Por Federico Mayor Zaragoza, Shlomo Ben Ami e Sami Nair
A reunión "trilateral" entre a secretaria de Estado estadounidense, Condoleezza Rice, o primeiro ministro israelí, Ehud Olmert, e o presidente palestino, Mahmud Abbas, celebrada o 19 de febreiro en Xerusalén, non representou sequera un tímido paso cara adiante para reformular o proceso de paz. De novo, os Estados Unidos e Israel impuxeron unha serie de condicións que, nesta etapa preliminar, non poden cumprirse. Non quixeron valorar a importancia que ten o acordo interpalestino alcanzado, logo de superar innumerables dificultades, hai tan só algúns días na Meca sob a presidencia do rei Abdullah de Arabia Saudita. De novo, un escintileo de esperanza que se acaba. Silencio da comunidade internacional. Europa, unha vez máis, cala. Só Xordania, consciente da complexidade da situación, porque a vive desde dentro, pide aos Estados Unidos que reconsideren o rexeitamento das propostas do presidente palestino.
De novo, o risco da espiral da acción e reacción cando, como en todo conflito, só hai unha forma de concluílo pacificamente: as partes non renuncian aos seus principios e á defensa dos seus ideais, porque iso implica que unha delas derrotou á outra. O que cambia é que ambas partes deciden defender os seus ideais e dirimir as súas diferenzas sen violencia. E xunto a este ineludible paso previo, outro de non menor importancia: ao iniciar os camiños de paz é imprescindible mirar cara ao futuro, aceptar o compromiso de que só os fillos de ambos contendentes contan, porque só así se consegue despois, ao longo do proceso, resolver os problemas do presente e alixeirar a pesada carga do pasado.
Por iso, negarse a admitir como interlocutor ao goberno de unidade palestino constitúe un grave erro, que é urxente remediar agora. Agora, sen máis tardar. Só así, coa firme resolución de ambas partes de non recorrer á violencia e de ter o futuro como prioridade inicial, poderían rapidamente ter lugar as dilixencias diplomáticas e conferencias de concertación que permitisen abordar de igual modo as cuestións, de gran potencial conflictivo de toda a zona, en particular as que se refiren ao Líbano e a Irán.
Quedou claro, coa estratexia da "guerra preventiva" de Iraq, que a forza non resolve nada. E a que prezo de mortes e sufrimentos. De novo, o estentóreo e tráxico fracaso da guerra, solución propia dunha economía de guerra impulsada por unha inmensa maquinaria bélica que situou os gastos en armamentos preto dos 3.000 millóns de dólares ao día. Coas estratexias seguidas ate agora, todos se atoópan extremadamente debilitados. chegou o momento de adoptar outra. Agora.
A formación dun Goberno de unidade palestino era tan necesaria como apremiante para que, deixando ao lado as súas diferenzas, Hamás e Al Fatah conseguisen frear o declive cara a unha guerra civil e principiasen o que era de agardar logo das eleccións: a gobernación de Palestina e a rápida conclusión de acordos iniciais con Israel, que necesita tamén, dada a insoportable carga moral e política que significa a ocupación, unha normalización da situación. O presidente Abbas non podía falar de paz co primeiro ministro Olmert ate que a conseguise entre os seus propios cidadáns. Por esta razón, resulta tan inconveniente o resultado da reunión "trilateral" de Xerusalén. A Unión Europea debería, logo dos Acordos da Meca, liberar ao pobo palestino dos obstáculos que representa o boicot imposto ao Goberno de Hamás. O non recoñecemento dos resultados electorais é outro dos temas que inciden no complexísimo escenario do Próximo Oriente. Só se obtén o "acordo da palabra" e de renuncia á forza, a Unión Europea podería a continuación, aproveitando a boa disposición da presidencia xermana e da chanceler Merkel, impulsar con firmeza a adopción dunha nova política para a zona no seu conxunto.
Só deste xeito sería posible encauzar os múltiples casos de incapacidade para a convivencia pacífica resultantes do derrubamento dos sistemas ditatoriais que mantiñan pobos de distintas culturas e crenzas unidos pola forza. Que ninguén se equivoque: a "indisoluble unión" garantida polos exércitos ten sempre os días contados. Só a que ten por base a libre expresión da vontade cidadá transcorre felizmente, coas tensións e axustes propios de toda empresa humana.
Desde hai moitos anos, os pobos israelí e palestino víronse forzados a aceptar a perversa dinámica de que "se queres a paz prepara a guerra". Agora, logo de tantos desmáns, a ensanguentada realidade condúcelles irremediablemente a considerar a necesidade, cando realmente se quere a paz, de preparala. "Se queres a paz, contribúe co teu comportamento a facela posible". É urxente, en consecuencia, que conclúa sen maior demora o terrorismo, as instigacións, expropiacións, asentamentos, obras en lugar e tempo inoportunos..., para que se vaia afianzando o convencemento de que é posible, por fin, descubrir novas rutas cara á convivencia pacífica.
O diálogo do recoñecemento é imposible mentres non se atope unha solución política aceptable para os dous protagonistas. Por iso, como antes indicabamos, o que necesitan con urxencia ambos pobos, máis que un debate sobre o pasado -por definición arbitrario e reconstruído- é unha concepción común do futuro, que debe partir dunha aceptación política. A aceptación da existencia segura e recoñecida de dous Estados independentes; a aceptación dun futuro común porque é evidente para calquera capaz de observar esta traxedia con lucidez que os dous Estados van necesitarse entre si para superar os seus antagonismos e, sobre todo, dominar o seu pasado.
A paz interna e a paz co veciño: estes son os grandes retos aos que poden facer fronte israelís e palestinos se deciden, dentro e fóra, resolver as súas posicións, puntos de vista, ás veces diametralmente opostos, sen recorrer á violencia. E, desde esta premisa, contarían inmediatamente non só coa iniciativa do plan de paz árabe senón co respaldo internacional. Por canto antecede, cremos que, agora, podería reformularse urxentemente a situación no Próximo Oriente segundo as bases seguintes:
1. Non hai solución posible pola forza, tanto polo lado de Israel como dos palestinos. Ambos bandos deben recoñecer o dereito do outro a existir dentro dun Estado seguro, protexido internacionalmente e viábel.
2. A cuestión dos refuxiados debe ser tratada a partir dunha declaración da comunidade internacional (a ONU, os países árabes, Israel, os palestinos e as grandes potencias) no marco das fronteiras herdadas do Acordo de Paz, para o retorno ao Estado palestino daqueles refuxiados que así o desexasen. Tanto para estes como para os que permanecesen nos países de acollida, estableceríase un fondo de compensación e rehabilitación.
3. Na cuestión de Siria, deberían seguirse as pautas do Informe Baker-Hamilton, rexeitado polo presidente Bush, favorecendo o establecemento de negociacións entre Israel e Siria, sobre a base das que levaron a cabo no seu día Rabin e Barak. Os puntos de litixio que quedaron abertos desde entón teñen solución, tal e como o comprobou a recente canle de negociacións discreto entre Alon Liel, ex director xeneral do Ministerio de Asuntos Exteriores e unha personalidade siria próxima ao réxime. No que se refire ao Líbano, os problemas fronteirizos e outros que poden quedar pendentes son menores e de fácil solución.
2. A cuestión dos refuxiados debe ser tratada a partir dunha declaración da comunidade internacional (a ONU, os países árabes, Israel, os palestinos e as grandes potencias) no marco das fronteiras herdadas do Acordo de Paz, para o retorno ao Estado palestino daqueles refuxiados que así o desexasen. Tanto para estes como para os que permanecesen nos países de acollida, estableceríase un fondo de compensación e rehabilitación.
3. Na cuestión de Siria, deberían seguirse as pautas do Informe Baker-Hamilton, rexeitado polo presidente Bush, favorecendo o establecemento de negociacións entre Israel e Siria, sobre a base das que levaron a cabo no seu día Rabin e Barak. Os puntos de litixio que quedaron abertos desde entón teñen solución, tal e como o comprobou a recente canle de negociacións discreto entre Alon Liel, ex director xeneral do Ministerio de Asuntos Exteriores e unha personalidade siria próxima ao réxime. No que se refire ao Líbano, os problemas fronteirizos e outros que poden quedar pendentes son menores e de fácil solución.
4. A paz entre os israelís, os palestinos e os sirios permitiría involucrar á Liga Árabe, cuxa proposta de paz do ano 2002 indica que se Israel conclúe acordos de paz con Siria e os palestinos sobre a base das fronteiras de 1967 -salvo pequenas modificacións aceptadas por ambas partes- e atópase unha solución consensuada ao problema dos refuxiados, a totalidade do mundo árabe asinaría a paz con Israel e 22 bandeiras árabes ondearían nas correspondentes embaixadas do Xerusalén israelí.
5. Creación dun foro de encontro israelí-palestino-árabe para os actores das sociedades civís destes pobos co fin de favorecer a convivencia cultural e confesional.
5. Creación dun foro de encontro israelí-palestino-árabe para os actores das sociedades civís destes pobos co fin de favorecer a convivencia cultural e confesional.
O acordo israelo-palestino é o primeiro paso indispensábel para resolver os problemas que hoxe ensombrecen unha das rexións que, normalizada a súa situación, poden contribuír moi en primeiro lugar a unha nova era. Agora é o momento.
Sami Nair é profesor convidado da Universidad Carlos III. Shlomo Ben Ami, ex ministro de Exteriores de Israel, é vicepresidente do Centro Internacional de Toledo para a Paz. Federico Mayor é presidente da Fundación Cultura de Paz.
Comentarios