Por Héctor J. Pena
XORNAL DE GALICIA - 03.01.2011
Entre 1941 e 1945, Galicia surtiu aos alemáns dun mineral imprescindible para a fabricación de armas, que pagaban cun ouro manchado con sangue xudía. Hoxe, Fernando Méndez toma isto como punto de partida da súa primeira novela.
E xisten probas da presenza nazi en Galicia? Por suposto. Tan só hai que achegarse até Cospeito para observar as popularmente coñecidas como antenas nazis, unhas torres de radiotransmisión instaladas polos alemáns antes da Segunda Guerra Mundial. Tamén é testemuña desa presenza, neste caso inmaterial, a memoria de moitos galegos que traballaron arreo extraendo o wolframio. Ese mineral, tan abundante en Galicia, foi moi cobizado nesa época –especialmente polos alemáns–, pois era imprescindible para a fabricación de armas. Os medios de comunicación galegos daquel tempo informaban de cotío da presenza de homes de negocios, industriais e militares desa nacionalidade, moitos dos cales estaban encargados da compra ou supervisión dos traballos de explotación e traslado do wolframio. A cambio, Galicia en xeral, e a provincia da Coruña en particular –por ser onde se concentraba a maioría das minas que o acochaban–, viviu a súa particular febre do ouro. Do ouro nazi. O xornalista galego Fernando Méndez, coñecido polas súas investigacións sobre o caso das intoxicacións por alcol metílico, toma ese intercambio de ouro por wolframio como punto de partida da súa primeira novela de ficción, titulada Deus xogando aos dados. Galardoada co Premio Vicente Risco de Creación Literaria, e aínda pendente de publicación por Sotelo Blanco, trátase dunha ficción, si, pero cun moi serio traballo de investigación avalando os seus contidos. “Levei a cabo unha serie de investigacións tomando como base uns documentos sobre o tema que foron desclasificados polo Departamento de Estado dos Estados Unidos de América nos anos 90”, apunta Fernando Méndez. “Non obstante, non quixen afondar en demasía, para que a novela non se convertese noutro Caso metílico, que me levou cinco anos de traballo, para deixar máis espazo aos aspectos meramente creativos”, engade.A inspiración chegoulle a Méndez cando visitou o campo de concentración de Auschwitz. “Foi un lugar que me marcou moi profundamente. Estiven dentro catro horas, e non fun capaz de percorrelo totalmente, e todo ese tempo sentín no corpo unha profunda sensación de desasosego”, sinala o xornalista. Sen animo de desvelar demasiados aspectos da trama, esta sitúa o lector na Galicia do ano 98, e xira en torno a catro escritores –un inglés, un holandés, un colombiano e unha afgán– e a desaparición dun sacerdote que coñecía o segredo do tráfico de oro nazi e a implicación do goberno e a Igrexa española. Porén, o de Fernando Méndez non deixa de ser, como el mesmo afirma, un traballo de ficción, pese ao recoñecido interese do autor nas relacións España-Alemaña e a un labor investigador que non se limita ao tópico, afondando nos documentos clasificados e no estudo deses intercambios.
A VERDADEIRA HISTORIA DO ‘OURO NAZI’
O escándalo do tráfico de ouro nazi destapouse a principios do ano 1997, revelado por eses documentos estadounidenses que foron desclasificados. Segundo estas fontes, entre xullo de 1941 e xuño de 1945, o Banco Nacional Suízo realizou uns pagos a España por 187 millóns de francos suízos da época. A cuestión radica en que o Banco de Suíza exercía de intermediario das relacións financeiras entre a España franquista e a Alemaña nazi, porque, nun hábil movemento por parte dos xerarcas do réxime, o Banco de España non aceptaba pagos en ouro procedente de Alemaña, pois temía –como así sucedeu– que tras a guerra os aliados demandasen ese ouro manchado para reparar as súas vítimasSeis meses despois, a mediados do 97, o presidente Aznar creaba unha comisión para investigar o tráfico de oro nazi en España. Enrique Múgica, neto de comerciantes xudeus, presidiu esta comisión, que non resultou de demasiada utilidade. Ademais, e pese a que o Goberno español aprobou unha doazón de 250 millóns de pesetas á comunidade sefardí –“non como restitución, senón como solidariedade coas vítimas do Holocausto”–, no congreso mundial sobre oro nazi que se celebrou en Londres a finais de 1997, a comisión española negouse a contribuír a un fondo de restitución internacional porque as compras de oro españolas eran “xuridicamente impecables”, o que obedece ao teorema de que o ouro “só estaba manchado nas mans do comprador”. Habería que esperar até o 2000 wpara que novas informacións saísen á luz pública. Ese ano, Jonathan Díaz, un guía francés que percorría a ruta Oloron-Canfranc, descubriu na estación de tren abandonada da localidade aragonesa unha enorme cantidade de documentos que certificaban a entrada de ouro nazi en España a través dese paso fronteirizo con Francia, por aquel entón baixo o control dos alemás mediante o goberno monicreque de Pétain. Todos eses papeis, máis dun millar, reflectían ese paso de ouro e a saída de wolframio, que se contaba por toneladas. “Máis de 300, transportadas en 45 convois tan só entre xullo de 1942 e decembro do 43”, como reflicte o texto El oro de Moscú y el oro de Berlín, estudo do historiador Pablo Martín Aceña, a súa vez director da comisión española que investigou as compras de ouro nazi por España. Ese ouro, manchado coa sangue e a dor de millóns de xudeus, fixo que a pequena localidade de Canfranc vivise unha relativa prosperidade nuns tempos moi difíciles. Pero en Galicia tamén se viviu unha parte dese pulo económico. Boiro, Rianxo, Vilagarcía –os portos dende os que partía o wolframio cara Alemaña–, ou os veciños das localidades mineiras poden dar boa testemuña diso. Por contra, os familiares dos moitos mortos por silicose debido as pésimas condicións de traballo nas minas terían moito que decir sobre esa febre do ouro nazis.
http://www.xornal.com/artigo/2010/11/28/suplementos/contexto/cambio-wolframio-ouro-
Comentarios