en calquera debate dos que aínda se deben facer para combater o antisemitismo. Ese feito inevitable de non atoparme con Jaime en calquera momento, prodúceme o baleiro profundo que deixan as grandes persoas, cando se van. Jaime Vándor naceu nun mundo de bárbaros, pero alzou a voz da cultura; coñeceu as tebras, pero salvouno a luz; e a pesar de ser perseguido polo odio, só conseguiron que amase. Deste gran ser humano, xudeu e por iso universal, un anaquiño da súa poesía dedicada ao pedagogo polaco Janusz Korczak, director dun orfanato de nenos que foron encerrados no gueto e despois deportados aos campos de exterminio. Janusz puido salvarse e non quixo, conduciu aos nenos á praza Umschlagplatz, subiu con eles aos trens e morreu en Treblinka:
"En balde buscarías a lápida
AQUÍ HABITOU JANUSZ KORCZAK
como serían a mesa, o camastro
papel, lapis, a Biblia e un dicionario
o cuarto que el soñaba pequeno e calado
onde ser un vello estudante pobre


ser, aprender hebreo e descubrir o porqué?".

Comentarios